شليك به مغز روسيه

وقوع دو انفجار هم‌زمان در متروی دومین شهر بزرگ روسیه، به‌طور حتم تغییر شگرفی در سیاست‌های «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهوری روسیه، به وجود می‌آورد. او که پس از حادثه تروریستی لندن در ماه میلادی گذشته با ارسال پیامی به «ترزا می»، نخست‌وزیر بریتانیا، با ابراز تأسف، خواستار اتحاد جامعه جهانی در مبارزه علیه تروریسم شده بود، اکنون خود را در برابر حمله‌ای می‌بیند که در نخستین گزارش‌های منتشرشده از سوی رسانه‌های روسی، مرگ حدود 10 شهروند روس و زخمی‌شدن بیش از 50 نفر را به دنبال داشته است که در میان آنها چند کودک دیده می‌شود.
پوتین که در زمان وقوع انفجار میزبان «الکساندر لوکاشنکو»، رئیس‌جمهوری بلاروس، بود، در نخستین موضع‌گیری رسمی خود درباره این حادثه گفت: هنوز زود است که بگوییم چه عاملی باعث وقوع این انفجارها شده، اما می‌توان گفت که انگیزه جنایی و تروریستی در پس این حادثه نهفته است.
رئیس‌جمهوری روسیه که مدت‌ها به نفر اول تصمیم‌گیری برای ازبین‌بردن داعش و دیگر گروه‌های تروریستی در خاورمیانه به‌ویژه در بحران سوریه تبدیل شده و سیاست‌هایش در این مدت معادلات منطقه‌ای را به‌شدت تغییر داده است، هم‌زمان با ابراز همدردی با خانواده قربانیان این حادثه، تأیید کرد «این انفجارها تلفات داشته، اما نیروهای اطلاعاتی روسیه تمام احتمالات دراین‌خصوص را بررسی می‌کنند، از جمله تروریستی‌بودن این حادثه را».
اما برخلاف واکنش محافظه‌کارانه پوتین در دقایق اولیه وقوع این دو انفجار هم‌زمان، اخبار منتشرشده بر تروریستی‌بودن این حادثه صحه می‌گذارند. «ویکتور اوزروف»، رئیس کمیته امنیت و دفاعی پارلمان روسیه، در همان ساعات اولیه گفت، این حادثه تمام نشانه‌های تروریستی‌بودن را دارد.


براساس گزارش دفتر مطبوعات متروی سن‌پترزبورگ، یکی از انفجارها بر اثر منفجرشدن یک وسیله انفجاری در یکی از قطارها رخ داده است. علاوه‌براین، خبرگزاری «اسپوتنیک» روسیه، از وقوع انفجار دوم در یک خودرو در نزدیکی یکی دیگر از ایستگاه‌های مترو خبر داد؛ انفجارها در دو ایستگاه «سنایا پولشاد» و «مؤسسه تکنولوژی» رخ داده است و به گفته بعضی از منابع، بمب منفجرنشده‌ای هم در یک ایستگاه دیگر متروی این شهر پیدا شده است.
بلافاصله پس از وقوع این دو انفجار، فعالیت تمام ایستگاه‌های مترو سن‌پترزبورگ و برخی از ایستگاه‌های مترو در مسکو متوقف شد؛ متروی سن‌پترزبورگ دارای ۶۷ ایستگاه در پنج خط است که روزانه بیش از دو‌میلیون مسافر را جابه‌جا می‌کند و شانزدهمین متروی شلوغ دنیا از حیث جابه‌جایی مسافر محسوب می‌شود. گزارش تلویزیون روسیه هم از تدابیر امنیتی شدیدتر حکایت دارد.
در عکس‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی انتشار یافته‌اند، شماری مجروح و کشته دیده می‌شوند که روی سکوهای مترو افتاده‌اند. هم‌زمان گزارش شده شبکه اجتماعی «فیس‌بوک» برای کمک به شهروندان سن‌پترزبورگ دکمه «من سلامت هستم» را پس از انفجار مترو فعال کرده تا از این طریق اعضای فیس‌بوک بتوانند سلامتی خود را به دوستان و خانواده‌های خود اعلام کنند.
مسکو و برخی از شهرهای روسیه به‌ویژه در 15 سال گذشته آماج بمب‌گذاری‌ها و حملاتی بوده‌اند که اغلب به گروه‌های افراطی قفقاز شمالی و از جمله شورشیان چچن نسبت داده شده‌اند. در سال 2010 میلادی نیز دو انفجار پیاپی در متروی مسکو دست‌کم ۴۰ کشته و ده‌ها مجروح برجای گذاشت. در آن زمان، خبرگزاری اینترفکس به نقل از مقامات روسی گزارش داد که در حادثه‌ نخست، یک زن تروریست با بمب خود را در میان جمعیت منفجر کرده است؛ هر دو ایستگاه مترو در مرکز شهر و در مناطق پررفت‌وآمد مسکو قرار داشته‌اند، دقیقا مانند حمله‌ روز گذشته که در دو ایستگاه پررفت‌وآمد سن‌پترزبورگ كه به مغز روسيه معروف است، به وقوع پیوست. در سال ۲۰۰۴ میلادی نیز در اثر حملات تروریستی در متروی مسکو بیش از ۴۰ نفر کشته و حدود ۲۵۰ نفر مجروح شدند. مسئولیت این حمله تروریستی را یک گروه زیرزمینی از شورشیان منطقه قفقاز برعهده گرفت.
اما اکنون به دلیل سیاست‌های مسکو در بحران‌های خاورمیانه، می‌توان ماهیت این حمله تروریستی را با آنچه پیش از این در روسیه رخ داده است، متفاوت دید؛ چراکه گروه تروریستی داعش در هفته‌های اخیر تهدیدات خود علیه روسیه به‌ویژه رئیس‌جمهور این کشور را افزایش داده و پوستری را با تصویر گلوله‌خورده پوتین در رسانه‌های خود منتشر کرده است. حال باید دید که مسئولیت این انفجار را چه گروهی برعهده خواهد گرفت و پیامدهای این حادثه که چندی پس از حمله تروریستی لندن به وقوع پیوسته است، سیاست‌های کاخ کرملین را به کدام سمت سوق می‌دهد.