شکل مواجهه ما با کتاب تغییر کرده است

ما همواره از دو زاویه به بحث تعطیلی کتابفروشی ها فکر می‌کنیم؛ یک رويكرد این تعطیلی ها را در راستای تخریب فرهنگی می‌داند و نگاهش این است که وجود کتابفروشی‌ها در شهر و همچنین وجود راسته‌های کتابفروشان موجب می شود که کتاب در متن زندگی مردم حضور داشته باشد؛ با این پیش فرض می توانیم بگوییم این خسران فرهنگ ماست.
اما با دیدگاه دیگری نیز می توانیم به ماجرا نگاه کنیم و آن این است که شکل این کسب و کار (کتابفروشی) در حال تغییر است و اصولا مناسبات جامعه با مقوله کتاب در حال تغییر است.
بسیاری از کسب و کارهای سنتی از بین رفته اند و در حال وارد شدن به قرنی هستیم که کسب و کار کلاسیک یا مجبور به تغییر شکل است یا اگر به این تغییر تن ندهد باید به یک چیز موزه ای بدل شود.
شکل مواجهه مردم در روزگار ما با پدیده کتاب بسیار تغییر کرده است. شکل کتابخوانی در بسیاری مواقع به کتابخوانی الکترونیک بدل شده است و در بعضی موارد نیز رفتن به کتابفروشی جای خودش را به سفارش کتاب در اینترنت داده است. به نظر می رسد با چنین تغییراتی، به سمتی حرکت می کنیم که کشورهای پیشرفته حدود 20 سال پیش به آن رسیده بودند.


در بسیاری از کشورهای پیشرفته، بنگاه های تامین و توزیع کتاب، دارای فروشگاه های بزرگی در شهر هستند که از آن ها به عنوان ویترین کتاب استفاده می کنند و مسئولیت توزیع کتاب از طریق لوازم و وسایل مدرن و به روز را بر عهده دارند. حدود 10 سال پیش من شاهد این روند در کشور آلمان بودم؛ کتابفروشی ها تبدیل شده اند به بنگاه‌های معامله کتاب دست دوم. از سوی دیگر انتشاراتی‌ها نیز تغییر شکل داده اند و به جای اینکه کتاب را در تیراژ بالا تولید کنند، به سمت چاپ کتاب الکترونیکی رفته اند و اگر متقاضی کتاب کاغذی بخواهد، طي 24 ساعت یک جلد برایش منتشر کرده و ارسال می کنند. به این ترتیب از خواب سرمایه ناشر هم جلوگیری شده و حوزه نشر به سمت واقعی‌تر شدن قیمت ها می رود.
این سیستمی است که کشور ما هم باید به سمت آن حرکت کند. با این اتفاق ناشر دیگر نگران سرمایه اش نیست و مجبور نیست برای جلوگیری از هدررفت سرمایه خود، قیمت کتاب کاغذی را بالا ببرد.
شاید اگر از این زوایه به ماجرای تعطیلی کتابفروشی ها نگاه کنیم، مساله را آنقدر خطرناک نیابیم؛ اگرچه تعطیلی کتابفروشی ها نوستالژی نسل من را قلقلک می دهد اما شاید تغییر مثبتی باشد برای رفتن به سمت آن چیزی که کشورهای پیشرفته سالیان قبل در حوزه نشر به آن دست پیدا کرده اند.