روزنامه خراسان
1397/06/10
سیمای اخلاقی موسی بن جعفر(ع) در آینه «القاب»
جواد نوائیان رودسری info@khorasannews.com امام موسی کاظم(ع)، در میان شیعیان و حتی پیروان دیگر مذاهب اسلامی، به «باب‌الحوایج» شهرت دارد. مضجع شریف آن امام همام در کاظمین، ملجأ و پناهگاه درماندگان و صاحبان حاجت بوده و هست. آن حضرت که بخش مهمی از دوران امامت خود را در زندان‌های مخوف خلفای عباسی سپری کرد، در قصبه «ابوا» جایی در مسیر بین مکه و مدینه، هنگامی که پدر بزرگوارش، امام صادق(ع) در حال بازگشت از سفر حج بود، متولد شد. امام موسی بن جعفر(ع)، افزون بر «کاظم»، به القابی همچون «باب‌الحوایج»، «صابر»، «زاهر» و ... نیز موصوف است. به بهانه سالروز ولادت باسعادت هفتمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت، در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام و المسلمین محمدهادی یوسفی غروی، استاد حوزه علمیه قم و پژوهشگر برجسته تاریخ اسلام، به بررسی وقایع هنگام ولادت امام موسی کاظم(ع) و همچنین چرایی و مفهوم القابی که به آن حضرت اطلاق میشود، پرداختیم. لطفاً برای شروع بحث، اطلاعاتی را درباره مکان و زمان ولادت امام موسی کاظم(ع) ارائه بفرمایید. حضرت امام موسی کاظم(ع)، ثمره ازدواج امام صادق(ع) با بانوی باتقوا و پرهیزکاری به نام حمیده بود. امام صادق(ع) مدتی پس از ازدواج با حمیده و در حالی که این بانوی گران قدر باردار بود، راهی سفر حج شد. امام(ع) و اصحابشان، پس از به جا آوردن اعمال حج، به سرعت مکه را به مقصد مدینه ترک کردند. دلیل این اقدام، اولاً سنت رسول‌خدا(ص) در حجة‌الوداع و ثانیاً، وضعیت همسر گرامی امام صادق(ع) و نزدیک بودن زمان وضع حمل ایشان بود. با این حال، خواست پروردگار چنین بود که پس از رسیدن کاروان امام صادق(ع) به قریه‌ای به نام «ابوا» که در مسیر مکه به مدینه قرار دارد و البته، به مدینه نزدیک تر است، درد زایمان به سراغ حمیده بیاید و این بانوی گران قدر، فرزند مبارک و مطهر خود را در قریه «ابوا» به دنیا بیاورد. «ابوا» در تاریخ اسلام، از یک نظر دیگر هم شایسته توجه و تأمل است؛ بیماری حضرت آمنه بنت وهب، مادر گرامی رسول‌خدا(ص) نیز، هنگامی که آن حضرت شش ساله بودند، هنگام بازگشت از مدینه که در آن زمان «یثرب» خوانده می‌شد، در همین مکان شدت گرفت و مادر پیامبر اکرم(ص) در همین قریه «ابوا» بدرود حیات گفت و در همان جا به خاک سپرده شد. به همین دلیل، «ابوا» مورد توجه پیامبرخدا(ص) نیز بود و آن حضرت، هرگاه، به هر مناسبتی، از کنار آن عبور می‌کرد، در کنار مرقد مطهر مادرش توقف و برای آن بانوی گران قدر، دعا می‌فرمود و در غم فقدان وی اشک می‌ریخت. به هر حال، وقتی کاروان امام صادق(ع) به «ابوا» رسید، تولد امام کاظم(ع) اتفاق افتاد. «منهال قصاب» از اصحاب امام صادق(ع) نقل کرده است که خبر ولادت موسی بن جعفر(ع) هنگامی به پدر بزرگوارش رسید که آن حضرت، مشغول تناول غذا بود. بلافاصله پس از وصول خبر، امام صادق(ع) نزد همسر خود رفت و با خبر مسرت‌بخش ولادت یکی از ائمه اهل‌بیت(ع)، به نزد یارانش بازگشت. امام صادق(ع) در گفت‌وگویی با اصحابش، فرزند تازه تولد یافته را، امام مسلمانان، پس از خود، معرفی فرمود. این اطلاعات در کدام منابع تاریخی نقل شده است؟ کهن‌ترین منبع تاریخی که این روایت را نقل کرده، کتاب «المحاسن»، اثر احمد بن محمد بن خالد برقی، منسوب به «برقرود» از توابع قم است. البته این روایت، در کتاب «بصائرالدرجات»، اثر دیگر محدث قمی، یعنی ابوجعفر محمد بن حسن بن فروخ صفار، معروف به صفار قمی هم نقل شده است. در این دو کتاب، خبر ولادت امام کاظم(ع) آمده و زمان آن، اواخر ماه ذی‌الحجه، هنگام بازگشت امام صادق(ع) از مناسک حج اعلام شده است. همچنین، بر اساس روایت نقل شده در این دو کتاب، امام صادق(ع) پس از بازگشت به مدینه، به میمنت و مبارکی ولادت فرزندشان، امام کاظم(ع)، آن حضرت را عقیقه کرد و مردم را سه روز اطعام فرمود. بد نیست در این‌جا یادآوری کنم که ولادت امام کاظم(ع) در سال‌های پایانی دوران حکومت امویان اتفاق افتاد و هنوز ایشان سن خردسالی را پشت سر نگذاشته بود که طومار حکومت ستمگر اموی در هم پیچیده شد. عموم مردم، معمولاً امام موسی بن جعفر(ع) را با لقب «کاظم« یا «باب‌الحوایج» می‌شناسند. لطفا درباره مفهوم و چرایی اطلاق این دو لقب به امام کاظم(ع) و نیز دیگر القاب کمتر شناخته شده آن حضرت، مطالبی را ارائه بفرمایید. همان‌طور که اشاره کردید، بسیاری از مردم فقط با دو لقب امام موسی بن جعفر(ع)، یعنی «کاظم» به معنای «فرو خورنده خشم» و «باب‌الحوایج» آشنایی دارند. البته لقب اخیر، مربوط به دوران امامت آن حضرت نیست؛ این لقب، از القابی است که بعد از شهادت امام کاظم(ع) و دفن آن حضرت در کاظمین بغداد و توسل متوسلین به دامان آن حضرت و برآورده شدن حوایج آن ها، به تدریج، نه تنها در میان شیعیان، بلکه در میان پیروان دیگر مذاهب اسلامی نیز، شهرت پیدا کرد. به عنوان نمونه، «خطیب بغدادی» از علمای اهل‌سنت، در کتاب معروفش با عنوان «تاریخ بغداد» که بسیار مفصل هم هست، به اطلاق این لقب به امام کاظم(ع) اشاره کرده است. توجه داشته باشید که کتاب «تاریخ بغداد»، مربوط به هزار سال پیش است. لقب دیگری که امام(ع) به آن شهرت دارند، «صابر» است. دلیل اطلاق این لقب، صبر و شکیبایی آن حضرت در برابر انواع سختی‌ها و آزارهایی بود که از سوی حاکمان ستمگر دوران، به آن امام همام روا داشته می‌شد. از دیگر القاب امام کاظم(ع) می‌توان به «زاهر» به معنای درخشنده اشاره کرد؛ چرا که آن حضرت با اخلاق والا و پسندیده خود، همچون گوهر درخشانی در جامعه اسلامی نورافشانی و جلوه مکارم اخلاق نبوی را در ذهن مردم تداعی می‌کرد. «عبد صالح» نیز، از دیگر القاب آن بزرگوار است. دلیل اطلاق این لقب، عبادت‌های طولانی و طاعت پروردگار از سوی امام کاظم(ع) است. آن حضرت بسیاری از اوقات خود را صرف نیایش و عبادت می‌فرمود و از این لحاظ، در میان مردم نمونه و اسوه بود. نکته‌ای که باید درباره لقب «عبدصالح» یادآوری کنم، این است که خطاب کردن امام کاظم(ع) با این لقب، گاه برای تقیه بوده است. به این معنا که یاران و دوستداران امام(ع) در نامه‌ها یا صحبت‌هایشان، بدون این‌که اسمی از آن حضرت ببرند، برای اشاره به امام موسی بن جعفر(ع) از لقب «عبد صالح» استفاده می‌کردند و این، نشان می‌دهد که امام کاظم(ع) و یارانش، در چه دوران پراختناق و خفقانی زندگی می‌کردند. لقب دیگری که به امام(ع) اطلاق می‌شد، «الوفی» بود که حاکی از امانتداری و پایبندی آن حضرت به عهد و پیمان است.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
سیمای اخلاقی موسی بن جعفر(ع) در آینه «القاب»
با یک تیر، دو نشان می زنند!
«محمد کریم پیرنیا» ؛ یک معمار همه چیزدان!
واکاوی روان شناسانه فخرفروشی در پی انتشار عکس هایی عجیب از یک عروسی
شاعران پرفروش دهه 90 چه کسانی هستند؟
گفت وگو با حمیدرضا آذرنگ، جواد عزتی و مهدی قربانی درباره تجربه «تنگه ابوقریب»
افغانستان در پیچ جدید امنیتی
تور منطقـه ای ظریف ائتلاف جدیدی در راه است؟
پرحجم و باکیفیت کار کنید
انگشت اتهام احتکار 9 هـزار سمند به سوی ایران خودرو
دعوای داخلی حامیان دولت علنی شد
موافقت تلگرام با افشای اطلاعات تروریست ها
آمادگی معاونت علمی برای حمایت از «آخرین خبر» در زمینه توسعه کسب و کارها
رکب به العبادی
توفان سیستان روی حوادث گذشته را سفید کرد
پدیده لیگ همچنان در صدر
