آمریکا و غربی‌ها از ایران چه می‌خواهند؟ زنگنه از چه می‌گوید؟

رضا نحوی: هم‌زمان با ملایم شدن لحن رئیس‌جمهور آمریکا علیه ایران، زنگنه، وزیر نفت، اعلام کرد: ایران برای مذاکره با همه شرکت‌های نفتی، ازجمله شرکت‌های آمریکایی، به‌منظور مشارکت در پروژه‌های نفت و گاز آماده است.
بعد از توافق هسته‌ای بود که برخی ازمسئولان دولت و از آن جمله، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان، در بازه‌های زمانی مختلف به تحلیل رویکردی پرداختند که به گفته تحلیل‌گران، می‌توان از آن به‌عنوان مهم‌ترین ابزار و استراتژی مقابله با تهدید و تحریم در زمان حال و آینده نام برد؛ این استراتژی عبارت است از: گسترش روابط اقتصادی با دنیا و به‌خصوص کشورهای غربی، ازجمله آمریکا. رویکرد مطرح‌شده که وزیر امور خارجه هم بر آن تاکید کرده، هرچند پیچیده، چندوجهی و قابل‌قبول در محافل مختلف بوده است اما منتقدانی با صدای بلند هم داشته و دارد. دولت دوازدهم برای اجرایی کردن این رویکرد، وزارت خارجه را موظف کرد که دست به تغییری ساختاری در این نهاد، با هدف تشکیل معاونت اقتصادی وزارت خارجه بزند. محمد جواد ظریف در نشستی در سال‌های قبل بر این نکته تاکید گذاشت که اگر ما با غرب و آمریکا روابط اقتصادی گسترده داشته باشیم، آن‌ها دیگر به‌راحتی نمی‌توانند دست به تحریم ما بزنند. از سویی، در روزهای گذشته، ظریف یکی از دلایل پای‌بندی اروپایی‌ها به برجام و ایستادگی آن‌ها مقابل ترامپ را منافع اقتصادی برجام دانست.
بعد از آنکه رئیس‌جمهور آمریکا در سازمان ملل و در نطق جمعه گذشته، با تهدید خروج از برجام، سیاست‌های ایران در منطقه را تقبیح کرد، رئیس‌جمهور ایران در واکنش، نیت واقعی ترامپ از بیان این سخنان را جلوگیری از رشد بیشتر اقتصادی ایران دانست. روحانی گفت: هدف آن‌ها این است که ایران را از رشد اقتصادی بازدارند. ایران و دنیا را نسبت به برجام متزلزل کنند و جلوی سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی ایران را بگیرند.
در روزهای گذشته دیلی میل خبرداد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا به «ترزا می» و «امانوئل ماکرون»، رهبران انگلیس و فرانسه گفته است: درباره تحریم‌هایی که آمریکا اعمال می‌کند نگران نباشید و «تا می توانید از ایران پول بگیرید»! براساس خبر دیلی میل، ترامپ گفته، امانوئل تلفن زد و با من صحبت کرد. «به او گفتم ببین امانوئل، آن‌ها (ایرانی‌ها) همین تازگی‌ها کلی پول به شرکت خودروسازی «رنو» دادند، پولشان را بگیر و حالش را ببر!»


رنو در ماه اوت پس از آنکه یک‌سری تحریم‌های جدید واشنگتن علیه تهران وضع شد، قراردادی چندین میلیون دلاری در زمینه خودرو با ایران منعقد کرد. این قرارداد که حدود 780 میلیون دلار ارزش دارد، با اجرای توافق هسته‌ای مانعی برای آن وجود ندارد، اما اگر کنگره تصمیم به بازگرداندن تحریم‌های تهران بگیرد، می‌تواند نقض قوانین آمریکا باشد.
به اعتقاد برخی از تحلیل‌گران، دونالد ترامپ در مواجهه با ایران نوعی تضاد در گفتار و عمل را پیش گرفته است. یکی از نشانه‌های این تضاد را می‌توان در قراردادهای برجامی بوئینگ و ایرباس با شرکت‌های هواپیمایی ایران دید.
ترامپ دو روز پیش با اشاره به این‌که ایرانی‌ها مذاکره‌کنندگانی عالی هستند، از این رو برجام برای ایران خوب و برای آمریکا بد است، سخنی کاسب‌کارانه و البته دوپهلو را بر زبان آورد؛« این‌که همیشه کشورهای دیگر از آمریکا سوءاستفاده کرده‌اند.»
از این سو، همین روز گذشته بود که زنگنه پس از دیدار با «کیون هیون می»، وزیر زمین و امور زیربنایی و حمل‌ونقل کره جنوبی، در پاسخ به این پرسش که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا به‌تازگی در اظهارات خود اعلام کرده اروپایی‌ها در مذاکره با ایران فعال شرکت کنند و از پول ایرانیان استفاده کنند، آیا این موضوع روی مراودات شما با شرکت‌های اروپایی تاثیرگذار است؟، پاسخ داد: آقای ترامپ چرا ناراحت است که اروپایی‎ها از معامله با ایران پول می‌برند؟ این خود آمریکا است که جلوی شرکت‌های خودشان را گرفته است. وی گفت: شرکت‌های آمریکایی‌ها هم مثل اروپایی‌ها به ایران بیایند و منفعت ببرند تا آقای ترامپ ناراحت نباشد. خودشان(آمریکایی‌ها) مانع حضور شرکت‌های آمریکایی به ایران شده‌اند، ما هیچ محدودیتی برای همکاری و مذاکره با شرکت‌های آمریکایی به‌منظور توسعه منابع نفت و گاز ایران نداریم و همین فردا اگر آن‌ها بخواهند، آماده مذاکره هستیم.
زنگنه هم‌چنین در سخنانی صریح اعلام کرد برای مذاکره با همه شرکت‌های نفتی، ازجمله شرکت‌های آمریکایی، به‌منظور مشارکت در پروژه‌های نفت و گاز آماده‌ایم.
این سخن صریح وزیر نفت، آن‌هم در میانه گردوخاکی که ترامپ علیه ایران به پا کرده، پیامی است برای امریکا. این‌که اگر شما در رقابت تجاری با ایران از دیگر کشورها عقب افتاده‌اید، تقصیر خودتان است. شما می‌توانید بیایید و در صنعت نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری کنید.
از طرفی به‌نظر می‌رسد دیگر کشورهای طرف مذاکره‌کننده با ایران، بدون اعتنا به گفته‌های ترامپ، مُصِرند که روابط تجاری‌شان با ایران را گسترش دهند. دو روز پیش بود که نخستین تفاهم‎نامه تامین مالی بین ایران و روسیه منعقد شد. این قرارداد از دو وجه سیاسی و اقتصادی برای ایران حائز اهمیت خواهد بود. نخست این‌که شرکت‌های روسی، به‌‌رغم اظهارات رئیس‌جمهور آمریکا، حاضر به اعتباردهی به ایران شد‌ه‌اند. موضوعی که انعکاس‌دهنده اهمیت وجه سیاسی این قرارداد برای ایران است. افزون بر این، قرارداد منعقدشده یک اتفاق جدید اقتصادی نیز محسوب می‌شود؛ چراکه در این قرارداد تامین مالی، ایران به جای انعقاد قرارداد تامین مالی با بانک، با یک موسسه بیمه‌ای تفاهم کرده است. نکته قابل اهمیت دیگر این است که برای این تامین مالی سقفی درنظر گرفته نشده است و مثل این می‌ماند که روسیه یک چک سفید امضا برای تجارت به ایران داده باشد.
بی‌تردید سخن زنگنه و این رویکرد، برای دولت تبعاتی را در داخل به همراه دارد اما اگر دولت پافشاری کند و استراتژی گسترش روابط اقتصادی، به‌خصوص با آمریکا و اروپا را در پیش گیرد، در واقع به کیمیای پادزهر تحریم‌ها دست یافته است. از سویی این استراتژی باید به بهترین نحو برای منتقدان و دلواپسان تشریح شود تا بیش از آنکه از این به بعد با اقدامات هیجانی، همه جهان را علیه خود کنیم، با تفکر، جهانی را همراه
سازیم.