روزنامه ابتکار
1397/05/28
آیا با وجود ممیزی می‌توان به «کنوانسیون برن» پیوست؟ سانسور علیه کپی‌رایت
فاطمه امینالرعایاعضو شدن یا نشدن در«کنوانسیون برن» شاید یکی از طولانی‌ترین مشکلات و کشمکش‌های در حوزه ادبیات و کتاب باشد. سال‌ها است شعار پیوستن به کپی‌رایت سر داده میشود اما هیچ‌گاه محقق نمی‌شود. بارها کارشناسان از مزایا و معایب این کنوانسیون گفته‌اند، حالا دوباره محمدعلی جعفریه، مدیر نشر ثالث پای مهم‌ترین سنگ در مقابل رعایت کپی‌رایت را پیش کشیده است: «ممیزی»!
جعفریه، مدیر نشر ثالث در گفت‌وگویی در آستانه برگزاری همایش «حق مالکیت ادبی؛ گفته‌ها و ناگفته‌ها» از تیغ دولبه پیوستن به کنوانسون برن گفت و افزود: از آنجا که در کشور ما امکان دسترسی به اطلاعات آزاد از طریق کانال‌های رسمی وجود ندارد، پیوستن به کنوانسیون برن تیغ دولبه‌ای است که می‌تواند در کنار منفعت‌هایش، ضررهایی نیز برای ما داشته باشد. من با پیوستن به کنوانسیون برن موافقم، اما باید شرایط خودمان را نیز در نظر بگیریم. ما در کشوری زندگی می‌کنیم که نشر ما با ممیزی و فشارهای مالی بسیاری روبه‌روست. تصور کنید که شما قرارداد کتابی را با یک ناشر خارجی می‌بندید. صاحب اثر یا ناشر هیچ‌کدام موافق این نخواهند بود که شما کتاب را با ممیزی منتشر کنید. شما کتاب را ترجمه می‌کنید و کارهایش را انجام می‌دهید و به ارشاد می‌فرستید، آنجا می‌گویند بخش زیادی از اثر باید حذف بشود. این‌ها باعث میشود سرمایه ناشر از بین برود.
شاید نتوانیم آثار مطرح را بخوانیم
حسین یعقوبی، مترجم با تایید وارد شدن برخی آسیب‌ها به کتابخوانان در صورت پیوستن به کنوانسیون برن در کنار مزایای فراوان آن به «ابتکار» می‌گوید: در حال حاضر با وضعیت فعلی و تیراژ‌های پایین کتاب‌هایمان شاید قرارداد بستن با ناشران خارجی و پرداختن هزینه مورد نظر آن‌ها چندان قابل قبول نباشد. یعنی ممکن است برخی آثار ادبی مطرح در دنیا با پیوستن به این کنوانسیون دیگر در کشور ما قابل ترجمه نباشند. در حال حاضر مترجم به راحتی هر کتابی که بخواهد را تهیه می‌کند و آن را به فارسی برمی‌گرداند. اما در صورت تعهد به کپی‌رایت، شاید ترجمه دیگر به این سهولت امکان‌پذیر نباشد و جامعه کتابخوان ما از خواندن ترجمه برخی آثار محروم شود.
این مترجم می‌افزاید: در وضعیت فعلی نشر ایران شاید با وجود آسیب‌هایی مثل ترجمه‌های موازی، نپیوستن به این کنوانسیون برای علاقه‌مندان به کتاب به صرفه‌تر باشد! گرچه رعایت کپی‌رایت مزایای خودش را هم دارد. اما در بازار فقیر فعلی کتاب ایران به نظر من پیوستن به کنوانسیون برن فایده چندانی نخواهد داشت.
بسیاری از مسائل فرهنگی خارج از دایره تصمیمات دولت هستند
یعقوبی علت اصلی نپیوستن ایران به «کنوانسیون برن» را ممیزی می‌داند و می‌گوید: در صورت پیوستن به این معاهده دیگر اداره وزارت ارشاد و اداره کتاب قادر به ممیزی نیستند و این ماجرا برایشان دردسرساز میشود به همین دلیل فکر نمی‌کنم به زودی زود شاهد عملی شدن محلق شدن ما به این کنوانسیون باشیم.
این مترجم با بیان این نکته که دولت‌ها در خصوص رعایت معاهده جهانی رعایت کپی‌رایت فقط شعار داده‌اند می‌گوید: تقریبا تمامی دولت‌ها خصوصا در حوزه فرهنگ بیش از حد کافی شعار تولید کرده‌اند. دولت‌ها شعار زیاد می‌دهند اما در بسیاری از موارد فرهنگی، دولت اصلا قدرت تصمیم‌گیری ندارد، ممیزی هم یکی از آن‌ها است. وزارت ارشاد هیچ نقشی در این خصوص ندارد که بخواهد اداره‌ای را منحل بکند یا نکند. حتی شنیده میشود که ممیزها خارج از بدنه وزارت ارشاد هستند و از سوی سیستم تعیین می‌شوند.
علاقه‌مندی سیستم به سانسور!
فرید قدمی، مترجم نیز یکی از شرایط پیوستن به «کنوانسیون برن» را لغو سانسور می‌داند. او به «ابتکار» می‌گوید: برای اینکه بتوانیم به معاهده رعایت کپی‌رایت محلق شویم باید سانسور را لغو کنیم. این اتفاق به نفع نویسندگان و مترجمان و به ضرر دولت و سیستم است. چون سیستم به سانسور علاقه‌مند است. البته ما معتقدیم باید به این کنوانسیون بین‌المللی بپیوندیم چون این اتفاق باعث شنیده شدن صدای نویسندگان ایرانی در جوامع بین‌المللی خواهد شد. در حال حاضر به نظر من ایزوله‌تر از نویسنده‌های ما نسبت به ادبیات جهان وجود ندارد. حتی نویسندگان کشوری مثل برزیل که نویسندگان چندان مطرحی ندارد، با دومین یا سومین اثر خودشان به جامعه ادبی معرفی می‌شوند و می‌توانند صدای خودشان را به جهانیان برسانند. اما ما در مورد بهترین نویسندگان ایرانی هم شاهد ترجمه نشدن آثارشان به دیگر زبان‌ها و ناشناخته بودن‌شان در دنیا هستیم. البته نویسندگانی که توسط دولت حمایت می‌شوند و برخی آثار بنجل که به دلایلی توسط بنگاه‌های ترجمه مورد توجه قرار می‌گیرند، به زبان‌های دیگر ترجمه می‌شوند.
قدمی همچنین با تاکید دوباره بر سد سانسور در مقابل کپی‌رایت جهانی، درباره احتمال پذیرش کمی تغییر و تعدیل در داستان‌ها توسط نویسندگان خارجی می‌گوید: اگر نویسنده، نویسنده واقعی باشد هرگز در مقابل این تغییرات کوتاه نخواهد آمد. در صورتی که بخواهیم به کنوانسیون برن بپیوندیم باید کلا سانسور را تعطیل کنیم. کدام نویسنده قبول می‌کند در داستانش دست برده شود. وقتی جان یک اثر گرفته شود دیگر چه دلیلی برای انتشارش وجود خواهد داشت. اغلب نویسندگان با این ماجرا موافقت نخواهند کرد.جدای اینکه سانسور در ایران یک اتفاق شکل‌یافته نیست. خود دولت هم در این زمینه سردرگم است. به طور مثال یک کتاب با یک ناشر توسط مترجمی سانسور میشود اما ناشر دیگری همان کتاب را با همان مترجم به وزارت ارشاد می‌برد و اثر سانسور نمی‌شود.
این مترجم درباره مزایای رعایت کپی‌رایت نیز می‌گوید: این اتفاق باعث بر هم خوردن بساط مترجمانی میشود که کارشان ترجمه آثار ترجمه شده است! همچنین پیوستن به این کنوانسیون باعث افزایش سطح ادبیات در ایران خواهد شد، چون دیگر ناشران برای ترجمه آثار ضعیف که چندان فروش خوبی هم ندارند حاضر به پرداخت هزینه کپی‌رایت نخواهند بود.
شعار پیوستن به کنوانسیون بین‌المللی برن سال‌ها است که توسط مسئولان سر داده میشود. بارها و بارها کارشناسان و رسانه‌ها درباره اهمیت پیوستن به آن نوشته‌اند اما مشخص نیست این اتفاق چه زمانی رخ خواهد داد. آیا دولت حاضر است اصلی‌ترین سنگ پیش پای این کنوانسیون را که پیوستن به آن یکی از شعارهای وزیر ارشاد بوده است، بردارد؟
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار» از تبلیغات موسسات آموزشی با سوءاستفاده از نفرات برتر کنکور گزارش می‌دهد
جهانبخش محبی نیا
رابطه دوگانه قدرت و ملت
آیا با وجود ممیزی می‌توان به «کنوانسیون برن» پیوست؟
سانسور علیه کپی‌رایت
صادق زیباکلام و علی تاجرنیا از دلایل اهمیت کودتای 28 مرداد ، 65 سال بعد از وقوع آن می گویند
تبعات نپذیرفتن لوایح 4 گانه FATF چیست؟
خود تحریمی بانکی در شرایط تحریم
سازنده دریاچه مصنوعی با حقابه بزرگ‌ترین دریاچه آب شور خاورمیانه هنوز مشخص نیست
مجموعه «کام شیرین» شبکه دوم سیما در گفت‌وگو عوامل آن با «ابتکار» بررسی شد
یک «رئالیتی‌شو» ازدواج‌محور
کوفی عنان نخستین دبیرکل سیاه‌پوست سازمان ملل در سن 80 سالگی درگذشت
دو روی سکه آقای دبیر کل
با حکم رئیس جمهوری
رحمانی فضلی «نماینده رئیس جمهوری در ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز» شد
فیلم «شعله‌ور» حمید نعمت‌الله بررسی شد
حماسه‌ای درباره معنای شکست
دشمن مطبوعات، دشمن مردم
