روزنامه شرق
1396/10/13
اولين مهندس زلزله ايران
ديروز 12/10/96، آقاي مهندس علي‌اكبر معين‌فر اولين مهندس زلزله ايران در 89سالگي درگذشت. استاد معين‌فر مردي بود كه وطن‌دوستي، ملي‌گرايي و اسلام‌خواهي را با تخصص و جديت در رشته تخصصي خود درآميخته بود. او بعد از فارغ‌التحصيلي در رشته راه و ساختمان در دانشكده فني دانشگاه تهران در سال 1331، مشغول فعاليت‌هاي تخصصي راه و ساختمان شد. در سال 1336، هنگامي كه مشغول مديريت فني ساخت آپارتمان‌هاي نازي‌آباد در جنوب تهران بود، زلزله 12 تير 1336 سنگچال مازندران رخ داد و پس از آن بود كه گروهي از دانشگاه توكيو براي بررسي وضعيت لرزه‌خيزي و ريسك زلزله در تهران و ايران به كشورمان آمدند. آنها براي مشاهده فعاليت‌هاي عمراني جديد به بازدید از آپارتمان‌هاي در حال ساخت نازی‌آباد هم رفتند...در آنجا پروفسور تاچی نایتو، استاد برجسته مهندسی زلزله دانشگاه واسِدا، مجذوب دانش و اطلاعات آقای مهندس معین‌فر شد و ایشان را به عنوان فردی که می‌تواند با تحصیل مهندسی زلزله به کشور خود کمک کند، انتخاب کرد. به این ترتیب ایشان به کشور ژاپن رفت و اولین ایرانی‌اي شد که تخصص مهندسی زلزله گرفت و در سال 1340 به ایران بازگشت. مهندس معین‌فر از زلزله 1341 بوئین‌زهرا به‌طور منظم به مطالعه زلزله‌های ایران پرداخت و حدود 20 سال به همراهی زنده‌یاد پروفسور نیکولاس آمبرسیز (استاد دانشگاه امپریال‌کالج لندن) به‌طور منظم به بررسی و مطالعه زلزله‌های ایران پرداختند. مهندس معین‌فر همچنین در بررسی زلزله‌های مهم که در دهه‌های بعد در سراسر جهان رخ می‌داد، مشارکت داشت. وی در سال 1343 اولين پيش‌نويس آيين‌نامه زلزله ايران را نوشت. در سال 1349 در آيين‌نامه 519 فصل مربوط به زلزله با هدايت ايشان نوشته شد و براي اولين‌بار رسما كشور ما آيين‌نامه‌اي با فصلي مرتبط با زلزله داشت. در سال 1351 ايشان اولين دستگاه شتاب‌نگاري را به ايران وارد كرد و در سال 1353 با پنج ايستگاه شتاب‌نگاري شبكه شتاب‌نگاري ايران را در دفتر بررسي‌هاي فني سازمان برنامه و بودجه كه خود مديريت آن را برعهده داشت، بنيان گذاشت. او فرايند خريد دستگاه‌هاي شتاب‌نگاري و تجهيز شبكه شتاب‌نگاري زلزله ايران را تا سال 57 ادامه داد تا تعداد ايستگاه‌ها به حدود 270 ايستگاه رسيد. بعد از وقوع انقلاب اسلامي، مهندس معين‌فر در دولت موقت به عنوان رئيس سازمان برنامه و سپس وزير نفت شركت داشت و نماينده دوره اول مجلس شوراي اسلامي هم شد و البته در تمامي اين سال‌ها از علاقه اصلي خود (مهندسي زلزله) دست نكشيد. با هدايت او بود كه دستگاه‌هاي شتاب‌نگاري به مركز تحقيقات ساختمان و مسكن منتقل شد و اين كار را عملا فقط با دو نفر نيروي تخصصي همكار انجام داد. مهندس معين‌فر در سال‌هاي بعد از انقلاب و بعد از فراغت از وزارت و وكالت، همچنان به مطالعه ميداني زلزله‌هاي مهمي مانند 1369 منجيل و 1382 بم ادامه داد. شخصا نحوه بررسي منطقه زلزله‌زده را در زلزله 1369 منجيل از او آموختم. براي او اولويتي مهم‌تر از منافع ملي و باورهاي مذهبي‌‌اش و البته اهميت تخصصي رشته‌اش وجود نداشت. آخرين‌بار در منطقه زلزله‌زده 21 آبان 96 ازگله سرپل‌ذهاب از شهر سرپل‌ذهاب با او تماس تلفني گرفتم (روز 26 آبان 96) و خواستم گزارش دهم و مشورت بگيرم. آقاي قربان محمودي كه تكنيسيني بود كه از سال 53 با مهندس معين‌فر بود و تا دم مرگ نيز بر بستر ايشان بود، به من گفت مهندس خواب است. ساعتی بعد که همچنان در سرپل‌ذهاب بودم، آقای محمودی زنگ زد و گفت مهندس بیدار شده و می‌تواند صحبت کند. برایش مفصل توضیح دادم و گفتم به دلیل اينكه زلزله بیشترین خسارت را در سرپل‌ذهاب بر جای گذاشته است، می‌خواهیم اسم زلزله را بگذاریم «سرپل‌ذهاب». آقای مهندس گفت: «اسم ازگله را حذف نکنید، چراکه کانون دستگاهی نزدیک ازگله بوده و آیندگان ممکن است با نیاوردن اسم ازگله اشتباه کنند. بنابراین اسمش را بگذارید «ازگله، سرپل‌ذهاب»؛ اگر خواستید کلمه «کرمانشاه» را هم به آخرش اضافه کنید». آن هنگام، زلزله 21/8/96 را به همین ترتیب که مهندس توصیه کرده بود، ناميدم. او کسی بود که با وجود ارشديت و كاريزماي شخصي، کاملا می‌توانستي با او مخالفت کنی. من با نظر او مبنی بر بلامانع‌بودن ساخت‌وساز روی گسل مخالف بودم ولی هرگز در ابراز این مخالفت احساس ناامنی و ناراحتی نداشتم و به راحتی در حضور خود ايشان ابراز می‌كردم که شهرسازی روی گسل‌های فعال را کاری غلط می‌دانم. ما 40 سال اختلاف سن داشتیم، ولی صمیمیت و محبت و راحتی پدرانه‌ای که داشت موجب می‌شد همواره بتوان در حضورش با صمیمیت و راحتی نظر داد و راهنمایی خواست و او هم هر سؤالي داشت، به راحتی از جوانان سؤال می‌کرد.مهندس معین‌فر از جنس مردانی بود که وجودشان به زندگی اطرافیانش معنی می‌داد. ایران با وجود چنین مردانی است که ایران می‌ماند. انسان‌های متخصص، متعهد و آزاده‌ای که تحت هر شرایطی به زندگی و آینده امید دارند و به اطرافیان خود امید می‌دهند. مردان متخصص و باایمانی که پایندگی ایران به پایندگی و استواری شخصیت‌های بزرگی چون آنهاست. روحش شاد و پاینده ایران.
* استاد پژوهشگاه بين‌المللي زلزله‌شناسي و مهندسي زلزله
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
حذف بودجه نظارت‌ناپذيرها
رایزنی با جناح‌های سیاسی
نخستین مرد نفتی انقلاب
تماس تلفني روحانی با رئیس‌جمهور فرانسه
حرف‌هایی دارم كه در وقت آن با مردم سخن خواهم گفت
دلارهاي مداخله‌اي براي مشتريان دانه‌درشت
آزاد می‌شوند
بمب ساعتی خنثی شد
طریقت پروست
دموکراسي يا پوپوليسم
زنده‌باد رهایی، زنده‌باد دروازه‌بانی
اولين مهندس زلزله ايران
