روزنامه جهان صنعت
1397/02/08
دایره برجام تنگتر میشود
دکتر صلاحالدین هرسنی*- در شرایطی که انتظار میرفت دیپلماسی تروئیکای اروپایی با ابتکار عمل امانوئل ماکرون در سفر به واشنگتن بتواند ترامپ را بر سر ماندن و حفظ برجام متقاعد کند، اما آنگونه که گفته شده است این ابتکار عمل نتیجه نداد و سفر ماکرون فاقد آن نتیجهای بوده است که انتظار میرفت. این شرایط موجب گمانهزنیهایی بر سر آینده برجام شده است به این معنی که برجام به چه سمتی خواهد رفت؟با شرایطی که از فردای دیدار ماکرون با ترامپ در واشنگتن رقم خورده، باید گفت که آینده برجام تابعی از رفتارها و مواضع ترامپ، ایران- اروپا در قبال برجام خواهد بود. در آنچه به نقش ترامپ مربوط است، به نظر نمیرسد که تا تاریخ ضربالاجل معین شده یعنی 12 می، تغییری در نگرش ترامپ بابت برجام به وجود آید. پیشبینی و آیندهنگری در قضیه برجام نشان میدهد او از همان ابتدا نظر مساعدی به برجام نداشت و آن را بدترین توافق ممکن آمریکا دانسته است. وی حتی از قبل آنکه بخواهد اوج سیاست خصمانه خود را در قبال برجام به نمایش بگذارد، دست به تغییر کابینه زد و درخواستهایی غیرمستقیم برای اعمال تغییر در معامله داده است. برکناری تیلرسون و مکمستر و آمدن مایک پمپئو و جان بولتون به جای آنها در کابینه، اوج سیاستهای ضدبرجامی و البته خصمانه ترامپ را نشان میدهد. به واقع ورود دو عنصر ستیزی چون پمپئو و بولتون را باید میخی بر تابوت معامله هستهای با ایران دانست و بیانگر آن است که نمیتوان به بقای برجام به عنوان سندی از معامله غرب با ایران امیدوار بود. در این ارتباط وجود جیمز ماتیس به عنوان تنها عنصر صلحطلب کابینه، کمکی به حفظ برجام نمیکند. البته این همه راههای پیش روی ترامپ برای عقیم کردن برجام نیست. او همچون گذشته میتواند تعلیق تحریمهای ایران را امضا نکند و به وزارت خزانهداری بگوید کمان را عقب بکشد اما تیر را شلیک نکند. به عبارت دیگر سادهترین راه پیش روی ترامپ در تعقیب سناریوی آزار و ایذا، همان عدم تایید برجام است.
عامل دیگری که کمک کرده تا سرنوشت مبهمی در انتظار برجام باشد و چهبسا به شکست محتوم و ناگزیر خود در آینده نزدیک شود، مسیر اشتباه اروپا در حفظ برجام است. در این ارتباط تروئیکای اروپایی برجام یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان با هدف آنکه راهحلی برای اعتراض بر رفتارهای ترامپ و در نهایت متقاعد کردنش در ماندن برجام پیدا کنند، تحریمهای جدیدی را علیه اعضای سپاه پاسداران و دیگر نهادهای توسعهدهنده موشکهای بالستیک ایران در جهت کاهش نقش آنها در جنگ سوریه پیشنهاد کردهاند. هدف کشورهای اروپایی در این تصمیم کاهش تردیدهای ترامپ و در نهایت پیشگیری از هرگونه تغییرات عمده یا لغو برجام بود. اما این هدف آنها موجب دلزدگی ایران از اروپا و تغییر راهبرد ایران در آینده برجام شد. به همین خاطر ایران اعلام کرده که اگر ترامپ از برجام خارج شود، در کمتر از یک هفته میتواند پروژه هستهای و غنیسازی خود را از سر گیرد و چه بسا از پیماننامه منع گسترش سلاحهای هستهای یا همان NPT خارج شود. در شرایط حاضر هم به نظر میرسد راهبرد خروج از NPT بسیار جدی است و تنها گزینه طبیعی و آسان ایران در مقابله با سیاستهای آزار و ایذای غرب در قبال برجام شده است.
اتخاذ این راهبرد هم با توجه به ضرورت سیاست مقابله به مثال و پاسخ متناسب، طبیعی به نظر میرسد. در سطحی دیگر با توجه به شرایط اروپا و مواضع اعلامی ترامپ، به نظر میرسد که اقدام آینده اروپا در حفظ برجام فاقد نتیجه خواهد بود، چراکه ریسک اقدامات آنها با هدف راضی نگه داشتن ترامپ در برجام مخاطرهآمیز خواهد بود و انگیزه ایران را از خروج از معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای افزایش میدهد. از طرف دیگر وجود عناصری چون پمپئو و بولتون که هر دو در زمره مخالفان سرسخت برجام هستند، محققا مخالف ابتکارات اروپا هستند و به احتمال زیاد هیچیک از پیشنهادات آینده اروپا در حفظ برجام را تایید نخواهند کرد.
حال با شرایطی که در مواضع اعلامی ترامپ و همچنین اقدامات بدون نتیجه اروپا و همچنین تغییر در راهبرد برجامی ایران مشاهده میشود، میتوان گفت که آینده برجام بسیار بغرنج و دور از نتایج راهبردی و مطلوب است.
*مدرس علوم سیاسی و روابط بینالملل
S.Harsani.k@gmail.com
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
کشورهای اسلامی در اثر تمسک نجستن به قرآن دچار «بیماری ذلت» شدهاند
درگذشت یکی از بزرگترین عکاسان ایران؛
اگر با وجود مشکلات ملت قیام کند، همه ما را به دریا خواهد ریخت
خرید سفارشهای ایران توسط اماراتیهای دست به نقد؛
لغو مجوز استقرار سرورهای تلگرام در ایران؛
تکلیف لایحه ایجاد مناطق آزاد تجاری به زودی مشخص میشود؛
کاهش ۱۴۹۴ واحدی شاخص بورس
حسن انتصاب!
چرخش دیرهنگام
توافق برای صلح دائمی
«جهانصنعت» علل خروج تدریجی بنگاهها از چرخه تولید را بررسی میکند؛
دایره برجام تنگتر میشود
رانت، بلای جان بخش خصوصی
عبور از مدار 38 درجه
دایره برجام تنگتر میشود
راهبرد ناموفق
تفاوت نگاه ایران و کشورهای حاشیه خلیجفارس