روزنامه شرق
1396/10/25
بدترین وضعیت برجام
دونالد ترامپ به‌زعم خود برای آخرین‌بار تعلیق تحریم‌های منتج از توافق هسته‌ای را برای 120 روز تمدید کرد.او این‌بار توپ را به زمین متحدان اروپایی انداخت.
او خواسته در همراهی با آمریکا ، «معایب وحشتناک» معاهده هسته‌ای را اصلاح کرده و «محدودیت‌های دائمی» بر غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران را که در توافق برجام 15 سال پیش‌بینی شده است، اعمال کنند. در روزهای اخیر، هاله‌ای از بیم و امید توأم با ابهام بر جهان و به‌ویژه کشورهای اروپایی عضو 1+5 در قبال تصمیم ترامپ سایه افکنده بود.این کشورها از هر فرصتی برای اعلام پایبندی خود بر برجام استفاده می‌کردند؛ موضوعی که حتی درباره انگلستان، نزدیک‌ترین متحد آمریکا نیز صدق می‌کرد. در چنین شرایطی، ترامپ برخلاف میل باطنی، برای چندمین‌بار از زمان ورود به کاخ سفید، راه‌حل موقت و میانه‌ای را برگزید تا همچنان رویه «چماق و هویج» را در مهم‌ترین توافق بین‌المللی ادامه داده و تهدید «خروج از برجام» را مانند شمشیر داموکلس بر سر آن نگه دارد. برخی از تحلیل‌های خوش‌بینانه، تصمیم اخیر ایالات متحده آمریکا را «شکست ترامپ و پیروزی برجام» و موفقیتی برای جامعه جهانی در حفظ توافق هسته‌ای ارزیابی کرده‌اند. تردیدی نیست از دریچه نگاه جهان و به‌ویژه اتحادیه اروپا که برجام را عنصری کلیدی در ساختار بین‌المللی منع اشاعه هسته‌ای تلقی می‌کند، این تحلیل مقرون به صحت بوده و هر اقدامی را که مانع خروج آمریکا از برجام شود، باید مغتنم شمرد و از آن استقبال کرد؛ اما این رویداد از نگاه ایران چگونه ارزیابی میشود؟ با ادامه وضعیتی که ترامپ هرچند ماه یک بار با تصمیم پیش‌بینی‌نشده خود بر جهان و بالطبع بر کشورمان تحمیل می‌کند و در تحلیل نهایی برجام را آچمز کرده و در حالت «نه اجرا و نه توقف» قرار می‌دهد، چه باید کرد؟ شاید بتوان وضعیت کنونی را بدترین حالت برای برجام نامید؛ شرایطی که آمریکا (به هر دلیلی که باشد) از برجام خارج نمی‌شود تا بر اساس آن، ایران تصمیم نهایی خود را بگیرد و در آن باقی نیز نمی‌ماند تا جهان تکلیف خود را بداند؛ در واقع آن را در شرایط خاکستری و به صورت «دوفاکتو» نگاه داشته است که خروجی این وضعیت، ایجاد مانع در روابط اقتصادی بلندمدت اتحادیه اروپا و دیگر کشورهای همسو آمریکا با ایران، مین‌گذاری و ناامن‌کردن مسیر سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ خارجی، استمرار همکاری‌نکردن بانک‌های بین‌المللی، آشفته و ملتهب‌کردن بازار داخل و دمیدن بر تنور پروژه ایران‌هراسی است. نتیجه محتوم این رویه، معطل‌ماندن بهره‌مندی ایران از دستاوردهای برجام (جز در مواردی مانند فروش نفت) و تحمیل حالت بیم و امید بر کشورهای جهان در برقراری روابط عادی اقتصادی با ایران است.
افزون بر این نکات، اعمال تحریم‌های گوناگون غیربرجامی بر افراد و شرکت‌ها، به بهانه موضوعاتی مانند برنامه موشکی، مسائل حقوق‌بشری و مقوله تروریسم است که اروپا مواضع نزدیک‌تری به آمریکا داشته و توان تحمل آن نیز در مقابل فشارهای این کشور بسیار اندک است. اروپا به برجام پایبند است؛ ولی در این موضوعات مواضع آنها به آمریکا نزدیک‌تر است. مضافا اینکه اروپایی‌ها متحد استراتژیک و قدرتمند خود را هرگز به خاطر ایران رها نخواهند کرد. از‌این‌روی، ایران باید به‌شدت مراقب روابط خود با قاره سبز بوده و موضوعاتی مانند برنامه موشکی، تحولات منطقه و حقوق بشر را که آمریکا با توسل به آنها درصدد دورکردن اروپا از ایران است، مدیریت کند. تلاش برای حل مشکلات منطقه با مشارکت کشورهای تأثیرگذار و ازجمله عربستان سعودی حتی در این شرایط بسیار بد روابط، شفاف‌سازی برنامه موشکی و برون‌رفت از مشکلات داخلی در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی، می‌تواند مواضع اروپا را در حمایت از ایران و فشار بر آمریکا تقویت کند. در برنامه موشکی، تا‌جایی‌که برای بازدارندگی و دفاع از سرزمین ملی است، شاید این امر برای غرب حساسیت نداشته باشد و ما از منطقی استوار که می‌توان از آن دفاع کرد، برخورداریم. فشار‌ها عمدتا زمانی مطرح میشود که مسائل حاشیه‌ای و اظهارات ناشیانه بر آن پیشی گرفته و دردسرساز میشود.
این را که 120 روز آینده چه اتفاقی خواهد افتاد، نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی کرد و این موضوع به عوامل و مؤلفه‌هایی بستگی دارد که هریک باید در جای و زمان خود تحلیل و بررسی شود؛ ولی به نظر نمی‌رسد در مقطع بعدی نیز تصمیم ترامپ خروج از برجام باشد؛ زیرا شرایط «نه اجرا و نه توقف» کنونی برجام، مانند شرایط «نه جنگ، نه صلح» و به‌مثابه صلح مسلح است. از این منظر، استمرار این رویه و نگه‌داشتن چماق خروج از برجام بالای سر ایران، می‌تواند گزینه‌ای مطلوب برای تصمیم‌سازان آمریکا باشد. ترجیح آمریکا، استمرار فشار بر ایران به‌ویژه شدت‌دادن نارضایتی از طریق مشکلات اقتصادی، تأثیرگذاری بر دیدگاه‌های متحدان اروپایی و همراه‌کردن آنها در مواردی مانند موضوعات موشکی، تروریسم و حقوق بشر است. آمریکا درصدد است ایران را با این‌گونه اقدامات به ستوه آورده و مسئولیت خروج از برجام را بر ایران تحمیل کند؛ موضوعی که باید به‌شدت مراقب بود و در دام آن نیفتاد. بر این اساس، باید اذعان کرد وضعیت فعلی، رویه‌ای که ترامپ در پیش گرفته و مانعی جدی در پیگیری مفاد برجام و اجرای کامل آن در مواردی که ایران قرار بود از آن منتفع شود، ایجاد کرده، بدترین حالت برای برجام است.
سایر اخبار این روزنامه
افشاگری نجفی از شهرداری قالیباف
تأیید مرگ همه سرنشینان سانچی
انتقاد رئیس‌جمهوری از توهین به معترضان
پیام تسلیت مقام معظم رهبری در پی جان‌باختن کارکنان کشتی نفت‌کش
آمار جان‌باختگان و بازداشتي‌هاي ناآرامي‌هاي اخير
پول 44 هزار پروژه واگذار‌شده کجاست؟
همه پشت برجام
ادامه تلاش برای بازدید از اوین
تقدير از اکبر عبدی درجشنواره فيلم فجر
توهم موشكي
اجازه به رسانه‌ها براي انعکاس اعتراضات مردمي
بدترین وضعیت برجام
