موج جدید تورم با افزایش نرخ ارز

فرهاد احتشام‌زاد*- از آنجا که نرخ ارز همواره یکی از متغیرهای تاثیر‌گذار بر کل اقتصاد هر کشور به حساب می‌آید، مدیریت صحیح این بازار با ابزارهایی که در بازارهای پول و سرمایه وجود دارد، از ضرورت‌های ثبات، پایداری و رشد اقتصادی به شمار می‌آید.اگرچه عوامل عدیده‌ای در نوسان نرخ ارز در ایران دخیل است ولی یکی از کلیدی‌ترین آنها را باید از بین رفتن تعادل میان بازارهای رقیب یکدیگر مشتمل بر بازار پول (نرخ سود شبکه بانکی)، بازار سرمایه (نرخ بازدهی)، بازار مسکن و بازار طلا به عنوان مهم‌ترین بازارهایی که نقدینگی موجود را به خود جذب کرده‌اند، دانست.
منظور از رقابت‌پذیری متعادل بین بازارها، تعیین نرخ سود سپرده و تسهیلات بانکی در بازار پول در مقام بزرگ‌ترین بستر تامین مالی و سرمایه‌گذاری در ایران است. اگرچه بازار سرمایه با ابداع ابزارهای جذاب و متنوع خود در سال‌های اخیر گوی رقابت سرعت افزایش حجم بازار را در بین رقبای خود ربوده است‌ اما بازار پول یا به طور خاص‌تر شبکه بانکی، به عنوان قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین حامی تامین مالی بنگاه‌ها که هنوز 85 درصد تامین مالی را به خود اختصاص داده، نافذ‌ترین سیاست‌های پولی و مالی را به خود منحصر کرده است. از این رو نرخ‌گذاری در شبکه بانکی می‌تواند میزان حجم نقدینگی در جریان سایر بازارها را تحت تاثیر قرار داده و آنها را دچار حباب مثبت یا منفی کند.این مهم از مواردی است که کارشناسان اقتصادی در بررسی و تحلیل افزایش نرخ ارز در برهه کنونی مورد توجه قرار داده‌اند. در واقع پس از اجرای سیاست‌های جدید بانک مرکزی مبنی بر تثبیت نرخ سود سپرده بلندمدت بانکی و کاهش آن به 15 درصد و تعیین نرخ 10 درصدی برای سپرده‌های با سررسید کوتاه‌مدت و همراه شدن این سیاست با پدیده‌هایی نظیر اثر ثانویه و اجرای سیاست‌های بعدی مانند ممنوعیت افتتاح حساب یا تمدید سپرده میان‌مدت شش ماهه و 9 ماهه، منجر به کمرنگ شدن جذابیت بازدهی در شبکه بانکی شده و انگیزه خروج سپرده‌های خرد که تعداد آنها در مجموع بانک‌های ایرانی بسیار زیاد است را فراهم آورده است.
طبیعی است با خروج نقدینگی از شبکه بانکی و عدم توانایی خانوارهایی که در پی کسب بازدهی کوتاه‌مدت از وجوه خود بودند، این نقدینگی به بازارهای موازی مهاجرت می‌کند. در بازار سرمایه از آنجا که افراد، دانش تخصصی و آشنایی لازم با آن را ندارند، فرصت جذب وجوه سرگردان را پیدا نکرد و تنها بخش کوچکی از آن در خرید اوراق خزانه صرف شد. اما بخش بزرگ‌تر این نقدینگی به نظر می‌رسد با انگیزه‌های سفته‌بازانه و کسب بازدهی کوتاه‌مدت وارد بازار ارز شده و قیمت ارز را در پنج ماه گذشته حدود 20 درصد افزایش داده است.لازم به ذکر است فارغ از اینکه افزایش نرخ ارز برای اقتصاد ایران، چه فرصت‌ها و تهدیدهایی به وجود می‌آورد، قبل از آن، مستلزم مدیریت صحیح بین‌بازاری، توسط بانک مرکزی به عنوان سیاستگذار و مقام ناظر بازار پول است و درصورتی که این نهاد در اجرای وظایف قانونی خود که مهم‌ترین آنها حراست از ارزش پول ملی است، ناکام بماند، هزینه‌های جبران‌ناپذیری را برای بنگاه‌های اقتصادی فعال در حوزه تجارت خارجی به دنبال خواهد داشت. ضمن اینکه در این میان‌ مصرف‌کنندگان کالاهای وارداتی و کالاهای داخلی با افزایش بهای تمام‌شده و کاهش قدرت خرید مواجه خواهند شد که در نهایت منجر به ایجاد موج جدیدی از تورم خواهد شد.
* رییس فدراسیون واردات