گام ارزشمند دولت

غلامرضا ظریفیان
معاون وزیر علوم
در دولت اصلاحات




مصوبه هیأت دولت مبنی بر الحاق یک تبصره به قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور که به موجب آن حق آموزش جزو حقوق اساسی افراد بوده و هیچ‎کس را نمی‌توان به عذری غیر از عدم صلاحیت علمی مقرر از آموزش در مقاطع مختلف تحصیلی محروم کرد، یکی از مهم‌ترین و اساسی‎ترین موضوعاتی است که البته باید خیلی پیشتر از این، در مورد آن اقدام می‎شد. چرا که به خاطر محدودیت‎های غیراصولی که سالیان درازی است در ارتباط با دانشجویان اعمال شده، نظام فرهنگی و علمی ما بشدت آسیب دیده است. در واقع پدیده‎ای که به «ستاره‎دار» کردن دانشجویان موسوم و مرسوم شد، برای جامعه ایران که یک جامعه فرهنگی است و برای نظامی که تأکید بر بنیادهای علمی و فرهنگی دارد، بسیار خسارت‎بار بوده است. اینکه دانشجویی در جایی دچار خطایی شود، اگر به درستی و به طور عادلانه اقدامات او را مورد بررسی قرار داده و در نهایت در دستگاه قضایی محاکمه شود جای بحثی باقی نمی‎گذارد و طبیعتاً احکامی هم صادر خواهد شد که کمتر کسی با اجرایی شدن آن مخالفت خواهد کرد. اما اینکه فردی را از طبیعی‎ترین و اساسی‎ترین حقوق که همانا «حق تحصیل» است محروم کنیم، هم با قانون اساسی ما در تعارض است و هم جایی در نظام فرهنگی ما ندارد.
هر چند مصوبه هیأت دولت حتی با وجود دیرهنگام بودن باعث بسی خوشحالی است، اما نباید به همین امر بسنده کرد. باید کاری کرد تا بحث «ستاره‎دار» شدن دانشجویان که یقیناً به‌کارگیری این الفاظ و تعابیری از این دست، جامعه ایران را آزار می‎دهد و باعث نوعی احساس بی‎عدالتی در بین قشر جویای علم می‌شود و به نوعی مقوله بی‎فرهنگی تبدیل شده است، ریشه‎کن شود. برخورد با دانشجویان خاطی چه در بیرون و چه در داخل دانشگاه سازوکار روشنی دارد. کمیته‎های انضباطی پیگیر خطاهایی هستند که از سوی دانشجویان در داخل دانشگاه‎ها صورت می‎گیرد و اگر چنانچه دانشجویی در بیرون دانشگاه مرتکب خطایی شده هم، باید مسیر قانونی را طی کرده و براساس حکمی عادلانه در مورد او تصمیم گرفته شود. هیچ‎کس از بی‎قانونی حمایت نمی‏‌کند؛ اما اینکه حقوق اساسی یک انسان را به اعتبار اینکه احیاناً جایی مرتکب خطایی شده یا در برخی از مواقع با تشخیص شخصی و استنباط فردی به جای طی روال قضایی و قانونی از حقوق طبیعی محروم کنند، نه در مسیر اجرای قانون اساسی است و نه با نظام علمی و فرهنگی و شأن جمهوری اسلامی همخوانی دارد.
ایجاد فضایی که دانشجویی را به دلیل برخی فعالیت‎های سیاسی از تحصیل محروم می‎کنیم آن هم نه در یک بستر کاملاً قانونی، فی نفسه یک مقوله ضد فرهنگ است. مهم‌تر از همه اینکه محرومیت دانشجو و یا دانشجویان از حقوق اساسی به صرف فعالیت سیاسی در تعارض با نگاه بزرگان جامعه در سطوح مختلف است که همواره تأکید دارند دانشگاه و دانشجو باید نسبت به مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور حساس باشد. همین عامل سبب شده که فضای دانشگاه‌‏های کشور به سمت فضای بی‎تفاوتی برود و احساس نگرانی نسبت به آینده تحصیلی افراد روزبه‎روز بیشتر شود. حال اگر بخواهیم از احکام شدید و غلیظی که اخیراً برای برخی از دانشجویان صادر شد و مناسب هم نیست بگذریم، این نکته را باید یادآور شد که اگر خطایی توسط دانشجویی صورت می‌گیرد با سازوکار کمیته انضباطی آن هم با اغماض مورد بررسی قرار می‎گیرد؛ اما نمی‎دانم چگونه است که در بیرون دانشگاه بدون طی روال قانونی آنان را از حق تحصیل محروم می‎کنیم!
به هر حال اقدام دولت یک گام بزرگی برای تحقق حقوق اساسی دانشجویان ایران است. هرچند یکی از مشکلاتی که در کشور وجود دارد بحران بی‎توجهی به قانون است اما به فرض تصویب این لایحه و تبدیل آن به قانون، طبیعی است که دانشجویان می‎توانند بهتر از حقوق خود دفاع کرده و دانشگاه هم خواهد توانست در قامت حمایت از دانشجویان بلند شود. به امید روزی که پدیده ستاره‎دار شدن دانشجویان برای همیشه ریشه‎کن شود.