روزنامه آفتاب یزد
1397/10/22
اعتراضات سودان؛ موج دوم بهار عربی یا جنبشی ولنگار؟
آفتاب یزد- گروه سیاسی : چندین بار رنگ و جبهه عوض کرده است یک زمانی با ژست‌های ضدامپریالیستی در لیست سیاه آمریکا قرار گرفت و یک بار دیگر با تعدیل مواضع خود توانست از این لیست خارج شود، یکبار به ایران نزدیک شد و حالا تلاش دارد تا با عربستان کنار بیاید. اگرچه میزان نفت کشورش آنقدرها هم مانند بعضی از کشورهای عربی ثروتمند نیست، اما کشور او به غیر از نفت سرشار از پتانسیل‌های منابع طبیعی دیگر است. با این حال در همه این دهه‌ها سودان یک روز خوش ندیده است. در همه دهه‌هایی که او زمامدار این کشور بوده است. عمرالبشیر از ۱۹۸۹ زمانی که یک سرهنگ ارتش سودان بود موفق به برکناری صادق‌المهدی نخست وزیر منتخب وقت شد و به قدرت رسید. از آن سال‌ها تا به امروز که 75 ساله شده است فراز و نشیب‌های زیادی داشته گاه ماجرای جنگ‌های داخلی و کشتارهای ده‌ها هزار نفری و گاه اندکی آرامش و تلاش برای ارتقای اقتصاد این کشور. در هر صورت او به دلیل کمک و پناه دادن به تروریست‌ها و افراطیون محکوم شده است و دیوان بین‌المللی کیفری مستقر در لاهه در ۴ فوریه سال ۲۰۰۹ میلادی و در اقدامی بی‌سابقه حکم بازداشت عمر البشیر را به اتهام ارتکاب «جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت» در دارفور صادر کرد.>سی سال دیکتاتوری یک رهبر
اما این بار رهبر سودان که حدود سی سال است رهبری این کشور را به نام یک حکومت جمهوری برعهده دارد این روزها در چالشی جدید گرفتار آمده و آن چیزی است که ابتدا از آن با عنوان انقلاب نان یاد شد اما به مرور دگردیسی ضد حکومتی پیدا کرد. روزهای پایانی آذر و اوایل دی بود که افزایش قیمت نان در کنار مشکلات متراکم طی سالیان اخیر و از دست رفتن بخش اعظم منبع درآمد سودان سبب شعله‌ور شدن تظاهرات و اعتراضات در این کشور شد.اعتراضات به گونه‌ای در سودان پیش رفت که حاکمیت، اینترنت را در این کشور مختل کرد و برخی شبکه‌های اجتماعی مانند فیس بوک و توییتر را فیلتر. مدارس هم تعطیل شد.گفته می‌شد افزایش شدید قیمت‌ها و کم شدن نقدینگی، مورد اعتراض مردم سودان بود. الحصایا، عطبره و خارطوم محل درگیری‌ها و اعتراضات بودند.طی چند هفته‌ای که این تظاهرات برگزار شده چند ده نفر نیز کشته شده‌اند. بسیاری می‌گویند دو سال پیش که 22 گروه سیاسی سودان با تشکیل ائتلافی، کناره گیری عمرالبشیر، رئیس جمهوری سودان را از قدرت، خواستار شدند، او باید به فکر این روزها نیز می‌افتاد. اکنون شیوع تظاهرات به تمامی شهرها یکی از نگرانی‌های این روزهای عمرالبشیر است. تظاهراتی که به دلیل گرانی نان و بعدا اعتراض به گرانی‌ها آغاز شد امروز تبدیل به شعارها علیه وی شده است. معترضین معتقدند که تنها راه حل مشکلات اقتصادی رفع مشکلات سیاسی در سودان است، مشکلات سیاسی که منشا آن شخص عمرالبشیر و اقدامات او بوده اقداماتی که امروز باعث ایجاد قهرجهانی نسبت به سودان شده است. با گذشت بیش از چندهفته از آغاز اعتراضات، تظاهرکنندگان خواستار تغییر نظام سودان و سرنگونی عمر البشیر، رئیس‌جمهور سودان هستند. هرچند بشار جمعه ارو، سخنگوی دولت سودان، با صدور بیانیه‌ای، ضمن تعهد به حل مشکلات معیشتی مردم سودان، تلاش کرد معترضان را آرام کند و اظهار داشت دولت کشورش تلاش‌هایی برای تامین کالا‌های اساسی و خدمات ضروری انجام می‌دهد.اما این اظهارات آتش خشم مردم سودان را فروکش نکرد.
اکنون در حالی که می‌گفتند سودان وارد کابوس اقتصادی شده و دولت این کشور حتی از فراهم کردن آرد برای نان و سوخت برای خودروها عاجز است، اما شعارهای کنونی مردم سودان منوط به سوخت و نان نیست. از نکات قابل توجه در تجمعات سودان این است که عده‌ای اظهار می‌دارند که نظامیان در کنار مردم و علیه دولت قرار گرفته‌اند، دلیل این موضوع نیز این است که در عکس‌ها و فیلم‌هایی، ارتشیان در کنار مردم به تصویر کشیده شده‌اند که تلاش دارند از برخورد ماموران و پلیس ضد شورش در برخورد با مردم جلوگیری کنند. از سویی دیگر احزاب سیاسی سودان که طی روزهای اخیز خاموش بودند با تداوم این تظاهرات اعلام کردند که در کنار مردم سودان هستند. با تمامی این احوال اما عمرالبشیر در میان هواداران خود اعلام کرده که محکم برای امنیت سودان ایستاده و قصد کناره‌گیری از قدرت نیز ندارد.
عده‌ای البته دلیل اصرار البشیر برای ماندن در قدرت را پرونده او در دیوان عالی بین الملل می‌دانند چراکه گفته میشود اگر عمرالبشیر از قدرت کناره‌گیری کند، باید تسلیم دیوان کیفری بین‌المللی شود آن هم به دلیل اتهامات جدی و جنایتکار جنگی بودن.
>به هم پیوستگی
جنبش‌ها
اکنون پرسش اینجاست که آیا تظاهرات مردم سودان به شکلی هست که بتواند باعث سقوط حکومت البشیر که تاکید کرده بر سر قدرت خواهد ماند، بشود. آیا این را می‌توان به معنای موج بهار عربی دیگری در زمستان این روزهای خارطوم تعبیر کرد؟ یا شاید هم یک انقلاب خشن و توام با خونریزی که باعث خواهد شد البشیر به سرنوشت کسانی چون قذافی دچار شود ؟
در جست و جوی پاسخ به این پرسش به سراغ مهدی مطهرنیا کارشناس مسائل بین الملل می‌رویم. او با بیان اینکه گسترش مفهوم بهار عربی ناشی از گسترش جنبش‌های نوین اجتماعی با تم ایجاد قدرت دانایی متکی بر ملت‌ها در برابر قدرت سیاسی دولت‌هاست به آفتاب یزد می‌گوید:«دانایی ملت‌ها به دلیل گسترش آزادی اطلاعات منجر به ایجاد این رودررویی شده است. اما این جنبش‌ها جنبش‌های بی سر و ولنگار هستند.یعنی ساماندهی و سازماندهی معناداری مانند جنبش‌های کهن، کلاسیک و انقلابی ندارند از این رو در عین حال که گسترش بالایی پیدا می‌کنند وزن تغییردهنده آن‌ها کاهش پیدا می‌کند. بنابراین می‌توانند تغییرات آرام ولی به هم پیوسته‌ای ایجاد کنند، از همین رو این جنبش‌ها در بسیاری از کشورها ایجاد میشود ولی فروکش می‌کند و در جایی دیگر برمی‌خیزد. به عبارتی دیگر این جنبش‌ها مثل سیل روان هستند. رودخانه‌هایی غیر پیوسته به یکدیگرند که جاری می‌شوند در مسیر خود تغییراتی ایجاد می‌کنند، اما در جایی از تاریخ برحسب یک اشتباه از سوی نظام‌های حکومتی می‌توانند به سرعت به یکدیگر پیوند خورده و اقیانوسی از رودخانه‌ها و دریاهایی به هم پیوسته را ایجاد کنند که بعضا انقلاب‌های بزرگ هم در آن روی دهد.»
وی ادامه می‌دهد: «بنابراین معتقدم استمرار انقلاب‌های رنگین در کشورهای آسیای ماورای قفقاز، آسیای میانه و بهار عربی که خود را در تونس نشان داد، خاموش می‌شوند و بار دیگر در جای دیگر سر بر می‌آورند.» مطهرنیا اضافه می‌کند: «سر بر آوردن این جنبش‌ها و این تحرک‌ها بیانگر یک به هم پیوستگی زیر پوستی است که گاه و بی‌گاه به صورت آتشفشان‌های کوچک خود را نشان می‌دهد و گاهی هم ممکن است این آتشفشان‌های کوچک تبدیل به آتشفشان‌های بزرگ شوند. یعنی در برخی از این کشورها انقلاب بزرگ به وجود بیاید. به هر حال انقلاب‌های بزرگ از یک چارچوب محدود آغاز میشود و از یک جایی ممکن است باعث تغییرات بزرگ شود.»
>تفاوت یک فرهنگ
فریدون مجلسی دیپلمات سابق هم با بیان اینکه سودان شرایطی متفاوت فرهنگی با کشورهایی مثل مصر و تونس دارد به آفتاب یزد می‌گوید: «این کشور کشوری است که در قرن گذشته شورش مهدی سودانی را پشت سر گذاشته است. عمر البشیر هم اولین باری نیست که در خطر سقوط قرار گرفته است حتی سقوط هم کرده است، اما در مواجهه با نواده شیخ مهدی سودانی دوباره بر قدرت مسلط شد. از سویی فراموش نکنیم که سطح فرهنگ عمومی سودان در مقایسه با حتی کشورهای عربی دیگر در سطح پایین تری است. از سودان نمی‌شود انتظار دموکراسی خواهی بهارگونه را داشت.»
وی درباره این تجمعات می‌گوید: «خسته شدن از عمر البشیر که چهل سال است در سودان حاکم بوده و بیشتر از این نیز کاری از او برنمی‌آید باعث اعتراضات مردم شده به هر حال او به دوران افولش رسیده است؛ افول در‌اندیشه و توانمندی‌ها. تجمعات و اعتراضات اخیر به دلیل دیکتاتوری عمر البشیر است در ثانی او کسی است که نتوانست بخشی از سودان را هم حفظ کند.»
>رهبری ارگانیک
اما با تمامی این موارد می‌توان چنین برداشتی کرد که خوب یا بد؛ ناآرامی‌های سودان می‌تواند باعث سرنگونی عمر البشیر شود؟ مطهرنیا در پاسخ به این سوال اظهار می‌دارد: «نمی‌توان چنین موضوعی را فوری و فوتی و بدون درنگ‌های تاریخی و توجه به تحولات بزرگ بیان کرد، بلکه آنچه منجر به تحولات تاریخی میشود در واقع محصول این به هم پیوستگی‌های جنبش‌ها است. باید به تاریخ کشورها دقت کرد. در اینجا بازی میان حافظان وضع موجود و مدافعان تغییرات به وجود می‌آید. اما آنانی که به دنبال تغییرات هستند، باید رهبری ولنگار خود را به یک رهبری ارگانیک تبدیل کنند تا در درون خود به نظم برسند آن موقع می‌توانند تغییرات را بنیادی تر انجام دهند. اگر تغییرات بزرگی قرار است در سودان صورت بگیرد باید این تغییرات در چارچوب یک رهبری ارگانیک صورت بگیرد. درست مانند پرندگانی که در آسمان پرواز می‌کنند اما یک پرنده جلو آن‌ها به صورت پیکانی حرکت می‌کند و وقتی خسته شد نوک پیکان را به پرنده‌ای دیگر می‌دهد و این روند تداوم می‌یابد.»
>به دموکراسی منتهی میشود
فریدون مجلسی هم در این باره اظهار می‌دارد: «گروه روشنفکران و موج تحصیلکردگان سودانی پیشقدم خواهند شد تا تحولات ایجاد شود اما اگر تحولات ایجاد هم شود و حتی به سرنگونی عمر البشیر هم بینجامد گروه‌های محافظه کارتر شاید از جنس اخوان المسلمین تحت حمایت برخی از کشورها مانند قطر یا مصر هستند قدرت را قبضه می‌کنند.»
مجلسی می‌گوید: «کهولت، خستگی، دیکتاتوری چند دهه‌ای، او را تضعیف کرده است. از طرفی او از حبیب بورقیبه نخستین رئیس جمهور تونس که استقلال کشور به آن مدیون بود هم به مراتب در سطح پایین‌تری است، اما دیدم که حتی حبیب بورقیبه هم نیز وقتی فرتوت شد توسط بن علی (رئیس جمهور سابق تونس) – به عنوان یک نسل جدید تحصیلکرده در تونس – در جلسه هیئت دولت در به رویش بسته شد و کودتای کلیدی علیه او انجام پذیرفت و مردم هم واکنش منفی نسبت به رفتان بورقبیه نشان ندادند.پس حتما البشیر سودان هم در این فرتوتی احتمال رفتنش هست.»
وی اظهار می‌کند:« کشورهایی که تمرین دموکراسی ندارند در برابر این تظاهرات موضع تند می‌گیرند، اما اگر این موج، بزرگ باشد و از حمایت‌های خاصی مثل حمایت نظامیان یا خارجی‌ها برخوردار شود، می‌تواند باعث سرنگونی عمر البشیر شود. معتقدم قبل از اینکه دوران زندگی البشیر به انتها برسد دوران حکومتی او به پایان خواهد رسید. اما حقیقت اینکه بعید است هر تغییری در سودان به آزادی خواهی و تشکیل حکومتی ضددیکتاتوری منتهی شود. از سویی بعید است بخواهیم امروز سودان را آغاز تغییرات موج دوم بهار عربی ارزیابی کنیم.»
سایر اخبار این روزنامه
تداوم حمایت از روحانی
بجنگ و بسوزان سرباز پارسی!
ایرانیان چون دماوند با شکوه
شایستگیِ سخن انسانی
خبر سفید و خبر خاکستری در مورد نفت
فضای مجازی هووی صدا و سیما است؟
کسانی که امروز هم‌هاشمی را تخریب می‌کنند به فکر درمان خود باشند
دست در جیب مردم برای جبران کسری بودجه؟
«پایتخت ۶» ساخته میشود
پراید گران شد، لکسوس ارزان!
اعتراضات سودان؛ موج دوم بهار عربی یا جنبشی ولنگار؟
قطر یک میلیارد دلار برای بازسازی عراق اختصاص می‌دهد
زنگنه و ظریف در تعقیب پامپئو !
آقای گل؛ گل کاشت
دلخوری روحانی از اصلاح طلبان
کشوری که اقتصاد آن هجدهم دنیا است نمی‌تواند با دنیا بجنگد
