روزنامه شهروند
1397/02/18
فریاد صلح در «توپخانه»
حسام خراسانی| اینجا ضلع شمالغربی میدان امامخمینی(ره) تهران است؛ قدیمترها به آن میگفتند «توپخانه». میدانی که پیشترها محلی بود برای آتشبازی، مَشق تیر و رژه نظامی. این روزها اما اینجا خبری از تیر و توپ و آتشبازی نیست. میدان امام(ره) حالا تنها نمادی است از تهران قدیم؛ یک نوستالژی در وسط شهر؛ میدانی با ساختمانها و خیابانهای پرخاطره: فردوسی، لالهزار، ناصرخسرو و بابهمایون. دورتادور میدان امام(ره) هم پر است از ساختمانهای قدیمی؛ ساختمانهایی که هر کدام روایتی است از روزگار گذشته تهران؛ ساختمانهایی مثل موزه عبرت، ساختمان قدیمی بانک تجارت و موزه استاد علیاکبر صنعتی.پایان مرگ تدریجی موزه
تولد دوباره یک موزه یا پایان مرگ تدریجی یک موزه بهترین توصیف از موزه استاد علیاکبر صنعتی است. ساختمانی قدیمی در دو طبقه و یک زیرزمین و یک حیاط چندمتری که میراثی از دوران قاجار به شمار میآید، با سر دری که بر آن نوشته شده: «نمایشگاه آثار استاد علیاکبر صنعتی». موزهای که مدتها پیش رسانهها خبر از مرگ تدریجی آن داده بودند، اما نیمه مهرماه امسال بود که خبر بازگشایی موزه استاد علیاکبر صنعتی رسانهای شد. خبر این بود: «پس از ١٠سال با پیگیریهای جمعیت هلالاحمر و همکاری سازمان میراث فرهنگی و سازمان زیباسازی شهرداری تهران موزه استادعلیاکبر بازگشایی شد.» بالاخره بازگشایی موزه پس از سالهای طولانی موجب خشنودی اهالی فرهنگ و هنر شد، اما داستانهای خوب موزه استاد ادامه داشت. خبر خوش دیگر بزرگداشت استاد سیدعلیاکبر صنعتی در موزهای بود که به همت خود استاد شکل گرفته بود. درست چند هفته پس از بازگشایی، بزرگداشت این استاد با حضور هنرمندان تجسمی، شاگردان و مدیران فرهنگی و مسئولان جمعیت هلالاحمر برگزار شد. اما بزرگداشت هم پایان خبرهای خوش میدان امام نبود.
طنین صدای صلح در میدان امام(ره)
خبرهای خوب میدانامام(ره) و موزه استاد علیاکبر صنعتی ادامهدار بود؛ در هفته هلال که از روز شنبه آغاز شد، 17نفر از هنرمندان حرفهای نقاشی در حیاط موزه استاد علیاکبر صنعتی بزرگترین تابلوی صلح و بشردوستی در کشور را طراحی کردند. یک اثر جاودانه که با استقبال و مشارکت مردم همراه شد. به گزارش «شهروند» در این اثر که در متراژ 10متر در یکونیم متر ترسیم شد؛ نمادهایی همچون مردم، کبوتر، گل و آرم هلالاحمر به کار رفته است. بنا به گفته مدیرکل موزههای جمعیت هلالاحمر در این اثر فضایی هنری با مفاهیم صلح و بشردوستی و فعالیتها و اهداف جمعیت هلالاحمر و صلیبسرخ تلفیق شده است.
کاراکترهای ما «مردم» بودند!
فرهاد علیاکبری گاوزن در گفتوگو با «شهروند» با بیان اینکه هدف از طراحی این اثر ترویج فرهنگ صلح در جامعه است، گفت: «این طرح در قالب برگزاری کارگاه آموزشی است و تابلوی بزرگی از صلح و بشردوستی با مشارکت تعدادی از هنرمندان جوان و ماهر درحال ترسیم است.» فرهاد علیاکبری با اشاره به اینکه ورکشاپ بشردوستی با مشارکت 17جوان که از نقاشان حرفهای هستند، شکل گرفته است، افزود: «از جذابیتهای این اثر همراهی و مشارکت مردم در شکلگیری اثر است؛ مردم کاراکترهای ما در این اثر بودند، این یک اشتراکگذاری هنری بین هنرمند و مردم است.» علیاکبری با بیان اینکه موزه استاد صنعتی در موقعیت مرکزی شهر قرار دارد، ادامه داد: «استقبال مردم بینظیر است، نزدیک به 2هزار نفر از این اثر بازدید کردند.» فرهاد علیاکبری، مدیر موزههای هلالاحمر با اشاره به اینکه در تمام دنیا تابلوها و آثار بسیاری درباره صلح ترسیم میشود، ادامه داد: «آثار مختلف در سطح جهان هرساله با محوریت صلح طراحی میشود، اما درخصوص این اثر میتوان گفت این تابلوی 10متری بزرگترین اثری است که در ایران طراحی شده است.»
تماشای نشانههای صلح
حسین طادی هنرمند حاضر در این ورکشاپ در گفتوگو با «شهروند» با بیان اینکه در این اثر بزرگ، طراحان سعی کردهاند از نمادها و نشانههای صلح و دوستی تأثیر بپذیرند، گفت: «تعامل بین هنرمندان در راستای اجرای این تابلوی بزرگ بسیار خوب بوده است و امیدوارم چنین اقداماتی بتواند در جامعه تأثیر باشد.» حسین طادی معتقد است در این اثر سعی شده است موضوع صلح با تکنیکهای طراحی به مخاطبان القا شود. طادی در این خصوص میگوید: کبوتر، صلح، آرم هلالاحمر، مردم، گل، کودک و زن ازجمله این نمادهاست. او ادامه میدهد: «اثر برگرفته از زندگی مردم است و این همان نگاهی است که در آثار استاد علیاکبر صنعتی هم دیده میشود.» او افزود: «در این اثر مردم به شکلی مستقیم مشارکت دارند، زیرا کار به صورت فیگوراتیو است و ما با استفاده از مردم قالبهایی را بر روی تابلو ایجاد میکنیم.»
یک سفارشی دوستداشتنی
ساناز پسندیده دیگر هنرمند حاضر در این ورکشاپ از 9سالگی هنر نقاشی را آغاز کرده، این هنرمند درخصوص مشارکت در این طرح به «شهروند» میگوید: «این یک کار گروهی است با موضوع صلح، یک اثر سفارشی، اما یک سفارش دوستداشتنی، هر کس در این اثر فعالیت مشخص خود را داشته است، من نیز سعی کردم به طراحی نمادهایی همچون کبوتر و گل که هر دو نماد شادی و صلح هستند، بپردازم.» او ادامه داد: «مردم از کارهایی که در محیط آزاد ایجاد میشود، بسیار استقبال میکنند، درخصوص این اثر هم همین اتفاق افتاد. هنر خیابانی بهطورکلی باعث نزدیکی بیشتر هنرمند به مردم میشود.»
حضور زوج انگلیسی در ورک شاپ بشردوستی
ورکشاپ بشردوستی با استقبال فراوانی همراه شد. از نکات جذاب این ورکشاپ استقبال گردشگران دیگر کشورها از آن بود. یکی از بازدیدکنندگان یک زوج انگلیسی بودند. این زوج در گفتوگو با «شهروند» فضای موزه ورکشاپ را متفاوت با عصر امروزی دانستند. علی عبدلی که یکی از دستفروشان قدیمی اطراف میدان امام خمینی است درخصوص این ورکشاپ به «شهروند» میگوید: «این اتفاق خوشحالکننده است؛ چند سال پیش این ساختمان شرایط خوبی نداشت و به پاتوقی برای افراد درگیر اعتیاد تبدیل شده بود. علی 12سال است که در این میدان دستفروشی میکند، او در این خصوص میگوید: «از ظرفیت موزه بیشتر هم میشود استفاده کرد، بهطور مثال با رایگانکردن این موزه؛ مطمئنا استقبال مردم بیشتر میشود.» گفتنی است این اثر بعد از پایان ترسیم به جهت نگهداری و نمایش عموم به مجموعه موزه و مرکز اسناد جمعیت هلالاحمر سپرده میشود. همچنین به مناسبت هفته هلالاحمر بازدید از موزه علیاکبر صنعتی از 15 تا 21 اردیبهشت از ساعت 9 صبح تا 15:30 رایگان اعلام شده است. با زبان هنر با یکدیگر حرف بزنیم
دکتر علیاصغر پیوندی با انتشار پستی در توصیف ورکشاپ بشردوستی نوشت: «از نقاشی سررشتهای ندارم، اما سعی کردم به اندازه قلمزدنی در تولید این اثر هنری مشارکت داشته باشم. در هیاهوی میدان توپخانه و در حیاط موزه مرحوم علیاکبر صنعتی تعدادی جوان خلاق و نقاش بهمناسبت هفته هلالاحمر تابلویی زیبا را خلق کردند تا مفاهیم متعالی صلح و بشردوستی را در قالب یک اثر هنری ثبت کنند.» رئیس جمعیت هلالاحمر در ادامه آورد: «بدون تردید ما برای رسیدن به دنیایی آرامتر باید از کلمات عبور کنیم و با زبان هنر با یکدیگر حرف بزنیم؛ این تنها زبانی است که همه انسانها آن را میفهمند و فهمیدنِ یکدیگر نخستین گام آدمی برای رسیدن به تفاهم و همدلی است.» «موزه صنعتی» در گذر زمان تاریخ جمعیت هلالاحمر گره خورده است به ساختمان قجری میدان امام؛ ساختمانی که نخستین روزهای شکلگیری فعالیت جمعیت هلالاحمر هم از همانجا آغاز شد. این ساختمان به مدت ٥ سال مرکز ساختمان شیر و خورشید وقت بود؛ ساختمانی که از نظر تاریخی و معماری مربوط است به دوره قاجار، به همین جهت از اهمیت ویژهای برخوردار است. در سال ١٣٣٧ تمامی آثار و مجسمهها هبه جمعیت هلالاحمر شده است. از آن پس متولی این بنا هم استاد صنعتی و هم جمعیت هلالاحمر بودهاند.»
موزه استاد صنعتی معروف به «موزه ۱۳ آبان» ، ۲۴ آبان سال ۸۵ در فهرست آثار ملی سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسید و جزو میراث ماندگار کشور است. بنای موزه استاد علیاکبر صنعتی متعلق به اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی (یعنی ۱۱۰سال پیش) است.
اما در همان سال ین بنا به علت فوت استاد صنعتی ساختمان به حالت تعطیلی درمیآید. تعطیلی این بنا مدت ٧سال به طول انجامیده که ٥ سال به صورت پارهوقت و نیمهوقت و ٢ سال هم به طور کامل تعطیل بوده است. در سال ١٣٩٢ دستور مسئولان مربوطه برای مرمت این بنا صادر شد. «از سال ١٣٩٣، مرمت این بنا تا همین لحظهای که در آن هستیم، آغاز شده است. این بنا در دو قالب بوده است: یکی بنا و دیگری آثار داخلی آنکه در فازهای مختلف مرمت و بازسازی شدهاند. قولی که در آن روزها به ما داده شد، این بود که در مدت زمان دو سالونیم این بنا افتتاح خواهد شد و دقیقا روند بازسازی همین زمان به طول انجامید.» در حال حاضر پس از ١١ سال، شاهد فعالیت دوباره موزه استاد علیاکبر صنعتی هستیم. بیش از ٩٩ تابلو نفیس و همچنین ١٢٠مجسمه و سردیس که همگی هنر دست مرحوم صنعتی هستند، در اینجا به نمایش گذاشته شده است؛ مضامین مردمشناسی، صلح و بشردوستی است. همه این مجموعه بهنوعی بیانگر فعالیتهای جمعیت هلالاحمر است و اساسا جمعیت هلالاحمر یک سازمان مردمی و فرهنگی است. سرگذشت «نقاش چهرههای مردم» علياکبر صنعتي در سال ١٢٩٥ هجری شمسی در کرمان به دنيا آمد. تحصیلات ابتدایی را در تهران سپری کرد و نزد استادانی همچون ابوالحسن خان صديقي، استاد عليمحمد حیدریان، حسينخان شيخ، استاد اسماعيل آشتياني، حسينعلي خان وزيري و مرحوم علي رخسارا، طاهرزاده، بهزاد (مینیاتوریست) به کسب و تعلم هنر پرداخت. او در سال ١٣١٩ لیسانس خود را در رشته نقاشی گرفت. در همان سال به كرمان رفت و برحسب وظيفه و اداي دِين نسبت به پرورشگاهي كه در آن پرورش يافته بود، ٤٠تن از كودكان يتيم پرورشگاه را انتخاب کرد و به آنها تعليم نقاشي داد.
آثار موجود در موزه مرحوم علياكبر صنعتي، آثار تركيبي ساخته شده از گچ و سنگ است كه مرحوم صنعتي آنها را در دل ستونها و ديوارهاي ساختماني كه از سوي جمعيت شير و خورشيد وقت در اختيار او قرار گرفته بود، ساخته و پرداخته است. استاد صنعتی نزدیک به ۶هزار تابلو و بیش از یکهزار مجسمه گچی، سنگی و برنزی از شخصیتهای علمی و ادبی ایران و تیپهای گوناگون دارد.
در ۲۸ مرداد، تمام مجسمههای استاد تخریب شد، اما این تنها باری نبود که مجسمههای وی در هم شکسته میشد. علیاکبر صنعتی طی چند دهه فعالیت هنری بیش از ۲۰۰۰ تابلوی رنگ روغن، آبرنگ، موزاییک از سنگ و حدود ۴۰۰ مجسمه پدید آورد که در دو موزه به نام وی در کرمان و تهران و سایر موزههای داخل و خارج از کشور و مجموعههای خصوصی نگهداری میشود.
از مشهورترین کارهای او فرشته عدالت در ورودی کاخ دادگستری تهران است که به همراه ابوالحسن صدیقی و ارژنگ رحیمزاده آن را طراحی کردند و ساختند. موزه صنعتی (کرمان) علاوه بر نمایش آثار باارزش صنعتی، آثار هنرمندان بزرگ دیگری از جهان را هم داراست. موزه صنعتی (تهران) در میدان امامخمینی(ره) قرار دارد و در آن مجسمههای بسیار مهمی از وی به نمایش گذاشته شده است.
صنعتی سرانجام در ششم اسفندماه ۱۳۸۴ به علت عارضه ریوی و مشکل تنفسی در بیمارستان ایرانمهر بستری شد. او پس از بهبود نسبی از بیمارستان ترخیص شد و سرانجام بامداد سیزدهم فروردین ۱۳۸۵ در ۹۰سالگی درگذشت. پیکر علیاکبر صنعتی در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
سایر اخبار این روزنامه
زندگی متفاوت در کالبد جدید
فریاد صلح در «توپخانه»
میخواهم زنده بمانم و پیانیست شوم
دوئل رشیدپور و علیخانی بر سر یک سوژه جذاب
احتمال برگشت عوارضی تهران- کرج
بچههای آبادان به هم میرسند
ستارههای درخشان آسمان اروپا
چرا تلگرام فیلتر شد؟
نحوه افزایش حقوق بازنشستگان ابلاغ شد
سمند و رانا شاسی بلند می شوند