بدون اصلاح نظام بانکی، مدیریت ارز عملی نیست

رئیس‌جمهور با مردم سخن گفت و آنچه در این میان مهم است بیان همه واقعیت اتفاق افتاده‌ای بود که با راستی و صداقت برای جامعه تشریح کرد. اینکه فکر کنیم یک رئیس‌جمهور باید در نهایت صداقت گزارش خود را ارائه دهد، عالی‌ترین انتظاری است که می‌توانستیم از دکتر روحانی داشته باشیم. روحانی با واقع بینی از ارائه ارز 4200 تومانی سخن گفت که به منظور کنترل قیمت ارز از سوی دولت تخصیص داده شد ولی با سوءاستفاده دستگاه‌های ذیربط و برخی اشخاص درنهایت به انتظاراتی که می‌خواستیم، منجر نشد و این همان نکته کلیدی سخنانش بود. این ارز به منظور رسیدن کالا با قیمت ارزان به دست مصرف کننده‌ها تخصیص یافت ولی دستگاه‌های ذیربط مثل وزارت صنعت با بی‌مبالاتی آن را به تاراج دادند و آنچه مدنظر دولت بود که کالا با قیمت ارز ارزان به دست مردم برسد، تحقق پیدا نکرد. اخیرا خبرهایی مبنی بر گم شدن 9 میلیارد دلار ارز دولتی در میان ارزهای تخصیص یافته منتشر شده که البته ملاک صحت و سقم آن با بانک مرکزی است که دستگاه ذیربط ملاک تشخیص ماست. سیاست‌های اعلامی رئیس جدید بانک مرکزی نقطه امیدواری و دلگرمی است. چون به صراحت و روشنی از مبنا قرار دادن قیمت بازار و حرکت در کنار قیمت بازار و تخصیص ارز ارزان به منظور تامین ارزاق مردم و کالاهای اساسی سخن گفت. کار درستی که به وسیله آن از تکرار حوادث تلخی که در دوره قبل اتفاق می‌افتد، ممانعت شد. ارز مسافرتی 4200 تومانی جریانی به راه انداخته بود که طی آن عده‌ای، مردم را در ازای دریافت ارزشان به تورهای مسافرتی رایگان می‌بردند! آیا واقعا درست است که تورهایی به مقصد اقصی نقاط دنیا با ارزی که قرار است اقتصاد دنیا را سامان دهیم، پر شود و عده‌ای به سفر بروند و ارز 4200 تومانی به جیب سودجویان برود؟ رویه نادرستی که به اقتصاد لطمه زد و برای کشور اشکال درست کرد. دولت به امید اینکه مردم کالای ارزان به دست بیاورند ارز 4200 تومانی را در اختیار واردکنندگان قرار داد درحالی که اصلا معلوم نیست چکار کرده‌اند! درحالی که این خلاف سیاست دولت است. عبدالناصر همتی توانست جلوی دو کار نادرست تخصیص ارز مسافرتی و 4200 تومانی به امید تامین کالای ارزان قیمت را بگیرد و دست سودجویانی که کالاها را با ارز هشت هزار تومانی عرضه می‌کردند را کوتاه کرد تا بیش از این به ریش برخی نخندند. همتی به نکته مهمی اشاره کرد که هیچ وقت راجع به قیمت ارز صحبت نخواهد کرد. این بدان معناست که مکانیزم‌های قیمتی را با ابزارهای سیاسی مخلوط نمی‌کند. سخنان مهمی که امیدوارکننده است و طی آن بازار دوم را مبنای قیمت ارز قرار می‌دهد. اگر آقای همتی اجازه افزایش نقدینگی کشور را ندهد قیمت ارز در همین ایستگاه می‌ایستد. وقتی نقدینگی کشور بالا می‌رود، ارز گران می‌شود اما این گران شدن یک فاصله زمانی دارد. با افزایش نقدینگی با تقاضای کل مواجهیم که مسأله پیچیده‌ای نیست. آنچه هنوز اتفاق می‌افتد و لطمه می‌زند بالا رفتن دائم نقدینگی است و رئیس کل بانک مرکزی باید به این موضوع ورود کند. چون سپرده‌های مردم نزد بانک‌ها، هفت درصد سود تولید می‌کنند ولی بانک 13 درصد بیشتر به سپرده‌گذاران می‌دهد. درواقع به صورت اسناد دست مردم می‌دهند درحالی که پول به صورت واقعی وجود ندارد. این عمل موجب افزایش نقدینگی و به تبع آن افزایش ارز می‌شود. اگر می‌خواهیم ارز در همین سقفی که در بازار دوم هست، بماند باید از افزایش نقدینگی جلوگیری کنیم. به هیچ وجه با افزایش نقدینگی نمی‌توان قیمت ارز را مهار کرد. این همان تحلیل دکتر عبده تبریزی است که می‌گوید بانک‌ها به وسیله سودهایی که به مردم داده‌اند و وجود خارجی نداشته، 550 هزار میلیارد تومان دارایی موهوم در داخل دارایی هایشان هست. مبلغی که ناشی از سود تقسیم شده‌ای است که وجود خارجی نداشته. دکتر مظاهری هم معتقدند سپرده‌های مردم دارایی‌های مردم نیست و باید ذیل طرازنامه بانک‌ها وارد شود. سپرده‌های مردم را باید در حساب مستقلی نگه دارند و با این سپرده‌ها به مردم تسهیلات دهند و هرچقدر سود تولید شد را به مردم تقسیم کنند. اگر می‌خواهیم بانکداری بدون ربا داشته باشیم از همین جا باید شروع کنیم. پرداخت عدد ثابت سود ربوی است. بانک‌ها چند اشتباه بزرگ دارند؛ نخست اینکه به حساب‌های جاری سود می‌دهند. دوم، پرداخت سود روزشمار است که در قاعده بانکداری بدون ربا، اصلا سود روزشمار نداریم و منابع باید در سرمایه‌گذاری برود و در نهایت سود قطعی را تقسیم کنیم. سیستم بانکداری باید اصلاح شود و به‌رغم مشکلات زیاد پیش روی آقای همتی توجه به این نکته ضروری به نظر می‌رسد که بدون اصلاح نظام بانکی، مدیریت ارز عملی نیست.
* مشاور رئیس‌جمهور