روزنامه خراسان

گستره «رفق و مدارا» در سیره اخلاقی پیامبر رحمت(ص)

  گروه اندیشه info@khorasannews.com یکی از بارزترین جلوه‌های شخصیت نورانی حضرت ختمی مرتبت(ص)، اخلاق نیکو و مدارای آن حضرت با مردم است. رسول مهربانی‌ها، برای هدایت بندگان خدا، از هیچ کوششی فروگذار نمی‌کرد و همچون پدری مهربان، سایه محبت خود را بر سر همگان می‌گسترْد. تاریخ گواهی می‌دهد که همه، حتی دشمنان رسول‌خدا(ص)، از لطف و مرحمت ایشان برخوردار بوده‌اند. در سیره آن حضرت، کرامت و حرمت انسان، جایگاهی بس والا داشت. پیامبر خدا(ص) همواره بر رفق و مدارا تأکید می‌کرد و مؤمنان را به مهربانی و گذشت نسبت به یکدیگر، سفارش می‌فرمود. آن‌چه درپی می‌آید، فرازهایی از کتاب ارزشمند «سبک زندگی پیامبر اعظم(ص)»، اثر استاد مصطفی دلشاد تهرانی است که در آن ،به بررسی رفق و مدارا، به عنوان یکی از ویژگی‌های برجسته سیره اخلاقی نبی اکرم(ص) پرداخته شده است. مفهوم رفق و مدارا «رفق» در لغت به معنای نرمی، ملاطفت و مهربانی است؛ «مدارا» نیز نرمی و ملایمت، مهربانی و تحمل و بردباری معنا شده است. رفق و مدارا، به معنای ملایمت و نرمی، وسعت نظر، گذشت و تحمل اجتماعی است. رفق و مدارا، در هرنوع رابطه و تعامل انسانی، چه رابطه و تعامل دو فرد، چه روابط و تعامل‌های خانوادگی و چه روابط و مناسبات یک اجتماع بزرگ انسانی، مهم ترین قاعده در سامان دهی درست روابط و تعامل هاست؛ اصلی که در زندگی پیامبر گرامی(ص) و اوصیای آن حضرت، آشکار و هویدا بود.هنر بزرگ رسول گرامی اسلام(ص) در هدایت آدمی، بر این اصل اساسی استوار بود؛ آن سان که توانست بر پایه آن، جامعه را متحول کند. در واقع، خوی نرم پیامبر اکرم(ص) بود که دل ها را جذب کرد و الفت بخشید و جان های گریزان را گرد آورد. بی گمان، اگر این روحیه نبود، پیوند میان دل ها، وحدت در جامعه و آن حرکت بزرگ اصلاحی، میسر نمی شد؛ چنان که خداوند به صراحت خطاب به پیامبرش فرمود:«فَبما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْب لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْر؛ به لطف رحمت الهی، با آنان نرم‌خوی و پرمهر شدی و اگر درشت خوی و سخت دل بودی، بی شک از پیرامون تو پراکنده می شدند. پس، از آنان بگذر و برایشان آمرزش بخواه و با آن ها در کار مشورت کن.»(آل عمران - 159) این آیه به روشنی و محکمی، مبنای مدیریت و رهبری پیامبر(ص) را نرمی و مدارا معرفی و جایگاه آن را مشخص کرده است.رفتار سراسر رفق و ملایمت و به دور از درشتی و خشونت پیامبر اکرم(ص)، در عرصه جامعه و در معاشرت با مردم، سازنده ترین عنصر در اصلاح جامعه و روابط و مناسبات اجتماعی بود. سیره نویسان گزارش کرده اند که امام حسین(ع)، به نقل از امیرمؤمنان علی(ع) در توصیف رفتار اجتماعی رسول خدا(ص) چنین فرموده است: «[رسول خدا(ص)] پیوسته خوش‌رو و خوش خو و خوش برخورد و ملایم بود. او خشن، درشت خو [و] عیب جو نبود... هیچ گاه کسی را نکوهش یا سرزنش نمی‌کرد.» منطق عملی دین، در روابط و مناسبات اجتماعی، بر رفق و مدارا استوار است؛ تا جایی که پیامبر اعظم(ص) فرمود:« خدای متعال همان گونه که مرا به برپایی واجبات فرمان داد، به مدارا با مردمان نیز امر فرمود.» در روایتی دیگر از آن حضرت می خوانیم: «پروردگارم مرا به مدارا با مردمان امر کرد، همان گونه که مرا به تبلیغ رسالت فرمان داد.» مدارای پیامبر(ص) به معنای سازش نیست اما با این همه، پیامبر(ص) هرگز با باطل سازش نکرد:« فَاصْدَعْ بما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِکین‏؛ پس آن چه را فرمانی می یابی، آشکار کن و از مشرکان روی بگردان.»(حجر-94) در ضمن این رویگردانی، فرمان مهربانی با خویشاوندان نیز، می رسد: «وَأَنذرْ عَشِیرَتَکَ الْأَقْرَبینَ؛ وَاخْفِضْ جَنَاحَکَ لِمَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ؛ و خویشاوندان نزدیک تر خود را هشدار ده و [نیز] بال و پر مهربانی و فروتنی خود را برای مومنانی که از تو پیروی می کنند، بگستران.»(شعرا- 214 و 215) در این آیات ،عدم مداهنه و سازش ناپذیری، با مهربانی و رفق ورزی جمع شده؛ زیرا مبنای امور برای هدایت مردمان و متحول کردن آنان، رفق و مداراست. پیامبر(ص) فرمان یافته است در روابط اجتماعی و مناسبات هدایتی خویش چنین باشد و بال و پر رحمت و محبت خود را بر مردمان و اهل ایمان بگستراند و در عین مرزبندی با مشرکان، با آنان بدرفتاری نکند. آن که نور ایمان بر جانش نشیند، رفق و مدارا در روابط اجتماعی او جلوه یابد و آن که در ظلمت کفر فرو رود، سخت گیر، تند و خشونت ورز می‌شود، چنان که در حدیث نبوی آمده است:«مومن، آسان گیر، نرم و باگذشت و دارای اخلاقی نیکوست و کافر ،تندخو و سخت دل و دارای اخلاق بد است و در او تکبر و زورگویی جریان دارد.» مسلمانان نیز مادامی که به سیره رسول خدا(ص) تأسی نجویند و اخلاق نیک را اصل زندگی خود نکنند، مؤمن نخواهند شد. از حضرت رضا(ع) روایت شده است: «مؤمن، مؤمن نیست، مگر آن‌که سه ویژگی در او باشد: راه و رسمی از پروردگارش، راه و رسمی از پیامبرش و راه و رسمی از ولی او... و اما راه و رسم پیامبرش، مدارا با مردم است؛ زیرا خداوند ارجمند والامرتبه، پیامبرش را به مدارا با مردم فرمان داده و فرموده است: گذشت را پیشه خود کن و به نیکی فرمان ده.» رسول خدا(ص) بیشترین مهربانی را با مردم داشت و با گذشت‌ترین افراد نسبت به خلق خدا بود. انس بن مالک، در توصیف آن پیام آور لطف و زیبایی چنین گفته است:«رسول خدا(ص) بیشترین لطف را به مردم داشت.» گذشت در سخت‌ترین شرایط آن بزرگوار در سخت ترین شرایط نیز، از رفق و مدارا و بزرگواری و گذشت دور نشد. روایت شده است وقتی که در غزوه اُحُد، آن همه مصیبت بر پیامبر(ص) وارد آمد، یکی از اصحاب نزد آن حضرت رفت و از ایشان خواست آن قوم را نفرین کند، همان گونه که نوح(ع) قومش را نفرین کرد. اما پیامبر(ص) جز رحمت و مغفرت برای آنان نخواست و فرمود: «خدایا! قوم مرا ببخش که آنان نمی فهمند.» همچنین، روایت شده است که فرمود: «خدایا! آنان را ببخش یا هدایت فرما.» مسلم نیز در صحیح خود از یکی از یاران پیامبر(ص) نقل می کند که وقتی قوم رسول خدا(ص) ایشان را مجروح کردند، آن حضرت در حالی که خون از چهره مبارکش می زدود، چنین دعا کرد: «پروردگارا! قوم مرا ببخش که آنان نمی فهمند.» مدارا و گذشت پیامبر اکرم(ص) آن قدر فراگیر بود که تمامی دشمنان خود را بخشید و با آنان با رفق و ملایمت رفتار کرد. آن حضرت، با همین نرم خویی پیامبرانه و بر مبنای شناختی درست از انسان و جامعه، زمینه تحول آدمیان را فراهم کرد. پیامبر اعظم(ص) شدت را جز از باب رحمت به کار نگرفت. او تندی ها و درشتی ها را به رفق و مدارا فروکاست و کینه ها ودشمنی ها را با بخشش و گذشت از رنگ و رو انداخت.  
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
مناظره‌اي در مورد حجاب (اعتماد) ماجرای سرقت مرگبار با نوشیدنی سمی! (خراسان) 2 شکار بزرگ انصارالله یمن در یک روز؛ پهپاد30 میلیون دلاری آمریکا و نفتکش انگلیس (کيهان) استاندارد دوگانه «نستله» برای فقرا و ثروتمندان (جوان)
سایر اخبار این روزنامه
طلوع محمد طلوع بی غروب امام جمعه منصف، مامور وظیفه شناس و دزد کارآفرین! هزینه روزانه 700 میلیون تومان برای زندانیان مهریه تقریظ رهبر انقلاب بر کتاب «رهنمای طریق» منتشر شد جزئیات اولین دیدار جهانگیری با اصلاح طلبان ۱۰ مهارت برای کودکان در موقعیت های خطرناک آغاز واریز دومین سود سهام عدالت برای 47 میلیون نفر وقاحت آمریکایی کتابگردی با کاریکتاب کاشکی زائرت بشم آقا گستره «رفق و مدارا» در سیره اخلاقی پیامبر رحمت(ص)