بررسی ادبیات کودک و نوجوان در سال های اخیر در گفت و گو با چند نویسنده

  گروه ادب و هنر  - شعر و ادبیات کودک و نوجوان، از ابتدای شکل گیری نظام جمهوری اسلامی ایران مورد توجه و تاکید مسئولان نظام و دلسوزان بوده است. آثار ادبی کهن ما و فرهنگ قصه گویی که بین بزرگان خانواده ایرانی رایج بوده است، نشان از اهمیت آموزش کودکان در چنین جامعه ای دارد. «شفقنا» گزارشی از چند و چون ادبیات کودک و نوجوان در سال های اخیر، تهیه کرده که در زیر می خوانید. باید توجه داشت که ادبیات کودک و نوجوان نه تنها از جنبه سرگرمی بلکه به دلیل ساخت، ایدئولوژی و فرهنگ یک جامعه اهمیت به سزایی دارد و جامعه ای سالم با آموزش از دوران کودکی شکل می گیرد.
 
دوره درخشان ادبیات کودک و نوجوان
علیرضا قزوه شاعر کشورمان معتقد است اگر به گذشته ادبی‌مان بازگردیم، می‌بینیم شعر کودک و نوجوان چندان پررنگ نبوده است اما در سرچشمه‌های شعر فارسی می‌توان اشعاری را در اواخر قرن اول و اوایل قرن دوم هجری دید که کودکان راوی‌اش بودند مانند شعری که کودکان ماوراءالنهر بعد از شکست اعراب از مردمان شمال بلخ می‌خواندند.
او ادامه داد: درخشان ترین دوره ادبیات کودک و نوجوان ما، ۵۰ سال اخیر است که توانسته‌ایم مرز میان شعر کودک و نوجوان و بزرگ سال را مشخص کنیم. تعداد شاعران کودک و نوجوان نسبت به شاعران بزرگ سال چندان قابل طرح نیست و اگر بخواهیم تذکره شاعران انقلاب را بنویسیم با بیش از ۲ - ۳ هزار عنوان نام روبه رو هستیم که در میان آن ها تنها برخی شاعران مطرح را می توان دید که در کنار سرایش شعر برای بزرگ سالان، به سرایش شعر برای کودک و نوجوان هم علاقه نشان داده اند در حالی که این گونه شعر به عنوان یک نیاز در جامعه‌ای که نیمی از آن ها را فرزندان ما تشکیل می دهند  و همگی هم در معرض تهاجم دشمنان قرار دارند، یک اصل ضروری است که می‌تواند تفکر ما را بیمه کند.
 


معیار دقیقی برای بررسی ادبیات کودک و نوجوان وجود ندارد
عزت ا... الوندی نویسنده و شاعر کودک و نوجوان، با بیان این که معیار و متر دقیقی برای چاپ و نشر ادبیات کودک و نوجوان وجود ندارد، اظهار کرد: برای آن که بتوانیم شرایط نشر را بررسی کنیم باید ببینیم چه تحولی در آن ایجاد شده و آن هم باز پیشینه می خواهد و لازمه اش این است که کتاب های سال های قبل را دیده باشیم و به عنوان یک منبع ذهنی و عینی با هم مقایسه کنیم و ببینیم چه اتفاقی رخ داده است.او با تاکید بر این که ادبیات کودک و نوجوان اهمیت زیادی دارد، گفت: اگر ادبیات کودک و نوجوان اهمیت نداشت مجلات کودک و نوجوان نیز تعطیل می شد. در دهه های گذشته به نظر می رسید کودکان و نوجوانان توجه بیشتری به کتاب خوانی داشته اند و کتاب جزو تفریحات بچه ها محسوب می شد که البته هم اکنون نیز چنین شرایطی حاکم است.الوندی افزود: تعداد آثار زیاد است و به لحاظ کیفی هم آثار بهتر شده اند چرا که دیدگاه نویسندگان کودک و نوجوان نسبت به گذشته متفاوت تر شده است و دوره ارتباطات پیچیده، وسیع و گسترده شده است. الان می توان بازتاب یک متن را با سرعت زیادی دید.این نویسنده کودک و نوجوان با بیان این که بچه ها هنوز هم به خواندن کتاب علاقه نشان می دهند، افزود: بچه ها به بازی های رایانه ای علاقه دارند اما به کتاب هم علاقه دارند. جلسه ای با نویسنده ای دانمارکی داشتیم که ادبیات ایران و کتاب هایش برایش عجیب بود. او می گفت مشکل اساسی ما در دانمارک این است که 20 درصد بچه ها پس از دانش آموختگی از دوره مقدماتی دبیرستان، مشکل خواندن دارند و نمی توانند یک متن را به خوبی بخوانند در حالی که این مشکل در ایران وجود ندارد و بچه هایی که وارد دبیرستان می شوند به ندرت مشکل خواندن دارند و راحت تر می توانند ارتباط برقرار کنند.او ادامه داد: کتاب برای بچه ها خیلی جذابیت دارد و این برای نویسنده کودک و نوجوان انرژی دهنده است. البته کم کم که بزرگ می شوند، از کتاب زده می شوند چرا که سرگرمی های بیشتری پیدا می کنند.
 
عرضه روزانه کتاب‌های جدید
سیامک گلشیری یکی از نویسندگان حوزه ادبیات کودک و نوجوان در مقایسه ادبیات کودک و نوجوان با دهه های قبل می‌گوید: اوضاع ادبیات کودک و نوجوان نسبت به چند دهه قبل بسیار بهتر شده است. در بخش ترجمه، این پیشرفت کاملا مشخص است. تعداد کتاب‌هایی که در این حوزه به فارسی ترجمه شده اند، افزایش چشمگیری داشته و کتاب‌های خوب و تاثیرگذاری هم برای ترجمه انتخاب‌ شده‌اند. این روزها قفسه‌های مربوط به حوزه کودک و نوجوان پر از کتاب‌‌های مختلف است که در گذشته این‌طور نبود. زمانی که ما در سنین کودکی بودیم، این تعداد کتاب در اختیارمان نبود، تنها کتاب‌های محدودی وجود داشتند که البته ما همه آن‌ها را هم خوانده بودیم اما امروز من مدام برای فرزندم کتاب‌های مختلف تهیه می‌کنم. هر روز هم کتاب‌های جدیدتری در کتاب فروشی‌ها عرضه می‌شود. این نویسنده که بیشتر در حوزه بزرگ سال فعالیت داشته و حدود ۱۰ سال است در حوزه کودک هم فعالیت می‌کند، درباره وضعیت حوزه تالیف نیز می‌گوید: در این حوزه هم به نسبت‌۲۰‌–‌۳۰ سال پیش، پیشرفت بسیار بهتری داشتیم. به نظرم تعداد نویسنده‌های ما نسبت به گذشته افزایش داشته و رمان‌های تالیفی بیشتری منتشر می‌شود. همچنین نویسنده‌های این حوزه در ژانرها و سبک‌های متفاوت و بیشتری می‌نویسند.