روزنامه اعتماد
1397/02/25
مهاجران چگونه برميگردند؟
يكي از شاخصهاي مناسب براي تشخيص سياست و سياستگذاري عمومي كارآمد در يك كشور، وضعيت مهاجرت آن است. كشورهاي موفق، كشورهايي هستند كه مهاجرپذيرند و شهروندان آنان تمايل به مهاجرت به كشورهاي ديگر براي زندگي بهتر ندارند. ايالات متحده امريكا، كانادا و فرانسه از اين دستهاند. شهروندان اين كشورها، كشور خود را فضاي مناسبي براي زندگي ميدانند و به ديگر كشورها براي شرايط بهتر زندگي مهاجرت نميكنند. اين سه كشور، از سوي ديگر مهاجر پذيرند. ايالات متحده امريكا، با سياستي مشخص بهترين استعدادهاي جهان را به سوي خود جلب ميكند. سياست كانادا معطوف به جذب سرمايهداران اقتصادي و نيروهاي انساني متخصص است و فرانسه در سالهاي اخير بيشتر پذيراي مهاجراني بوده است كه به دلايل سياسي يا اقتصادي ناچار به ترك كشور خود بودهاند.ايران در سالهاي گذشته پذيراي شمار بسيار بالايي از مهاجران كشور افغانستان بوده است. مهاجران افغان، براي سالها، نيروي كار ارزاني را در اختيار بازار ايران قرار دادند و كارفرمايان زيادي كه مايل به پذيرش مسووليتهاي اجتماعي خود نسبت به نيروي كار نبودند، بهكارگيري آنان را بر نيروي كار ايراني ترجيح دادند. با فروكش كردن آتش جنگ در افغانستان و به موازات آن بروز جدي مساله بيكاري در ايران، دولت ايران نه تنها ديگر تمايلي به ورود شهروندان اين كشور ندارد كه آنهايي را هم كه در ايران هستند به گونههاي مختلف ترغيب يا اجبار به بازگشت ميكند.
با اين حال، نظر به قرابت فرهنگي و زباني دو كشور، دانشگاههاي ايران به سوي شهروندان افغانستان براي تحصيلات عالي باز هستند و تحصيل آنان در ايران، به تربيت نخبگاني ميانجامد كه قاعدتا به كشور محل تحصيل خود بايد نظر مساعد داشته باشند. به جز مهاجران جنگي افغانستان و مهاجران جنگ ايران و عراق، ايران مقصد مهاجران از كشورهاي ديگر نيست. جنگ خانمانسوز سوريه منجر به روان شدن سيل مهاجران سوري به ايران نشد. به دلايل جهتنگرفتن مهاجرت آنان به ايران بايد انديشيد. ايران، اما، در طول دههها از بزرگترين كشورهاي مهاجرفرست به دنيا بوده است و كساني كه از ايران به كشورهاي ديگر مهاجرت ميكنند، اكثرا يا صاحبان سرمايه هستند يا صاحبان تخصص. كشورهاي ايالات متحده امريكا و كانادا بزرگترين مقاصد سرمايههاي مادي و نيروهاي انساني متخصص ايران هستند.
شمار زيادي از برترين دانشآموزان ايراني كه از بهترين دانشگاههاي كشور فارغالتحصيل ميشوند، ايران را به قصد اين دو كشور ترك ميكنند. بدين صورت، جواناني كه با صرف هزينه بسيار تربيت ميشوند، بدون هزينه به اين كشورها تقديم ميشوند تا اسباب رشد و توسعه بيشتر آنها را فراهم آورند. از طرف ديگر ايرانيها ميلياردها دلار سرمايه اين كشور را تاكنون روانه اين دو كشور و ديگر كشورهاي مقصد مهاجرت خود كردهاند. از آنجا كه نيروهاي انساني متخصص، تشكيلدهنده مهمترين عناصر توسعه هستند، ايران بايد به سرعت به اسباب اين مهاجرتها بينديشد و به تامل در سياستها و سياستگذاريهايي همت ورزد كه به ماندن متخصصان در ايران و نيز مهاجرت معكوس عزيمت كردگان منجر ميشود. بايد دانست كه آنان كه به ايران با ترديد و پاهاي لرزان بازميگردند اگر رانده شوند يا استقبال و جايي درخور براي خدمت نيابند، ديگران را بر بازنگشتن مصممتر خواهند كرد. به قول سعدي: «كي آنجا دگر هوشمندان روند/ چو آوازه رسمِ بد بشنوند؟» ايران، همچنين، بايد به راههاي بازگشت سرمايههاي اقتصادي شهروندان خود به كشور فكر كند. البته در شرايط فعلي سياسي و اقتصادي كشور بعيد است چنين تاملي، اگر باشد، منجر به نتيجهاي شود. برخي كشورهاي جهان كه با همين مشكل مواجه بودهاند، توانستهاند به مرور زمان، اسباب مهاجرت معكوس را فراهم آورند. چين از جمله اين كشورهاست.
از تجربه اين كشورها در اين زمينه ميتوان درسهايي آموخت. علاوه بر موضوع مهاجرت به ساير كشورهاي جهان، نوع ديگري از مهاجرت كه بايد بطور جدي مورد توجه كشورها قرار گيرد، مهاجرت درون كشوري است. شرايط سخت اقليمي، مشكلات زيست محيطي و مشكلات اقتصادي شماري از مناطق كشور و بيدرايتيهاي دولت در پاسخ به اين شرايط و مشكلات، يا بدتر از آن، در سبب شدن آن، ميتواند موجهايي از مهاجرت را از جاهايي به جاهايي ديگر در درون كشور پديد و با خود انبوهي از مشكلات اجتماعي، فرهنگي، سياسي، اقتصادي و امنيتي را به بار آورد. سايه چنين بحراني در ايران وجود دارد و بايد به اسباب و تبعات آن انديشيد و از رها كردن و به دوش نسلهاي بعد گذاشتن آن بيم جدي به خود راه داد.
سایر اخبار این روزنامه
سفارت خون
مهمترينچالشهاي پيشروي كشور چيست ؟
نكبت يا روز استقلال؟
هم دلواپس هم شاكي
جغرافياي تورم در ايران: نرخ تورم 18 استان كشور زير 8 درصد است
گزارشي از وضعيت مجتمع دانشگاهي 700 ساله تبريز : ربع رشيدي، در پيچ و خم مصوبات مديران
ماشين آدمكشي
مهاجران چگونه برميگردند؟
برجام؛ هدف يا وسيله
مديريت با شهروندان
لزوم توجه به سواد آماري
تضمين اروپا چيست؟