روزنامه همدلی
1397/05/08
تلاش ترامپ برای یک پیمان آتلانتیک شمالی دیگر در خاورمیانه جمع ناتوها
همدلی| گروه سیاسی - یکی از اهداف اصلی آمریکا در صحنه جهانی غرب آسیا و خاورمیانه است. به ویژه بعد از اینکه ترامپ به مقام رئیس جمهوری رسید گزارش و تحلیل های قابل توجهی درباره تشکیل یک ائتلاف امنیتی و سیاسی جدید با هدف مقابله با نفوذ ایران در منطقه از سوی منابع آمریکایی اعلام شد.خبرگزاری رویترز خبر داده که کشورهای حوزه خلیج فارس به خصوص عربستان چند گام به دستیابی به این هدف نزدیک شده اند. سرنخ این نظرگاه از خبر سفر سال گذشته ترامپ به عربستان از سوی سران سعودی برای پیشنهاد تشکیل یک ائتلاف عربی نشات می گیرد.
در این میان کاخ سفید به دنبال تقویت همکاری با کشورهای عربی خلیجفارس به اضافه مصر و اردن است و به طور خاص بر همکاری موشکی، آموزشی نظامی، مبارزه با تروریسم و مسائل دیگر از جمله حمایت از روابط اقتصادی و دیپلماتیک متمرکز شده است. از اینرو یک نسخه عربی از سازمان آتلانتیک شمالی «ناتو»که شامل ائتلاف کشورهای عربی سنی مذهب است. آسان ترین راه برای رسیدن به اهداف همه جانبه آمریکا است. به عبارتی دیگر شاید «ناتو عربی» به رسمیت شناختن حضور آمریکا در خاورمیانه و میانبری برای رسیدن به اهداف موردنظر آمریکا باشد.
ترامپ امیدوار است این موضوع را که اکنون آن را «ائتلاف راهبردی خاورمیانه» مینامد، در جریان نشست سران که قرار است در اکتبر آینده در واشنگتن برگزار شود، مورد بررسی قرار دهد. پیش از هر چیز باید به این نکته توجه داشت که واژه ناتو عربی امری جدید نبوده و از زمان به قدرت رسیدن خاندان سلمان در عربستان یعنی از سال ۲۰۱۵ تاکنون مطرح شده است. « این مسئله حدود نیم دهه است که در دستور کار ایالات متحده آمریکا قرار گرفته و آنها از زمان اوباما به دنبال این بودند که ناتو عربی را تشکیل دهند، اما در زمان ترامپ این مسئله شدت بیشتری پیدا کرد.»
(ناتو) همان سازمان پیمان آتلانتیک شمالی است که اتحادی از 26 کشور از امریکای شمالی و اروپا تشکیل داده. که با امضای پیمان آتلانتیک شمالی در 4 آوریل 1949 بین 10 کشور اروپایی، کانادا و ایالات متحده امریکا در واشنگتن، تاسیس شد و مقر آن شهر بروکسل، پایتخت بلژیک است.
در دنیای پس از جنگ جهانی دوم، کاپیتالیسم و کمونیسم دو ایدئولوژی مسلط بر صحنه روابط بینالملل بودند. این دو ایدئولوژی در قالب دو ابرقدرت ایالات متحده و اتحاد شوروی، که تنها کشورهایی بودند که پس از فروکش کردن آتش جنگ، نای ادامه حیات داشتند، به رقابت با هم پرداختند. در واقع، ایالات متحده آمریکا و متحدان غربی آن سازمان ناتو را به وجود آوردند تا در مقابل اتحاد شوروی و گسترش کمونیسم به اروپای غربی مانعی ایجاد کنند. از پایان جنگ جهانی دوم تا تشکیل ناتو و در حدود 4 سال اتفاقاتی رخ داد که کشورهای غربی را به سمت تشکیل اتحادی از جنس اتحاد ناتو سوق داد.
یکی از کلیدی ترین مباحث و مواضع «ناتو» دکترین ترومن در سال 1947 است که امکان دارد با گریزی به تعریف آن اهداف فعلی «ناتو عربی» با کمی تغییر و دستکاری را برملا سازد. «با وضع بد اقتصادی کشورهای اروپا در سال 47-1946، هری ترومن، رئیس جمهور ایالات متحده، در سال 1947 طی پیامی به کنگره اعلام کرد، «سیاست های ایالات متحده باید این باشد که از ملل آزادی که در برابر سلطه طلبی های اقلیت های مسلح (کمونیست های داخلی) و فشارهای خارجی (شوروی) مقاومت می کنند، حمایت کند».
موضوعی که درباره ناتو تاثیرگذار است از جمله قوی ترین پیمان هایی که با گذشت ۵۷ سال از زمان تاسیس خود کاملا در صحنه های نظامی و سیاسی حاضر است.
با این تفاسیر اینکه آیا ناتوی عربی نیز به همین اندازه موثر و تاثیرگذار خواهد بود یا نه! مطمئنا به همین زودی ها به جواب نخواهیم رسید اما جواب این سوال را می توان داد که اهداف ترامپ از چنین رویکردی چیست؟
در این رابطه همدلی نظر دو کارشناس را جویا شده تا به بررسی همه جانبه این موضوع بپردازد: «قاسم محبعلی» و «مهدی مطهرنیا» در این رابطه نظرات کارشناسی خود را ارائه داده اند و «همدلی» نظر «محبعلی» را در راستای نقش «ناتوی عربی» و روسیه جویا شده است.
در گفت و گویی با محبعلی درباره ایجاد یک ناتو عربی در منطقه خاورمیانه که منجر به تقویت حضور آمریکا می شود و ارتباط آن با روسیه سوال شده که ایشان نظرات خویش را بدین صورت مطرح کردند.
انگیزه اصلی تشکیل یک ناتو در منطقه خاورمیانه می تواند مهار روسیه و چین باشد. کنترل این دو نقطه برای ایالات متحده بسیار حائز اهمیت است. زیرا از این طریق است که میتواند قدرت خود در قرن بیستم را در قرن بیست و یکم استمرار بخشد و جای پای خود را مستحکم کند
هنگامی که طرح گسترش ناتو به نزدیکی مرزهای روسیه باعث نگرانی دولت روسیه شد. همچنین در سالهای اخیر یعنی از سال 2014 و آغاز بحران اوکراین روابط روسیه و ناتو روند پر تنشی را طی کرده و در واقع هر سال بر میزان تعارض و رویارویی دو طرف در عرصه شرق اروپا افزوده شده است. در کل به این صورت بوده که دبیرکل ناتو بارها به روسیه به عنوان تهدید اصلی علیه ناتو اشاره کرده است؛
زیرا رویکرد ناتو در قبال روسیه و تلاش برای به عضویت در آوردن کشورهای حوزه خارج نزدیک روسیه، مانند اوکراین همواره از دلایل مهم وادار ساختن مسکو به افزایش بودجه نظامی و استقرار و آمادگی نیروهای نظامی این کشور و برگزاری رزمایش ها در مرزهای غربی این کشور بوده است. این در حالی است که اوکراین طی سال های اخیر در مرزهای شرقی خود مناقشاتی با روسیه و طرفداران مسکو دارد که به مرگ بیش از 10 هزار نفر و آوارگی صدها هزار تن شده است.
از سوی دیگر روسیه همواره با عضویت کشورهای شرق اروپا در ناتو و به طور ویژه اوکراین به شدت مخالفت کرده و هربار با رزمایش های نظامی سعی کرده است از این اقدام ها جلوگیری کند. با این حال ناتو هر روز بیشتر از دیروز به مرزهای روسیه نزدیک می شود.
با وجود اینکه واشنگتن 10 سال پیش قصد ارائه برنامه اقدامات لازم برای عضویت در ناتو به اوکراین و گرجستان داشت اما اعضای ناتو با ورود این دو کشور به پیمان آتلانتیک شمالی مخالفت کردند. از اینرو اختلافات آمریکا و روسیه در باره ناتو از فبل از جنگ سرد تا کنون ادامه دارد. اما از آن جا که روابط شرق و غرب در اوکراین با مشکل روبرو شد استراتژی به ویژه آمریکا نیز تغییر پیدا کردو مدت هاست که آمریکا به دنبال ایجاد یک کمربند نظامی است. منطقه اغراب و آتلانتیک شمالی و اروپا از مناطقی هستند که آمریکا خواهان ایجاد یک کمربند نظامی از آن جاست. هند و آمریکا و ژاپن و آسه آن نیز در راستای همین کمربند قرار می گیرند. قدرت هایی در حال حاضر وجود دارند که احساس تهدید به صلح و امنیت ملی باعث می شود که به تشکیل چنین پیمانی تن دهند. اعراب هم مستثنی از این قاعده نیستند.
همچنین منطقه خاورمیانه نیز حوزه مناقشه- همکاری- رقابت است که اکنون مسئله مناقشه پررنگ تر شده است. و آمریکا لزوم ایجاد این کمربند قوی را بیش از پیش احساس می کند.
مهدی مطهرنیا تحلیلگر مسائل بینالملل در گفتگو با فرارو گفت: «تشکیل ناتوی عربی از سال گذشته در دستور کار ایالات متحده آمریکا قرار گرفته است. قبل از روی کار آمدن ترامپ سیاستهای آمریکا بر اساس دکترین امنیتی این کشور در قرن بیست و یکم با دو چالش جدی روبروی بوده است. اول تهران و دوم پیونگ یانگ. کنترل این دو نقطه برای ایالات متحده بسیار حائز اهمیت است. زیرا از این طریق است که میتواند قدرت خود در قرن بیستم را در قرن بیست و یکم استمرار بخشد و جای پای خود را مستحکم کند.» وی ادامه داد: «در رابطه با ایران دکترین محدود سازیهای همکاریهای بینالمللی با ایران از طریق خروج از برجام و محاصره منطقهای تهران را در دستور کار قرار دادند و در بخش محاصره منطقهای ایران یکی از الزامات ابزاری برای توجیه حضور ایالات متحده آمریکا در منطقه، ایجاد یک ناتو عربی و همکاری کشورهای عربی برای مقابله با ایران با یکدیگر است. آنچه که اینجا از اهمیت برخوردار است، نه توان کشورهای عربی برای تشکیل یک ناتو بلکه زمینههای ناشی از ایجاد ناتو عربی و همپیمانی این ناتو با ناتو به معنای پیمان آتلانتیک شمالی از طریق ایالات متحده آمریکا است که میتواند شرایط را برای برخورد نظامی با تهران آماده سازد.» او افزود: «زیرا رهبری این حرکت را ایالات متحده امریکا، مدیریت آن را اسرائیل و اجرا و لجستیک آن را عربستان بر عهده میگیرند و اینگونه یک خط موافقت با آمریکا در جهان عرب شکل میگیرد و این خط موافقتی که من چند سال پیش هم به آن اشاره کرده بودم، در وضعیت عملیاتی در برابر خط مقاومتی شکل خواهد گرفت که تهران آن را رهبری و هدایت میکند؛ لذا با توجه به تحولات موجود در منطقه که ناشی از سه گام امنیتی ایالات متحده آمریکا است.» مطهرنیا اظهار کرد: «یعنی آنها در گام نخست تزریق مدیریت ناامنی و تزریق ناامنی در منطقه را در دستور کار خود قرار دادند و بعد به سراغ برهم زدن توازن سخت میان ایران و عربستان رفتند. حالا در گام سوم به دنبال آن هستند که ناامنی در منطقه را مدیریت و کنترل کنند. از این طریق با تشکیل ناتو عربی، برخورد با تهران را با هزینههای کشورهای عربی مانند عربستان و ایجاد همگرایی میان ریاض و تلاویو انجام میدهند.» این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که چرا این طرح که از سالها قبل مد نظر ایالات متحده آمریکا قرار داشته تا امروز اجرایی نشده؟ آیا موانعی بر سر راه آن قرار دارد، گفت: «اجرایی شدند یک تعهدنامه و توافقنامه بینالمللی یا منطقهای با ابعاد بینالمللی، زمانبر است و باید مقدمات آن آماده شود. حتی من بر این باورم که این مسئله حدود نیم دهه است که در دستور کار ایالات متحده آمریکا قرار گرفته است و آنها از زمان اوباما به دنبال این بودند که ناتو عربی را تشکیل دهند، اما در زمان ترامپ این مسئله شدت بیشتری پیدا کرد.» او ادامه داد: «اکنون با توجه به زیرساختهایی که از منظر توجیه و تفسیر آن به وجود آمده است، ایده ناتوی عربی مقدمات شکل گیری را پشت سر گذاشته و ارد مرحله تاسیس شده است. این مرحله هم فوری و فوتی صورت نخواهد گرفت و به هر تقدیر نیاز به زمان دارد. اما ایالات متحده در صدد کمک کردن به این موضوع و تسهیل این روند در ارتباط با جهتگیریهای درگیری لفظی میان تهران و واشنگتن و تهدیدهای عناصر نظامی در ایران با توجه به جایگاهشان و تقابل با عرف بینالمللی، است. اینگونه ماجرای ناتو عربی توجیه پذیرتر باشد و تاسیس آن با سرعت بیشتری صورت بگیرد.» وی در پاسخ به این سوال که تقابل تهران با ناتوی عربی چه تبعاتی برای منطقه خواهد داشت، عنوان کرد: «نفوذ ایران در منطقه کتمان ناپذیر است، اما به آن معنی نیست که بگوییم بدون شک پیروز این تقابل خواهد بود. طرفهای مقابل هم به اندازه خودشان دارای نفوذ هستند و تلاش دارند که نفوذ ایران را کاهش دهند؛ لذا با توجه به پیشینههای نفوذ ایران در کشورهایی مانند افغانستان، عراق، بوسنی و هرزگوین و الان در سوریه با این مشکل مشخص مواجه هستیم. مشکل این است که همیشه ایران در این کشورها نفوذ داشته، اما به محض فروکش کردن بحرانها و رسیدن به یک وضعیت باثبات، این تهران بوده است که کمترین امتیازات را اخذ کرده است.» او تصریح کرد: «به گونهای که میتوان گفت اجازه میدهند ایران در این مناطق وارد شود و هزینههای بسیار بالایی پرداخت کند و توان ملی خود را برای توسعه این کشورها هزینه کند و در نهایت کمترین دستاورد را داشته باشد؛ لذا با توجه به این خروجیها که ما در تاریخ تجربه شان کردیم، نهایتا طرفی که ضرر میکند، ایران است. اکنون با توجه به هزینههای ایران در سوریه، عراق، یمن، بحرین و کل منطقه، به نظر میرسد ایالات متحده زمان را برای محدود کردن ایران و گرفتن همه امتیازات، وارد عمل شود و ضربههایی مانند ماجرای افغانستان و بوسنی و هرزگوین را به ایران دیکته کند.» این تحلیلگر مسائل بینالملل در خصوص اینکه تشکیل ناتو در میان کشورهای عربی با چه موانعی مواجه است، گفت: «به هر تقدیر کشورهای عربی حتی نزدیکترینها به یکدیگر در شورای همکاری کشورهای خلیج فارس، با یکدیگر مشکلات و اختلافات جدی دارند و این اختلافات تعریف شده و تضادها با تشکیل یک ناتوی عربی، بلافاصله از بین نخواهد رفت و حتی ممکن است در مسیر تشکیل ناتوی عربی، موانعی ایجاد کند. اما آنچه که مسلم است، ورود ایالات متحده آمریکا به این مسئله و ایجاد و بزرگنمایی ایران هراسی در منطقه به خصوص میان کشورهای عربی است که ادبیات تهدید محور ایران هم مزید بر علت شده، باعث خواهد شد این موانع به کنار روند و این ناتو تشکیل شود. اما نمیتوان از الان مشخص کرد که دقیقا چه زمانی این اتفاق رخ خواهد داد.
ضمن اینکه پایه های مشترک منطقه ایی و فرهنگی در صورت نادیده گرفتن اختلافات استراتژیک و اساسی این دو منطقه ژئوپولوتیک خاورمیانه منجر به تردید های بسیاری در نهایی شدن این ائتلاف دارد اما ایران و عربستان اگر بتوانند مشکلات خود را با یکدیگر از طریق دیپلماسی حل کنند دیگر نیازی به ائتلاف با کشوری غیر از کشور منطقه نخواهد بود. علاوه بر این چه بسا ایجاد یک گروه مشترک ایرانیان و عرب ها در خاورمیانه منجر به تنش زدایی و یک منطقه باثبات و منسجم می شود.
در کل اهداف آمریکا از این رویکردها نه تقویت کشورهای عربی بلکه سوق دادن آنها به خریدهای تسلیحاتی و رقابتهای منطقهای است بگونهای که در فضای بحرانی منطقه بتواند ادامه فعالیتهای خود را محقق و به سرکیسه کردن کشورهای عربی بپردازد. اگر میدان برای وجود ژنرال ها بازتر شود، چهره جنگ بیشتر نمود پیدا می کند.
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
پای صحبتهای رضا شفیعیجم به بهانه بازپخش «نقطهچین» از آیفیلم فارسی؛ دست بازیگران برای بداههگویی باز بود
خبرهای ضد و نقیض در مورد آزادی محصوران به گونهای شکل میگیرند که این ماجرا را تبدیل به یک ابهام عمومی میکند
تلاش ترامپ برای یک پیمان آتلانتیک شمالی دیگر در خاورمیانه جمع ناتوها
«همدلی» در گفتوگو با برخی از فعالان بازارعلت پنج رقمی شدن نرخ دلار را بررسی کرد
ظریف سومین نشست خود را با فعالان اقتصادی برگزار کرد؛ گرفتاریهای اقتصادی باعث شد که بالاخره مدیران اجرایی به بخش خصوصی رجوع کنند
خبری که در میان هیاهوی دلار و سکه گم شد؛ جلوی ورود آلات موسیقی را مثل قلیان و سگ به پارکها میگیرند
به بهانه سالمرگ فیلمساز برجسته سوئدی که بر سینمای جهان تاثیر عمیقی گذاشت
هرمز شریفیان عجز از حصر
با موافقت نمایندگان؛ بهرهکشی اقتصادی از کودکان ۷۴ ضربه شلاق به دنبال دارد
موفقیت افشانی، موفقیت شورا