روزنامه اعتماد
1397/04/26
هسته سخت يا نرم؟
آرزو فرشيدهسته سخت منجي اصلاح‌طلبي در اوضاع و احول فعلي است يا هسته نرم؟ تئوريسين‌هاي اصلاحات در اين خصوص اختلاف نظر دارند. چهره‌ها و فعالان سياسي نيز اگرچه در مورد ضرورت انجام اصلاحات درون جرياني به اجماع رسيده‌اند اما هنوز به نسخه شفابخش دست نيافته‌اند. پيشنهاد سعيد حجاريان براي نجات اصلاحات تشكيل يك هسته سخت است. او دو هفته قبل در گفت‌وگويي با روزنامه «اعتماد» «ورود مستقيم رييس دولت اصلاحات به عرصه مديريت اصلاحات» و «سياستگذاري» را دو محور اصلي نامه جوانان اصلاح‌طلب به سيدمحمد خاتمي دانسته و پيشنهاد داده بود كه افراد در نهاد اصلاحات ادغام شوند. منظور حجاريان از نهاد مورد اشاره «هسته سخت اصلاحات» بود و در تشريح آن گفت: «اين هسته مانند مغناطيس عمل مي‌كند تا افراد از مدار اصلاح‌طلبي خارج نشوند. كاركرد اين هسته دووجهي است؛ وجه اول اينكه اصول اصلاح‌طلبي و خطوط قرمز آن مشخص شود و وجه ديگر اينكه آنهايي كه مدعي اصلاح‌طلبي هستند، به اين اصول التزام داشته باشند... فكر مي‌كنم، لازم است از افراد اصلي اين هسته سخت حداقل سه آزمون گرفته شود. اولين آنها آزمون «از كجا آورده‌اي؟» است؛ يعني افراد بيايند و توضيح دهند كه مايملك خود و بستگان درجه اول‌شان، از ابتداي انقلاب تا الان، چگونه به دست آمده است. دومين، آزمون كلامي است و به مواضع سياسي افراد مربوط مي‌شود؛ يعني بايد روند فعاليت سياسي افراد دقيقا مورد بررسي قرار بگيرد و چند مورد مهم مشخص شود؛ اول اينكه افراد در طول اين سال‌ها ميان چپ و راست رفت‌وآمد نكرده باشند. دوم اينكه موضع ضداصلاحات اتخاذ نكرده باشند و سوم اينكه كرنش نكرده باشند. يعني در يك كلام، مذبذب نباشند. آزمون سوم عملي است؛ يعني افراد به قول امام حسين(ع) كه فرموده است، «فإِذا مُحِّصُوا بِالْبلاءِ قلّ الدّيانُون» بايد روند تمحيص را طي كرده باشند.»
حجاريان در توضيح شكل نهاد مورد نظر خود اين را نيز گفت كه «صفت سخت به اين معناست كه تعداد افراد اين هسته نبايد زياد باشد؛ مثلا در حدود يازده نفر. البته در صورتي كه افراد زيادي از آزمون سربلند خارج شدند، مي‌توان راي‌گيري محدود انجام داد. حال ممكن است اين پرسش مطرح شود كه تفاوت اين جمع با ساير جمع‌هايي كه تا امروز وجود داشته و دارد، چيست؟ در پاسخ بايد گفت، افرادي كه در اين هسته قرار گرفته‌اند، متر و معيار هستند. البته اعضاي اين هسته نمي‌گويند سايرين بد يا بدلي هستند ولي به ترتيب بايد اختلاف مركز و پيرامون هسته شفاف و مدرج شود؛ آنگونه كه هسته يازده نفره در مركز قرار بگيرد و سايرين لايه‌هاي بعدي بايستند.»
هسته نرم
طرح اين پيشنهاد از سوي سعيد حجاريان با واكنش‌هايي همراه بود. تازه‌ترين مورد آن اظهارات محمدرضا تاجيك است كه ايده حجاريان را كارگشا نمي‌داند. او در گفت‌وگو با اعتماد آنلاين گفته است كه اتفاقا به «هسته نرم» نياز داريم. او در توضيح منظور خود گفت: «بايد از پوسته مركزي ژنرال‌هاي اصلاح‌طلبي عبور و براي ورود يك نسيم، فكر جديد، نخبگان جديد، فضايي باز كنيم؛ اجازه دهيم در آن هسته چرخش نخبگان صورت بگيرد و فكر و گفتمان تازه به وجود آيد و نيروهاي باطراوت و شاداب وارد قضيه شوند.»
تاجيك با تاكيد بر اينكه «هسته سخت ديگر جواب نمي‌دهد» گفت: «در واقع سخت‌تر و سنگين‌پاتر از آن است كه بتواند براي شرايط كنوني الگوي مناسب ارايه كند. اگرچه حضور آنها را پاس مي‌دارم و مغتنم مي‌دانم اما كاملا معتقدم كه بايد يك نوع امتزاج و اختلاط ايجاد شود تا نيروهاي جوان و با طراوت ضميمه شوند و اين تركيب ميان نيروهاي جوان و نيروهايي با تجربيات گذشته بتوانند همديگر را تكميل كنند. بنابراين به نظر من چنين چيزي بايد به هسته اصلاح‌طلبي امروز بنشيند... بايد اصلاح‌طلبي را از انحصار عده‌اي خاص بيرون كشيد. هم به لحاظ گفتماني و هم به لحاظ راهبري بايد واقعا اجازه داد كه اين بدنه شاداب، فراخ و گسترده اصلاح‌طلبي در تدبير جريان اصلاح‌طلبي، در راهبري جريان اصلاحات، در بازتوليد اصلاحات حضور فعال داشته باشند. ما نمي‌توانيم جريان اصلاح‌طلبي را به عنوان فرزند خلف زمانه خود و آلترناتيو هژمونيك حفظ كنيم و به عنوان روح زمانه آن را بارور كنيم مگر اينكه به نيروهاي جوان و نسل جديد اجازه دهيم كه وارد پيكره تصميم‌گيري و مديريت جريان اصلاح‌طلبي شوند و از آن بالا بتوانند نيازها و تقاضاها و فرهنگ خود را قالب و كليشه‌شكني كند. اين كليشه اگر مي‌خواست جوابگو باشد نبايد مي‌گذاشت جريان اصلاحات به اين بن‌بست‌ها برسد. اگر آن هسته سخت مي‌توانست طراوت و شادابي داشته باشد بايد تاكنون نمود و نمادهايي از آن ديده مي‌شد و اجازه نمي‌داد كه به لحاظ تاريخي از جريان اصلاح‌طلبي عبور شود.»
نظرات تكميلي شكوري‌راد
علي شكوري‌راد، دبيركل حزب اتحاد ملت اما با سعيد حجاريان هم‌نظر و معتقد است كه هسته سخت مي‌تواند حافظ هويت اصلاح‌طلبي باشد و سرمايه اجتماعي از دست رفته اصلاح‌طلبان را احيا كند. اين فعال سياسي اصلاح‌طلب البته در تكميل پروژه سعيد حجاريان نظراتي در مورد هيات داوران اين هسته سخت نيز دارد. او معتقد است كه تاكنون سيدمحمد خاتمي در نقش هسته سخت اصلاحات ظاهر شده است و او مي‌تواند سه نفر از 11 نفر را تعيين كند تا به ارزيابي و آزمون گرفتن از بقيه اصلاح‌طلبان و نهايتا انتخاب 8 نفر بقيه بپردازد.
شكوري‌راد در بخشي از گفت‌وگوي خود با روزنامه اعتماد درباره هسته سخت، گفت: «برخي فكر مي‌كنند كه اين ايده آلترناتيوي براي شوراي عالي سياستگذاري است، اما چنين نيست. هسته سخت در حقيقت حافظ هويت است و مركزيت پرجاذبه‌اي است كه مي‌تواند همگرايي را در بين اصلاح‌طلبان تعريف كند و معياري براي عملكرد اصلاح‌طلبانه باشد. وقتي كار جبهه‌اي مي‌كنيم و هويت‌مان رقيق مي‌شود ممكن است در نهايت اين هويت گم شود.»
دفاع اتحاد ملتي‌ها از هسته سخت
آذر منصوري، عضو شوراي مركزي حزب اتحاد ملت يكي ديگر از موافقان تشكيل هسته سخت است. او در يادداشتي با اشاره به اينكه «نمي‌توان از آفت‌هاي درون جريان اصلاحات نيز چشم‌پوشي كرد و اين آفت‌ها و آسيب نيز از ناحيه كساني است كه به نام اصلاح‌طلبي به دنبال منافع فردي و باندي خود هستند و بدون توجه به منافع ملي كشور و منافع جريان اصلاحات دست به رفتارهايي مي‌زنند كه بيشترين لطمه را به اعتبار و‌جايگاه اصلاحات و اصلاح‌طلبي مي‌زند» نوشت: «در چنين شرايطي اصلاح‌طلبان يا هسته سخت اصلاحات بايد روي دو موضوع به طور جدي تمركز كنند. اول؛ يك سوي اين توجه بايد تلاش براي به‌روزرساني و ترميم گفتمان اصلاح‌طلبي باشد... كدام نهاد قرار است روي اين موضوع كار جدي كند. بديهي است كه فقدان اشتراك گفتماني در عمل حصول نتيجه مشترك را نيز با مشكل مواجه مي‌كند. دوم؛ موضوع ساختار و تشكيلاتي است كه اين جمع متكثر را سامان بخشد. واقعيت آن است كه به دليل ضعف كاركردي احزاب در ايران، اين انتظار كه نمايندگان منتخب پس از انتخاب شدن با چه مكانيزمي پاسخگوي رفتار خود خواهند بود حتي در صورت تشكيل تشكيلاتي فراگير از عهده احزاب بر نخواهد آمد و بخش عمده‌اي از اين مسووليت به عهده اركان ديگر جامعه مدني به خصوص جريان آزاد اطلاعات و رسانه‌ها‌ست.»
هسته سخت يا هسته عقلانيت
همزمان با دفاع اتحاد ملتي‌ها از ايده هسته سخت برخي از ديگر احزاب اصلاح‌طلب كه هسته سخت را جايگزين شوراي عالي سياستگذاري اصلاح‌طلبان تعبير كرده بودند، سعي كردند ضمن دفاع از اين شورا ايده‌هاي خود را به پيشنهاد حجاريان ضميمه كنند. يادداشت سهيل گوهري عضو شوراي سياستگذاري نداي ايرانيان را مي‌توان در اين راستا دانست. او با اشاره به اينكه «در ابتدا بهتر است مشخص شود اين نهاد {شوراي عالي سياستگذاري اصلاح‌طلبان} كه تاكنون ۲ انتخابات شورا و مجلس شوراي اسلامي همچنين رياست‌جمهوري دوازدهم را با موفقيت پشت سر گذاشته چه اشكالاتي در كارش بوده كه با پيروزي ناديده گرفته شده؟» نوشت: «افراد اين هسته چه شاخصه‌هايي بايد داشته باشند و در مورد شاخص‌ها چه افرادي مي‌توانند تصميم بگيرند؟ اينها ابهاماتي است كه بايد روشن شود در صورت بي‌پاسخ ماندن اينها اختلافات جدي بين اصلاح‌طلبان پيش خواهد آمد.»
وي در ادامه اين يادداشت و يادآوري اينكه حجاريان در مصاحبه ديگري گفته است «محال است بگذارند دولت به اصلاح‌طلبان برسد» نوشت: «با فرض درست بودن اين فرضيه بهتر آن است كه به جاي هسته سخت اصلاحات عنوان آن را به هسته سخت عقلانيت تغيير دهيم. حضور افرادي چون ناطق نوري با اينكه به جناح اصلاحات منتسب نيست در اين هسته مي‌تواند راهگشا باشد. نكته مهم ديگر موضع‌گيري و نظرات ناشي از اعتقادات قلبي اصلاح‌طلبان در خصوص مسائل اجتماعي است و رابطه اينگونه مسائل و دغدغه‌ها با احزاب و هسته سختي كه از آن صحبت مي‌كنيم، مشكل ديگري كه ممكن است با آن مواجه شويم فضاي امنيتي است كه در شرايط حساس ممكن است با آن مواجه شويم با تمام پيشرفت‌هايي كه رسانه‌هاي جمعي همچنين فراگيري شبكه‌هاي اجتماعي داشته باز هم در چنين شرايطي امكان برقراري ارتباط با اين هسته دچار مشكل مي‌شود.»
هسته سخت جايگزين شوراي عالي است؟
محمدرضا عارف، رييس شوراي عالي سياستگذاري اصلاح‌طلبان از جمله سياسيوني است كه از ايده حجاريان خيلي خوشش نيامده است. عارف كه گويا هسته سخت را نهادي در رقابت با شوراي عالي تلقي كرده است، تشكيل يك هسته قوي را اصل موضوع مي‌داند. او در نشستي كه با برخي اصحاب رسانه داشت، در اين باره گفت: «آنچه مسلم است به استناد قانون اساسي اين است كه كشور به سمت تحزب برود، خوشبختانه اين در كشور جا افتاده است. متاسفانه يك احزابي تشكيل مي‌شوند از مردم راي مي‌گيرند، اما همانطور بارها در مورد جبهه‌هاي سياسي گفته‌ام، كسي پاسخگو نيست. ما چند صد حزب داريم كه كسي پاسخگو نيست. جبهه‌ها بايد پاسخگو باشند مردم بايد از آنها حتي اگر نام عوض كردند، پاسخ بخواهند. در جبهه اصلاحات جمع‌بندي صورت گرفت كه به شوراي عالي سياستگذاري رسيديم. در شوراي عالي سياستگذاري بحث‌هاي چالشي صورت گرفت كه اعضاي حقيقي و حقوقي با چه مكانيزم و شاخصي انتخاب شوند. آن چه مسلم اين است كه هسته قوي تشكيل شود و در هيچ محفلي كه من حضور دارم، بحث آقاي حجاريان مطرح نشده است. بحث اصلي ما اين است كه سازو كار دموكراتيك براي انتخاب شكل بگيرد.»
نتايج بهتر در گرو هسته سخت‌تر
محمدرضا تابش، نايب‌رييس فراكسيون اميد مجلس يكي ديگر از موافقان ايده حجاريان است. به گفته او «هرچه قدر عيار اصلاحات سخت‌تر باشد به نتيجه بهتري مي‌رسيم». تابش بر خلاف عارف از تجديد ساختار شوراي عالي مكدر نمي‌شود و بر همين اساس هم گفته است: «تجديد ساختار شوراي عالي و مواجهه اصلاحات با انتخابات در آينده مطرح است و در انتخابات‌هاي گذشته هر بار اين تشكل را تقويت كرديم». او اظهارات حجاريان را به «معناي تجديد ساختار شوراي عالي اصلاحات» دانست و تاكيد كرد كه با سخت‌تر شدن عيار اصلاحات نتايج بهتري حاصل خواهد شد.
عاملي براي احياي نيروهاي حامي اصلاحات
پالايش نيروهاي سياسي و استفاده از نيروهاي متعهد‌تر به اصلاح‌طلبي وجه مشترك ايده حجاريان با مطالبه جوانان اصلاح‌طلب است. به همين خاطر «هسته سخت» مورد استقبال جوانان قرار گرفت. عبدالله مومني، فعال سياسي اصلاح‌طلب كه خود يكي از امضا‌كنندگان نامه جوانان اصلاح‌طلب به رييس دولت اصلاحات است، طي يادداشتي ابراز اميدواري كرد كه تحقق ايده هسته سخت موجب احياي نيروهاي حامي اصلاحات شود. او در يادداشتي نوشت: «اصلاح‌طلبي نه از جنس لابي‌گري‌هاي ماندن در قدرت، بلكه اصلاح‌طلباني پاكدست و ضد فساد و مقاوم و جامعه‌پذير نياز است كه بتوانند رو به مردم نيازهاي ضروري و مطالبات جديد مردم را پيش برند. نگراني مهمي كه در سران اصلاحات وجود دارد اين است كه در صورت همراهي با خواست تغيير در سامانه همبستگي‌ها به انشقاق دچار خواهيم شد، اما غلبه اين ترس بر راهبران و سياستگذاران منجر به سرخوردگي و نااميدي ميليون‌ها مردمي خواهد شد كه هنوز كورسوي اميدي به روندهاي اصلاحي دارند. بنابراين ضمن غلبه بر آن ترس‌ها و عبور از محافظه‌كاري‌هاي ناشي از نارضايتي خواص رانتي، بايد آگاهانه در مسير پالايش اصلاحات حركت كرد؛ پالايشي كه در آن شاقول اصلاح‌طلبي معيارهاي مردم‌پذيري، ضديت با فساد و آزادگي و پذيرش مناسبات دموكراتيك در سياستگذاري‌ها و سامان‌يابي اصلاحات خواهد بود. تمحيص (آزمون سخت) اصلاح‌طلبي در مرحله تاريخي كنوني نه صرفا ايده‌اي از سر خلوص‌سازي و ناب‌گرايي، بلكه مطالبه‌اي است كه حاملان اصلاح‌طلبي به مثابه يك ضرورت بدان باور دارند. سامانه همبستگي برآمده از دل معيارهاي اصلاح‌طلبي است كه مي‌تواند در برابر نيروها و تحليل‌هاي بي‌مبنا از يك طرف و از طرف ديگر در برابر هجمه سنگين اقتدارگرايان، مغناطيس اصلاح‌طلبي را كارا نگاه دارد.»
گفتني است، جوانان اصلاح‌طلب ضمن استقبال از ايده حجاريان به بيان نظرات خود پرداختند. به عنوان مثال بهروز شاهرخ نيا در يادداشتي تدوين و ابلاغ «مانيفست اصلاح‌طلبي» را زمينه تشكيل اين هسته دانست.
محمد رضا عارف : آنچه مسلم اين است كه هسته قوي تشكيل شود و در هيچ محفلي كه من حضور دارم، بحث آقاي حجاريان مطرح نشده است. بحث اصلي ما اين است كه سازو كار دموكراتيك براي انتخاب شكل بگيرد.
علي شكوري راد : هسته سخت در حقيقت حافظ هويت است و مركزيت پرجاذبه‌اي است كه مي‌تواند همگرايي را در بين اصلاح‌طلبان تعريف كند و معياري براي عملكرد اصلاح‌طلبانه باشد. وقتي كار جبهه‌اي مي‌كنيم و هويت‌مان رقيق مي‌شود ممكن است در نهايت اين هويت گم شود.
سعيد حجاريان: اين هسته مانند مغناطيس عمل مي‌كند تا افراد از مدار اصلاح‌طلبي خارج نشوند. كاركرد اين هسته دووجهي است؛ وجه اول اينكه اصول اصلاح‌طلبي و خطوط قرمز آن مشخص شود و وجه ديگر اينكه آنهايي كه مدعي اصلاح‌طلبي هستند، به اين اصول التزام داشته باشند... فكر مي‌كنم، لازم است از افراد اصلي اين هسته سخت حداقل سه آزمون گرفته شود.
محمدرضا تاجيك: هسته سخت ديگر جواب نمي‌دهد، در واقع سخت‌تر و سنگين‌پاتر از آن است كه بتواند براي شرايط كنوني الگوي مناسب ارايه كند. اگرچه حضور آنها را پاس مي‌دارم و مغتنم مي‌دانم اما كاملا معتقدم كه بايد يك نوع امتزاج و اختلاط ايجاد شود تا نيروهاي جوان و با طراوت ضميمه شوند و اين تركيب ميان نيروهاي جوان و نيروهايي با تجربيات گذشته بتوانند همديگر را تكميل كنند.
سایر اخبار این روزنامه
و حالا توپ در زمين ترامپ
گفت‌وگوي منتشر نشده با زنده‌ياد كاميار شاپور فرزند فروغ فرخزاد: نمي‌توانستم گريه‌هاي فروغ را درك كنم
موگريني: اروپا تدابيري براي تضمين بهره‌مندي ايران از برجام در نظر گرفت
ملاقات در شرايط جديد
سياست‌ورزي بهداشتي
بازديد بدون روتوش
هسته سخت يا نرم؟
معامله قرن هرگز محقق نخواهد شد
