روزنامه ابتکار

فیلترینگ تلگرام، صد گام منفی برای دموکراسی

محمد یوسفی آرامش*- چند روز پیش رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس بیاناتی را در رابطه با فیلترینگ تلگرام مطرح کرد که به سرعت با انتقادات زیادی در فضای مجازی کشور رو به رو شد. فیلترینگ اما بحث تازه ای در کشور نیست؛ شبکه های اجتماعی زیادی چون فیسبوک، توییتر، یوتیوب، وایبر، لاین و وی چت از قربانی های فیلترینگ در ایران هستند. اما تلگرام یکی از نرم افزارهایی است که بر خلاف دیگر شبکه های اجتماعی موفق شده که چند سال بدون فیلترینگ در ایران به فعالیت بپردازد. این شبکه در زمان دولت روحانی در بین مردم مطرح شد، به علت فیلتر بودن دیگر شبکه ها، دسترسی راحت و طراحی مناسب با سلیقه مخاطب ایرانی موفق شد تا به سرعت رشد کند. این شبکه نیمی از پهنای باند کشور را اشغال کرده و نزدیک به چهل میلیون کاربر در ایران دارد. اهمیت آن در حدی است که اصلاح طلبان بسیاری از کمپین های مد نظر خود را از طریق این رسانه و اینستاگرام اجرایی کردند و عده ای معتقدند که این شبکه اجتماعی حضور رسانه ملی را کمرنگ تر از هر زمانی کرده است.
تلگرام به سرعت شکل ارتباطات را در کشور متحول کرد؛ بسیاری از ایمیل های کاری و تماس ها به این شبکه منتقل شد. تقریبا تلگرام موفق شد که هر نوع طیفی را با علاقه های مختلف به خود جذب کند. موافقین و یا مخالفین یک تفکر آزادند که اعتقادات خود را از طریق کانال ها و سوپر گروه های این رسانه (که طراحی آن به سلیقه ایرانیان نزدیک است) به اشتراک بگذارند و مهمتر از همه آن که این شبکه برای طیف وسیعی از هم وطنانمان ایجاد درآمد و شغل ثابت کرده است. درباره تعداد کسب و کارهای موجود در این شبکه، آمار ضد و نقیض بسیاری وجود دارد که در این میان می توان به خبر وجود 200 هزار کسب و کار اعتماد بیشتری کرد. رقمی که به واسطه این شبکه در روز انتقال پیدا می کند چندین میلیاردی است، پیش تر دبیر انجمن کسب و کارهای اینترنتی اعلام کرده بود که میزان 5.1 میلیارد تومان تراکنش مالی به واسطه تلگرام در روز عدد دور از ذهنی نیست.
اعتراضات اخیر دی ماه که یکی از شاخه های آن توسط کانالی تلگرامی موج سازی شده بود و در مدت زمان کوتاهی موجب عضو گیری زیاد این کانال شد، مقامات را بر آن داشت تا به فکر فیلترینگ این رسانه بیفتند. تجربه سالها فیلترینگ رسانه های مختلف و محدود سازی مردم در تجربه نشان می دهد که فیلترینگ هیچ گاه ابزار مناسبی در رابطه با برخورد با مردم نبوده و نیست. سالها استفاده چند میلیون کاربر ایرانی در فیسبوک علیرغم فیلترینگ، گواه این ادعا است.
سوالی اساسی که در رابطه با فیلترینگ تلگرام برای یک بار هم شده باید پرسید، این است که چرا مردم به شبکه های ملی اعتماد نمی کنند ؟ بی شک با نگاهی به عملکرد رسانه های تلویزیونی در ایران می توان این جواب را یافت.


فیلترینگ چند روزه تلگرام در دی ماه، تجربه فیلترینگ چند ساله و جامعه شناسی مخاطب ایرانی نشان می دهد که اعمال فیلترینگ این بار هم شکستی بزرگ خواهد بود و نتیجه ای جز نارضایتی بیشتر، استفاده مردم از فیلتر شکن ها، صدمه ای بزرگ به تعداد کثیری جوان و چند ده هزار کسب و کار آنلاین نخواهد داشت. از طرفی بعید به نظر می رسد که متخصصین آی تی ایرانی خود بتوانند به شکلی بلند مدت با سیستم ضد فیلترینگ بلک چین در تلگرام رقابت کنند (که خبر از راه اندازی آن تا ماه های آینده وجود دارد) و نیازمند دریافت کمک از متخصصین خارج از کشور باشند. شایعاتی در این مورد، بارها در رسانه های مختلف مطرح شده، که در صورت درست بودن موجب خروج ارز از کشور شده و با شرایط بد اقتصادی کشور، بی تاثیر در تورم نخواهد بود.
شبکه ای اجتماعی که بتواند تمامی موارد موجود در تلگرام را ارضا کند، وجود ندارد. نمونه های کپی شده در ایران، با هجوم تنها پنجاه هزار کاربر، از دسترس خارج شده اند و نمونه های قوی تر هم به علت اهمیت فضای خصوصی برای مردم قابل اعتماد آنها نیستند. چالش اصلی مردم، اعتماد است. آنها حاضرند با فیلترشکن از شبکه ای استفاده کنند و یا حتی به شبکه هایی چون واتس آپ کوچ کنند اما در شبکه ای نباشند که احتمال نظارت سازمانی بر روی آن وجود دارد.یکی از دلایل محبوبیت تلگرام در دنیا و منفور بودن آن نزد بسیاری از دولت ها، امنیت بالای آن و غیر قابل نفوذ بودن این شبکه است.
از طرفی دیگر نزدیک ترین رسانه خارجی به تلگرام، ویسپی است که آن هم از نظر طراحی، امنیت و کیفیت به پای تلگرام نمی رسد و مورد استقبال نیز قرار نگرفته است. سوال اساسی این است که آیا تلگرام برای مقابله با فیلترینگ در ایران دست به کار می شود؟ بستر جمهوری اسلامی ایران به شکلی است که تلگرام تا به امروز حتی یک دلار هم از آن درآمد زایی نکرده و مطمینا به فکر درآمدزایی در آن نیز نخواهد بود. آیا تلگرام تلاشی برای نگه داشتن چهل میلیون کاربر خود می کند؟
به نظر می رسد که چالش فیلترینگ تلگرام برای جمهوری اسلامی جدی است. چراکه مقامات کشورمان بارها از عدم کنترل کانال های ضد انقلاب اعلام نارضایتی کرده اند. با این حال آیا فیلترینگ تنها راه موجود است؟ با صدمه شدید مالی به کسب و کارهایی که در طی چند سال شکل گرفته اند چه می کنیم؟ در برابر بازگشت قدرتمند تلگرام با بلک چین چطور؟ و یا نا امیدی مردم نسبت به قول مسِولین و آزادی فردی و اجتماعی؟
فیلترینگ تلگرام، صد گام منفی برای دموکراسی است. البته که فیلترینگ مخصوص ایران نیست، کشورهایی مثل انگلستان و یا آلمان در زمان اعتراضات خیابانی، برای امن تر شدن وضعیت اقدام به فیلترینگ سطحی و کوتاه مدت کرده اند. اما پس از پایان اعتراضات، فیلترینگ را برداشته اند. چراکه دسترسی آزاد به اطلاعات و داشتن فضای امن از حقوق شهروندی هر کسی است.
نمی توان نقش روحانی در فیلتر نشدن تلگرام تا به امروز را نادیده گرفت. وزیر ارتباطات ایران و رئیس جمهور به مردم قول داده بودند که تلگرام فیلتر نخواهد شد. هنوز رئیس جمهور درباره انتشار خبرهای اخیر، اعلام نظر نکرده است و به احتمال زیاد در روزهای آینده حرف هایی با مردم خواهد داشت. منتظر می مانیم و به تماشا می نشینیم.
* فعال اجتماعی
لینک منبع خبر
سایر اخبار این روزنامه
واکنش روحانی به خبر فیلترینگ تلگرام تا پایان فروردین ماه برداشت‌های دو گانه‌ای را رقم زد «ابتکار» دیدارهای نوروزی سیاستمداران را بررسی می‌کند عید دیدنی در هوای سیاست شورای شهر پایتخت 19 فروردین تکلیف استعفای محمدعلی نجفی از شهرداری تهران را مشخص می کند جلال خوشچهره روش قدیمی پاک کردن صورت مساله «ابتکار» وضعیت مالیات بر ارزش افزوده در سطح واحدهای تولیدی و بازنویسی قانون آن در مجلس را بررسی کرد نشست روسای جمهوری ایران، ترکیه و روسیه در آنکارا برگزار می‌شود مثلث آستانه زیر سایه عفرین تعطیلات نوروزی رسانه‌ها چه تاثیری بر جامعه دارد؟ خواب بهاره مطبوعات در عصر بی خوابی های مجازی «ابتکار» از تلاش فراکسیون امید برای خروج از کم تحرکی گزارش می دهد دو راهی امید «ابتکار» از حاشیه‌های عجیب «پایتخت 5» گزارش می‌دهد داستان‌های دنباله‌دار یک سریال نوروزی لوور یا منشور کوروش؛ کدام ایرانیان را بیشتر به خود جذب کردند؟ روزهای شلوغ موزه ملی ایران وزیر دفاع در دیدار با همتای روس: برعهدی که با شرکای خود بسته ایم، وفاداریم رئیس‌جمهوری پیش از عزیمت به ترکیه: راه‌حل مشکل سوریه، نظامی نیست فیلترینگ تلگرام، صد گام منفی برای دموکراسی