خرید سفارش‌های ایران توسط اماراتی‌های دست به نقد؛

گروه حمل‌ونقل- شرکت هواپیماسازی بوئینگ که قرار بود 80 فروند هواپیمای جدید را به ایران‌ایر تحویل دهد به تازگی اعلام کرده است که خریداران جدیدی را برای هواپیمای جتی که امیدوار بود امسال به ایران تحویل دهد، پیدا کرده و دیگر نگران‌ این نیست که در صورت بازگشت تحریم‌ها علیه ایران، تولید این هواپیما ضربه بخورد‌. یک خبرنگار آمریکایی نیز به نقل از مدیرعامل بوئینگ تاریخ تحویل نخستین بوئینگ ۷۷۷ هما را سال ۲۰۱۹ میلادی اعلام کرده است؛ تعویق در اجرای قرارداد این شرکت آمریکایی در شرایطی که بقای برجام به خطر افتاده است واکنش محافظه‌کاران از سوی این شرکت ارزیابی شده است‌. همزمان با این واکنش، رقبای ایرلاین‌های ایرانی در امارات گفته‌اند که حاضرند کل سفارش‌های ایران به بوئینگ را در صورت لغو شدن خریداری کنند‌. پیش از انتشار این خبر نیز استعفای اصغر فخریه‌کاشان، مرد اول مذاکرات ایران با سازندگان خارجی از سمت قائم‌مقامی وزیر راه‌وشهرسازی گمانه‌زنی‌ها را در مورد احتمال لغو قرارداد افزایش داده بود. بروز مجموعه این اتفاقات نشان می‌دهد ورود بوئینگ‌های جدید به ایران دست کم تا روشن شدن تکلیف برجام «روی هواست» به خصوص در شرایطی که بوئینگ با پیدا کردن مشتری‌های اماراتی همیشه دست به نقد، نسبت به فروش این تولیدات نگرانی چندانی ندارد‌.
استعفای نفر اول قراردادها
اصغر فخریه‌کاشان سال 92 به‌عنوان قائم‌مقام وزیر راه‌وشهرسازی در امور بین‌الملل وزیر منصوب شد. او را به عنوان نفر اول قرارداد خرید 200 فروند هواپیمای ایرباس، بوئینگ و ATR می‌شناسند‌. گفته می‌شود وی اسفندماه سال گذشته استعفا می‌دهد که وزیر راه‌وشهرسازی با آن مخالفت می‌کند و در نهایت آخوندی با استعفای دوم فخریه‌کاشان موافقت می‌کند‌. گرچه تاکنون 11 فروند هواپیمای ایرباس و ATR قراردادهای ذکرشده به ایران تحویل داده شده، اما نحوه تامین منابع مالی هواپیماهای خریداری‌شده به‌خصوص بوئینگ یکی از چالش‌های دولت و وزارت راه‌وشهرسازی بوده است‌. با توجه به ارتباطات فخریه‌کاشان در حوزه تجارت و خداحافظی وی با پُست قائم‌مقام وزیر راه‌وشهرسازی احتمالا روند تحویل هواپیماها به هما کند خواهد شد‌. بسیاری از تحلیلگران همان زمان استعفای فخریه‌کاشان را به معنای به بن‌بست رسیدن قراردادهای نوسازی ناوگان هوایی ایران می‌دانستند؛ چه‌‌بسا با انتشار خبر تعویق در تحویل بوئینگ‌ها این پیش‌بینی درست از آب درآمد‌.
بوئینگ نگران کاهش تقاضا نیست


به دنبال انتشار این اخبار رویترز در گزارشی نوشت که مدیر شرکت هواپیماسازی بوئینگ اعلام کرد این شرکت به دلیل افزایش تقاضا، دیگر نگران نیست که فروپاشی توافق با ایران این شرکت را وادار کند تولید هواپیمای جت ۷۷۷ را از این بیشتر کاهش دهد و صدها شغل به خطر بیفتد‌. دنیس مویلنبرگ، مدیرعامل بوئینگ در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: ما هیچ تحویلی به ایران که بخشی از برنامه تولید امسال این شرکت باشد نداریم، در نتیجه این تحویل‌ها طبق پروسه دولت آمریکا به تاخیر افتاده است‌. می‌توانم با اطمینان به شما بگویم که بدون هیچ ریسکی به برنامه تولید ۷۷۷ ادامه می‌دهیم‌. بوئینگ در دسامبر سال ۲۰۱۶ توافق کرد ۸۰ فروند هواپیما به شرکت هواپیمایی ایران‌ایر تحویل دهد‌. این قرارداد با توافق میان ایران و قدرت‌های بزرگ جهانی برای گشایش تجارت در قبال محدودیت فعالیت‌های هسته‌ای ایران امکان‌پذیر شد و شامل ۱۵ فروند مدل ۷۷۷-۳۰۰ER بود که برای آنها بوئینگ مجوز صادرات را از دولت آمریکا دریافت کرده بود‌. منابع صنعتی می‌گویند بوئینگ قرار بود سه فروند ۷۷۷ را امسال به ایران تحویل دهد اما تحویل سفارش خریداران دیگر را جایگزین تحویل به ایران کرد‌.
قرارداد ایران برای ۷۷۷ زمانی که اعلام شد، برای این مدل که یکی از سودآورترین مدل‌های بوئینگ به شمار می‌رود، حمایت حیاتی فراهم کرد زیرا این هواپیما تقریبا به زمان پایان تولیدش نزدیک شده است‌.
بوئینگ تولید این مدل را پیش از این به دلیل کاهش فروش کم کرده بود و اواخر سال ۲۰۱۶ به کارکنانش اعلام کرده بود در تولید کمتر این هواپیما سفارش ایران به حساب آمده است و در انظار عمومی بر ارزش این قرارداد برای حفظ مشاغل تاکید می‌کرد‌.
با این حال مویلنبرگ اعلام کرد حتی اگر ایران قادر نباشد ۳۷۴ میلیون دلار سفارش خود را تحویل بگیرد، بوئینگ در تولید مدل ۷۷۷ کاهش بیشتری نخواهد داد‌. وی گفت: نرخ تولیدی که ما تعیین کرده‌ایم، به سفارش‌های ایران بستگی ندارد‌. اگر این سفارش‌ها صورت بگیرد و ما هواپیما به ایران تحویل دهیم، این تحویل‌ها به منزله فرصت‌هایی برای ما خواهد بود اما ما دستور دولت آمریکا را دنبال می‌کنیم و اطمینان یافته‌ایم که به این سفارش‌ها تکیه نکرده‌ایم‌.
در این شرایط به نظر می‌رسد پیشنهادات داغ اماراتی‌ها به مدیران بوئینگ خیال آنها را از لغو قرارداد با ایران راحت کرده است؛ امارات که یکی از رقبای ایران در صنعت هوانوردی منطقه محسوب می‌شود با این اقدام از طرفی به دنبال نوسازی ناوگان خود است و از طرف دیگر قصد دارد تا از ظرفیت‌های توسعه هوانوردی ایران جلوگیری کند‌. شرکت هواپیماسازی بوئینگ برای آمادگی جهت به حداقل رساندن تبعات خروج قریب‌الوقوع آمریکا از توافق هسته‌ای ایران، قراردادهایی را با خریداران دیگر از جمله کشورهای رقیب ایران در منطقه حاشیه خلیج فارس به امضا رسانده است‌. المانیتور با اعلام این خبر گزارش داده است شرکت هواپیماسازی بوئینگ برای آمادگی جهت به حداقل رساندن تبعات خروج قریب‌الوقوع آمریکا از توافق هسته‌ای ایران، قراردادهایی را با خریداران دیگر از جمله کشورهای رقیب ایران در منطقه حاشیه خلیج‌فارس به امضا رسانده تا بتواند زیان لغو احتمالی قرارداد 17 میلیارد دلاری‌اش با تهران را کاهش دهد‌. دنیس مویلنبورگ، مدیرعامل شرکت بوئینگ اخیرا با اعلام اینکه تحویل هواپیماهای 777 بوئینگ به ایران در سال‌جاری میلادی به تعویق افتاده گفت که این شرکت خریداران دیگری برای این هواپیماها دارد‌. هرچند مدیر شرکت بوئینگ اشاره‌ای به هویت این خریداران جایگزین نکرده اما این شرکت آمریکایی قبلا یک قرارداد بزرگ با امارات به مبلغ 1/15 میلیارد دلار منعقد کرده است‌. در ماه دسامبر، بوئینگ اعلام کرد 40 فروند هواپیمای دریملاینر 787-10 به شرکت هواپیمایی امارات خواهد فروخت‌.
بروس ریدل، کارشناس حوزه هوانوردی در این باره گفت: «هواپیمایی امارات پول و انگیزه لازم» برای جبران هرگونه زیان بوئینگ از ناحیه لغو قراردادش با ایران را دارد‌. وی افزود امارات «در مورد ایران عقده دارد».در سال 1993، دولت کلینتون تصمیم گرفت یک سیاست مهار دوجانبه را علیه ایران و عراق به اجرا بگذارد‌. به گفته ریدل که قبلا در دولت کلینتون عضو شورای امنیت ملی آمریکا بوده، ران براون، وزیر بازرگانی وقت آمریکا عربستان را مجاب کرد تا شش میلیون دلار از بوئینگ هواپیما بخرد تا این شرکت تلاش نکند هواپیمایی به ایران بفروشد‌.
بوئینگ و وعده ترامپ
ترامپ وعده داده که آمریکا را از توافق سال ۲۰۱۵ میان ایران و شش قدرت جهانی خارج خواهد کرد‌. وی تا ۱۲ می برای بازگرداندن تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه تهران که نخستین گام برای پایان دادن به توافق هسته‌ای خواهد بود، تصمیم می‌گیرد‌. مقامات ایرانی واشنگتن را متهم کرده‌اند که نه‌تنها مانع تحویل هواپیماهای آمریکایی شده بلکه خرید هواپیماهای اروپایی را نیز به دلیل محدودیت‌های فاینانس، با مانع روبه‌رو ساخته است‌.
ایران‌ایر ۱۰۰ فروند هواپیمای ایرباس و ۲۰ فروند هواپیمای توربوپراپ ATR را سفارش داده و تاکنون سه فروند ایرباس و هشت فروند ATR را تحویل گرفته است‌. شرکت‌های اروپایی به دلیل اینکه شماری از قطعات هواپیماهای ساخت آنها در آمریکا تولید می‌شود، به مجوز صادرات واشنگتن برای تکمیل قراردادهایشان نیاز دارند‌. تاکنون واشنگتن مجوزهایی صادر کرده که اجازه می‌دهد حدود یک‌سوم از هواپیماهای ایرباس تحویل داده شود اما معلوم نیست در صورت خروج آمریکا از برجام، این قراردادها چه سرنوشتی پیدا می‌کنند‌.