روزنامه همدلی
1397/07/24
در ادامه خروج از قراردادهای جهانی توسط رئیس‌جمهور آمریکا، نامه خروج از «پیمان مودت» هم رسید
ترامپ در مسیر فسخعلی خرم: پیمان مودت تا یک سال جاری و ساری است
گروه سیاسی ـ «پیمان مودت» شاید برای بسیاری از ایرانی‌ها و آمریکایی‌ها پیمانی ناشناخته بود یا باشد. پس از کودتای 28مرداد سال 1332 خورشیدی (1953) و سرنگونی دولت قانونی «دکتر محمد مصدق» که با دخالت سرویس‌های جاسوسی دولت‌های آمریکا (CIA) و بریتانیا (MI6) صورت گرفت، «پهلوی دوم» شاه وقت ایران را بر آن داشت تا برای حفظ این متحد قدرتمند، توافقی را با دولت ایالات متحده آمریکا منعقد کند.
از آن سو دولت رئیس جمهور وقت آمریکا، «دوایت آیزنهاور» نیز بسیار مایل بود تا ایران، این متحد ارزشمند که از سویی به آبراه حیاتی «تنگه هرمز» در خلیج فارس و از سویی به مرزهای طولانی با اتحاد جماهیر شوروی اشراف و تسلط داشت را برای خود حفظ کند. موقعیت ژئوپولیتیک و استراتژیک ایران برای آمریکا آن‌چنان مهم بود (و البته هست) که باعث شد روابط دو کشور پس از کودتا، در سال ۱۳۳۴ خورشیدی(1955) با امضای این قرارداد، مستحکم‌تر شود.
نخست این دولت ایالات متحده آمریکا بود که با رجوع به پیمان مودت، شکایتی علیه ایران در دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه مطرح کرد. این کشور با استناد به بند ۴ از ماده ۲ عهدنامه در جریان واقعه گروگانگیری، از ایران به دیوان بین‌المللی دادگستری شکایت کرد و دیوان با معتبر دانستن عهدنامه، رای به آزادی فوری گروگان‌ها داد.
کمتر از یک دهه بعد، دولت جمهوری اسلامی ایران در جریان حمله ناو آمریکایی «وینسنس» به هواپیمای ایرباس مسافربری ایران که به سقوط آن و شهادت نزدیک به ۳۰۰ مسافر غیرنظامی آن منجر شد، به (ایکائو) سازمان بین‌المللی هوانوردی شکایت کرد اما با ناامیدی از به نتیجه رسیدن این شکایت، با استناد به بند ۲ ماده ۲۱ عهدنامه، در دیوان شکایتی علیه آمریکا مطرح کرد که بررسی آن مورد پذیرش دیوان قرار گرفت که به معنی معتبر بودن عهدنامه ۱۹۵۵بود.
دومین باری که هر دو طرف با مستند دانستن این عهدنامه از یکدیگر به دیوان شکایت کردند نوامبر ۱۹۹۲ و به دلیل حمله آمریکا به سکوهای نفتی ایران در خلیج فارس بود. همزمان با پذیرش شکایت ایران از آمریکا، آمریکا هم شکایت متقابلی را علیه ایران به دیوان ارجاع کرد.
در هر دو مورد دیوان لاهه عهدنامه مودت ۱۹۵۵ را بار دیگر معتبر دانست و صلاحیت آن را برای بررسی موضوع تایید کرد. پیش از این، در جریان ماجرای آزادی گروگان‌ها در توافق الجزایر میان ایران و آمریکا که به تشکیل دیوان داوری ایران و آمریکا هم انجامید، این دیوان که صرفاً به اختلافات دو کشور از زمان گروگانگیری تا آزادی دیپلمات‌ها می‌پردازد، دست کم در ۲۷ رای، عهدنامه مودت سال ۱۹۵۵ را معتبر اعلام کرده است.
فسخ پیمان مودت می‌تواند بسیاری از تعهدات آمریکا در صورت عادی سازی روابط بین دو کشور را از بین ببرد. این دورنمایی است که بنیانگذار فقید جمهوری اسلامی، امام خمینی(ره) نیز آن را در نظر گرفته بودند، آنجا که «محسن رفیق‌دوست» در خاطراتش نوشته: وقتی مامور تشکیل وزارت سپاه شدم خدمت امام رسیدم و از ایشان خواستم تا دستور دهند که ساختمان سفارت آمریکا را برای تشکیل این وزارتخانه در اختیار من قرار دهند. امام خمینی در پاسخ به او می‌گویند: «مگر قرار است تا ابد با آمریکا رابطه نداشته باشیم»!
«همدلی» در همین رابطه نظر «علی خرم» کارشناس روابط بین‌الملل و دیپلمات پیشین وزارت خارجه را جویا شده که در ادامه می‌خوانید.
خرم در پاسخ به این پرسش که با اعلام وصول نامه دولت آمریکا مبنی‌بر فسخ پیمان مودت، دستگاه دیپلماسی چه اختیاراتی دارد، گفت: «ظرف یکسال آینده هرجا که این پیمان جاری و ساری باشد، ایران توان استفاده از آن را دارد. همینطور شکایاتی که پیش از این یکسال نیز طرح و به دادگاه تسلیم شده قابل اجراست، چون قانون عطف به‌ما‌سبق نمی‌شود».
این دیپلمات پیشین در پاسخ به این پرسش که فسخ این قرارداد چه پیامدهایی برای ایران دارد، افزود: « دستگاه دیپلماسی ایران ظرف 40 سال گذشته چندبار از این عهدنامه استفاده کرده و در دادگاه خواستار این شده که آمریکا علیه ایران دست به خشونت نزند یا ایران را مورد تحریم قرار ندهد. اما دست دستگاه دیپلماسی پس از یکسال از این امتیازها کوتاه خواهد شد که این جنبه سلبی موضوع است».
جنبه ایجابی و اثباتی این است که وقتی در سال 1334 این پیمان به امضا رسید، آمریکا موظف شد که برای احداث نیروگاه هسته‌ای و تولید برق در ایران اقدام کند. در همان راستا دانشگاه استنفورد یک کار پژوهشی برای ایران انجام و نتایج آن را در اختیار ایران قرار داد که اگر ایران بخواهد ظرف سال‌های آینده به توسعه برسد، چه مقدار برق نیاز دارد».
خرم ادامه داد: «پس از آن نیروهای انسانی ایران به عنوان دانشجو یا متخصص در آمریکا پذیرفته شدند و در آنجا آموزش دیدند تا در موقع بازگشت به کشور بتوانند تاسیسات و مراکز هسته‌ای ایران را اداره کنند. این برنامه‌ها همه در پرتو همین پیمان مودت بود و اگر در آینده روابط دو کشور عادی شود، با فسخ این قرارداد آمریکا دیگر تعهداتی از این دست را نخواهد داشت.»
قاسمی: یادداشت خروج آمریکا از پیمان مودت را دریافت کرده‌ایم
سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به این سوال که آمریکایی‌ها اعلام کرده‌اند که قصد دارند از پیمان مودت خارج شوند آیا در این ارتباط به صورت کتبی چیزی به ایران اعلام شده است یا نه؟ گفت: به صورت کتبی یادداشتی در ارتباط با خروج آمریکا از پیمان نامه مودت دریافت کرده‌ایم.
این دیپلمات ارشد کشورمان در ادامه در پاسخ به این سوال که با توجه به اعلام آمریکا مبنی بر اینکه از این توافقنامه خارج میشود آیا ایران تصمیم دارد که حکم صادر شده از سوی دیوان بین‌المللی لاهه را از طریق شورای امنیت سازمان ملل پیگیری کند، اظهار کرد: خروج آمریکا از این پیمان اگرچه از سوی مقامات این کشور اعلام شده امری زمان‌بر است و حداقل به یک سال فرصت نیاز است.
وی با بیان اینکه اقداماتی در ادامه مسیر قبلی جهت پیگیری حقوق ملت ایران در حال بررسی و پیگیری است و در صورت رسیدن به اجماع آن را اعلام خواهیم کرد، در پاسخ به اصرار خبرنگار پرسش کننده که آیا ایران این موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع خواهد داد یا نه؟ تاکید کرد: ما اقدامات لازم را در ادامه اقدامات قبلی انجام می‌دهیم و در شرایط فعلی نمی‌توانم بگویم چه اقداماتی در حال انجام است و در صورت رسیدن به اجماع و نتیجه آن را به اطلاع افکار عمومی می‌رسانیم.
سخنگوی وزارت خارجه همچنین در بخش دیگری از صحبت‌های خود در ارتباط با تلاش‌های آمریکا جهت اعمال تحریم‌های نفتی علیه ایران و مکانیزم تهران برای دور زدن این تحریم‌ها تصریح کرد: آمریکایی‌ها تلاش وافری به خرج داده‌اند که به این هدف یعنی صفر کردن صادرات نفت ایران دست پیدا کنند ولی قطعا آنها به این آرزوی باطل نمی‌رسند.
قابل ذکر است که در بند ۳ ماده23 عهدنامه آمده است: هر یک از طرفین معظمین متعاهدین می‌تواند با دادن اخطار کتبی به مدت یک سال به طرف معظم متعاهد دیگر در انقضاء مدت ده سال اول یا هر‌موقع پس از آن این عهدنامه را خاتمه دهد (فسخ کند).
سایر اخبار این روزنامه
«همدلی» در روز جهانی غذا، شعار امسال سازمان جهانی غذا را بررسی کرد 2030 پایان گرسنگی؛ امروز روز جهانی غذا
قیمت آلبوم‌های موسیقی در هفته‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته است نُتی چند؟!
غافلگیری دوگانه در انتخابات آلمان صعود بی‌سروصدای سبز زیر سایه رشد راست افراطی
گزارش «همدلی» از خواسته‌های معلمان مطالبات ما صنفی است نه سیاسی
کارشناسان در گفت‌وگو با «همدلی» تاکید کردند که احتمالا کشورهای دیگر نخواهند توانست جای خالی نفت ایران را پرکنند
در ادامه خروج از قراردادهای جهانی توسط رئیس‌جمهور آمریکا، نامه خروج از «پیمان مودت» هم رسید
محمود اشرفی ایران از ناتوی عربی هراسی ندارد
دبیر اجرایی FATF : تهران، اعضای FATF را قانع کرده است
روحانی در جلسه با اقتصاددانان کشور: به آینده بهتر، بسیار امیدوارم
عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس خبر داد: حل مشکل ثبت نام دانشجویان ستاره دار ورودی سال97درمقطع ارشد
