روزنامه فرهیختگان
1396/12/03
نظام چابک برنامه‌ریزی و بودجه به‌مثابه استوانه سازمان
برنامه‌ریزی مانند پلی، زمان حال را به آینده مربوط می‌کند. در صورتی یک سازمان می‌تواند به اهداف از پیش‌تعیین‌شده‌اش دست یابد که برای رسیدن به آن برنامه‌ریزی صحیح در دستورکار داشته باشد. سازمانی که برای دستیابی به اهداف و رسالتش، برنامه‌ای نداشته باشد محکوم به فنا و شکست است. درواقع برنامه‌ریزی فرآیند مستمری است از تصمیمات راهبردی با در دست داشتن بهترین اطلاعات ممکن نسبت به آینده. برنامه‌ریزی سازماندهی منظم تلاش‌های لازم برای انجام این تصمیمات و ارزیابی و مقایسه نتایج به دست آمده انتظارات از طریق فرآیند بازخورد است. در این میان باید گفت برنامه‌ریزی مالی در قالب بودجه‌ریزی و انجام تحلیل‌های مالی از مهم‌ترین ابزار کار دوره‌ای مدیریت سازمان‌هاست. دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه حضوری جهان در مسیر ارتقای کیفیت نظام اداری و سازمانی خود درصدد به‌کارگیری بهینه‌ترین نظام برنامه‌ریزی و بودجه در دانشگاه است که با رویکرد جدید مدیریتی این موضوع ابعاد تازه‌تری به خود گرفته و از سرعت قابل‌قبولی برخوردار شده است.نظام برنامه ریزی در دانشگاه آزاد اسلامی یکی از مقاصد اصلی مدل‌های برنامه‌ریزی در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، مانند هر سازمان دیگر، حرکت از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب و بهینه است. نظام برنامه‌ریزی در دانشگاه آزاد اسلامی بر پایه مطالعات راهبردی و در قالب برنامه‌های میان‌مدت پنجساله (منطبق بر سالهای برنامه توسعه کشور) با چشم‌انداز بلندمدت است. به‌طور کلی فرآیند تدوین برنامه در دانشگاه آزاد اسلامی طی مراحل زیر انجام می‌گیرد. ابتدا برمبنای مطالعات پایه ای، آمایشی و بررسی اسناد بالادستی (سند برنامه توسعه کشور، نقشه جامع علمی کشور و...) و همچنین با توجه به شرایط و مقتضیات زمانی، سیاست‌های کلان، اهداف اصلی و شاخصهای عملکردی به تصویب ارکان دانشگاه رسیده و با سازماندهی دفتر برنامه و بودجه به همراه سازوکاری مشخص در قالب روش و الگویی یکسان برای تدوین برنامه توسعه در سطح استانها، واحدها و مراکز دانشگاهی ابلاغ میشود. برنامه های تدوین‌شده از سوی هریک از واحدها و مراکز دانشگاهی در سطح استان مورد بررسی و در صورت لزوم تعدیل‌های لازم صورت گرفته و پس از تجمیع استانی در قالب کلیات و شاخصهای کلان برنامه‌ای، به تصویب هیات‌امنای استانی می‌رسد. در مرحله آخر با انطباق و همسوسازی برنامه های استانی برمبنای سیاست‌ها و اهداف کلان دانشگاه، تجمیع و تلفیق نهایی صورت گرفته و پس از تصویب برنامه کل دانشگاه در هیات‌امنای مرکزی مرحله مستندسازی سند برنامه دانشگاه انجام میشود. طی اجرای برنامه هم پایش و ارزیابی برنامه به‌صورت سالانه و برمبنای کنترل و سنجش شاخصهای عملکردی صورت می‌گیرد. در حال حاضر که در آستانه ورود به سال سوم برنامه توسعه ششم هستیم، واحدهای دانشگاهی با مدنظر قرار دادن شرایط و اقتضائات زمانی و از همه مهم‌تر سیاست‌های کلان دانشگاه، برمبنای اهداف پیش‌بینی شده در برنامه توسعه ششم (به لحاظ ایجاد رشته‌های تحصیلی جدید در مقاطع مختلف، پیش‌بینی پذیرش دانشجویان، دستاوردهای حاصل از فعالیت‌های دانش‌بنیان و برآورد درآمدهای غیروابسته به شهریه از یک‌سو و پیش‌بینی هزینه‌های آموزشی اعم از کادر علمی و اداری، تجهیزاتی و عمرانی از سوی دیگر) اقدام به پیش‌بینی بودجه سال 1397 برمبنای برنامه راهبردی کرده‌اند.
رویکردهای اصلی بودجه سال 1397 دانشگاه آزاد اسلامی آنچه در نظام‌های مترقی برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی وجود دارد این است که مصرف منابع بودجه‌ای باید سازمان را در مسیرهایی اساسی و ویژه یاری کند که بخشنامه پیش‌بینی بودجه سال 1397 دانشگاه که این روزها واحدهای دانشگاهی و دفتر برنامه و بودجه سازمان در حال نهایی کردن آن هستند، مسیرهای مذکور را به شرح زیر معرفی می‌کند: هماهنگ با سیاست‌های اقتصاد مقاومتی
تقویت ابعاد فرهنگ دینی و ملی
شفافیت و انضباط مالی و مدیریت هزینه
مبتنی‌بر اصل توسعه پایدار دانشگاهی
فعال‌کردن ظرفیت‌های بلااستفاده دانشگاه اعم از نیروی انسانی و سایر منابع و دارایی‌های مالی منقول و غیرمنقول
تمرکز بر توسعه امور پژوهشی دانش‌بنیان و حرکت در راستای تجاری‌سازی تحقیقات
برنامه‌ریزی جذب نخبگان
تکریم ارباب‌رجوع
بستر‌سازی استقرار نظام بودجه‌ریزی برمبنای عملکرد در دانشگاه با توجه به محورهای معرفی‌شده می‌توان دریافت با مصرف بودجه برای رسیدن به اهداف ذکرشده در سال1397یک هماهنگی منطقی در درون دانشگاه و با سیاست‌های کلی برنامه‌های کشور در سال 97 مبتنی‌بر اقتصاد مقاومتی ایجاد خواهد شد. برای رسیدن به این اهداف، طی مسیر برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی متعهدانه و منطقی و با رویکرد صرفه‌جویی عقلایی در دانشگاه لازم است بیش از پیش تقویت شود. خرد جمعی و تشریک مساعی در تهیه برنامه‌ها و بودجه و عمل در چارچوب آن می‌تواند کارایی، اثربخشی و صرفه اقتصادی را در مصرف منابع در سال 97 به‌دنبال داشته باشد. باید گفت لازمه موفقیت یک نظام برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی، واقع‌گرایی آن است که این موضوع در سایه هماهنگی و همکاری همه حوزه‌ها در واحدهای دانشگاهی بایدشکل بگیرد. درواقع کمیته‌های بودجه در واحدها و مراکز دانشگاهی لازم است با گردآوری اطلاعات شفاف از حوزه‌های مختلف و تجزیه و تحلیل آنها مسیر دستیابی به اهداف برنامه‌ریزی و بودجه صحیح را هموار کنند. این نکته مهم باید مدنظر باشد که حتی اگر منابع هم کم باشد می‌توان با مدیریت صحیح، دستیابی به موفقیت‌های سازمانی را تقویت کرد.
تکیه دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم بر منابع غیرشهریه‌ای است باید توجه شود که منابع شهریه‌ای معمولا در اکثر موارد در حال کاهش است و دانشگاه‌های معتبر دنیا همواره به‌دنبال تامین منابع مالی خود از محل فروش ایده و دانش و تبدیل آن به ثروت هستند. این موضوع برای دانشگاه آزاد اسلامی که منابع عظیم هیات‌علمی و دانشجویان دکتری را در اختیار دارد می‌تواند به بهترین شکل ممکن به انجام برسد. به نظر می‌رسد نباید یک عضو هیات‌علمی صرفا بر دانش تئوریک خود در کلاس و جریان آموزشی تکیه کند بلکه لازم است در راستای اهداف دانشگاه و عدم اتکا به درآمدهای غیرشهریه‌ای از توانایی‌های عملی در رشته خود استفاده کرده و با تولید دانش و تبدیل آن به ثروت با دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم دنیا هماهنگ شود. لازم به ذکر است کلیه منابع فیزیکی و غیرفیزیکی دانشگاه نیز باید در حداکثر ظرفیت خود بهره‌برداری شده و در راستای خلق ثروت ایفای نقش کنند. در نتیجه برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی صحیح در دانشگاه، آموزش نیروی انسانی، همدلی، همفکری، تشریک مساعی، الکترونیکی‌شدن سامانه‌ها و سازمان‌محوری به‌جای فردمحوری تقویت خواهد شد. آموزش‌های نیروی انسانی در همه ابعاد و تقویت ابعاد همفکری و همدلی در دانشگاه می‌تواند در بستر مبتنی‌بر سامانه‌های 22گانه دانشگاه و با رویکرد سازمان‌محوری در سایه یک نظام برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی شده موفق تحقق یابد. درواقع آنچه امروزه دانشگاه آزاد اسلامی در راستای بهره‌گیری از منابع به آن احتیاج دارد، نیروی انسانی آموزش‌دیده‌ای است که محور فعالیت با بهره‌وری بالا در دانشگاه است، تکریم ارباب‌رجوع را در فضای رقابتی مدنظر قرار می‌دهد و محل کار خود و همکاران را به‌مثابه خانه و خانواده خود می‌پندارد که در مقابل همه آنها مسئولیت دارد. سازمان‌های موفق را نیروی انسانی موفق می‌سازند و مهم‌ترین منابع هر مجموعه همان منابع انسانی و خلاقیت آنهاست.
استقرار نظام بودجه‌ریزی برمبنای عملکرد (بودجه‌ریزی عملیاتی) رویکرد نظام برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی در دانشگاه به نظر می‌رسد آنچه که به‌نحوی مدنظر رئیس محترم هیات‌موسس و هیات‌امنای دانشگاه، جناب آقای دکتر ولایتی است و رئیس محترم دانشگاه، جناب آقای دکتر رهبر در مقدمه بخشنامه بودجه سال 97 دانشگاه ابلاغ کرده‌اند، مسیری است که معاون محترم توسعه مدیریت و منابع، جناب آقای دکتر پورعباس بر دستیابی دفتر برنامه و بودجه دانشگاه به آن اهداف تاکید دارند. مصرف منابع در دانشگاهی که حدود یک‌ونیم میلیون دانشجو دارد و بیش از پنج‌میلیون فارغ‌التحصیل، با نزدیک به 100 هزار حقوق‌بگیر مستقیم و غیرمستقیم باید مبتنی‌بر اقتصاد مقاومتی و اهداف کلان کشور باشد، تقویت ابعاد فرهنگ دینی و ملی را در پی داشته و با شفافیت و انضباط مالی صورت پذیرد که این امر در سایه مدیریت هزینه تقویت میشود. این مصرف منابع باید مبتنی‌بر اصل توسعه پایدار دانشگاهی بوده و در مسیر فعال‌کردن ظرفیت‌های بلااستفاده دانشگاه اعم از نیروی انسانی و سایر منابع و دارایی‌های مالی منقول و غیرمنقول قرار گیرد. در این راستا تمرکز بر توسعه امور پژوهشی دانش‌بنیان و حرکت در راستای تجاری‌سازی تحقیقات و در کنار آن برنامه‌ریزی جذب نخبگان و تکریم ارباب‌رجوع می‌توانند مهم‌ترین تابلوهای راهنما برای آینده حرکت دانشگاه به شمار روند که دستیابی به این اهداف در سایه استقرار نظام بودجه‌ریزی برمبنای عملکرد که الگوی ارتباط‌دهنده منابع و خروجی‌های دانشگاه است می‌تواند محقق شود و این الگو در دستورکار دفتر برنامه و بودجه دانشگاه قرار دارد.
سایر اخبار این روزنامه
محافلی برای موجه‌سازی تصمیمات سیاسی
راه‌حل مسائل منطقه سیاسی است، نه نظامی
مردم مستاجرتر شدند
افزایش حقوق اساتید
به قالیباف فرصت ندادند از نواصولگرایی دفاع‌کند
احمدی‌نژاد: دیکتاتورها از مقابله با قوه‌قضائیه و قانون شروع کرده‌اند
فقط دانشگاه آزاد اسلامی تخفیف داد
نقد مشکلات کشورم از روی حس ایرانی بودنم است
زندان جای مادر نیست
ارتجاع می‌خواهد ظاهر انقلابی داشته باشد
نظام چابک برنامه‌ریزی و بودجه به‌مثابه استوانه سازمان
