روزنامه آرمان امروز
1397/10/24
اعتراضات دی۹۶ نتیجه یک شوک اجتماعی بود
آرمان: وزیر سابق کار درباره تجمعات دی 96 اظهار داشت: این حادثه را حادثهای بسیار مهم در چهل سالگی انقلاب اسلامی تلقی میکنم و معتقدم که تجربهای کمنظیر از ناآرامیهای اجتماعی در این ماه رخ داد که مشابه آن را در چهل سال گذشته تجربه نکرده بودیم. اتفاقی که در دی ماه ۹۶ رخ داد شباهت زیادی از نظر حجم، اندازه، وسعت و جمعیت درگیر در ناآرامی و همچنین خصوصیت این افراد با نا آرامیهای قبل نداشت. در تحلیل ناآرامیهای دی ماه ۹۶ چند مساله قابل تبیین است؛ پیش از این معمولا در آشوبهای خیابانی، سیاست خارجی را دخیل میدانستم اما اینبار میتوانیم رقابتهای داخلی را در شکلگیری اعتراضات دخیل بدانیم؛ با این وجود باید بدانیم که این اقدام صورت مساله را تغییر نمیدهد. آغاز اعتراضات دیماه ۹۶ میتواند دلایل زیادی داشته باشد اما آن چه که من میخواهم به آن بپردازم علت درازمدت است. علی ربیعی در گفتوگو با ایسنا، با اشاره به اینکه عدهای فقر را علت این ناآرامیها میدانند، افزود: برخی دیگر از محققین نابرابری را بر فقر اولویت میدهند؛ در ماههای منتهی به دی ماه ۹۶ با حصول برجام گرچه یک فرصت اقتصادی خوبی در کشور ایجاد شد، اما مانند آنچه که از ۶۰ سال قبل در توزیع نابرابر ثروت شاهد آن بودهایم، توزیع درآمدی که بعد از گشایش برجام صورت گرفت، این نابرابری را کاهش نداد؛ در این شرایط معتقدم که بخشی از دلایل اتفاقات دی ماه ۹۶ با نابرابری و بخشی دیگر با فقر قابل بررسی است که دراین زمینه من نیز تاثیر نابرابری و بیعدالتی را بیشتر احساس میکنم. هرچند موضوع بیکاری از دیگر دلایلی است که در تبیین علل وقوع اعتراضات سال قبل باید به آن پرداخت؛ اما بیکاری جوانانی که در شهرهای اعتراض کننده حضور داشتند و فقر موجود در آن شهرها، شاید چیزی شبیه بیکاری جوانان در سایر شهرها بود، با این تفاوت که این شهرها نابرابری ادارک شده بیشتری داشتند. او ادامه داد: از سوی دیگر شهرهایی که در آنها اعتراضات شکل گرفت، اغلب از لحاظ فرهنگی فاقد تئاتر، سینما، مجموعههای فرهنگی و به نوعی مجموعههایی برای تخلیه انرژی و گذران اوقات فراغت هستند و از ساعت ۵ بعد از ظهر به بعد تبدیل به شهری مرده میشوند و افراد ساکن در آنها زندگی اجتماعی و فرهنگی شبانه در شهر ندارند. استفاده از ابزارهای ارتباطی و فضای مجازی در ساکنان این شهرها به نوعی نابرابری ادراک شده و دگرخویش پنداری در آنها ایجاد و پایههای نوعی مقایسه و شورش را فراهم میکند. بر اساس پژوهشهای انجام شده مشارکت سیاسی و رأی به دولت وقت در اغلب شهرهای که در سال ۹۶ شلوغ شدند، کمتر از سایر شهرها بوده است. خشکسالی و مشکلات مربوط به آب و خاک نیز از دیگر مسائلی است که سهمی از علل اعتراضات و نا آرامیهای دی ماه ۹۶ به خود اختصاص میدهد.تحقیر دولت
ربیعی ادامه داد: در نظریههای ارتباطاتی نظریهای با عنوان مارپیچ سکوت وجود دارد که بر اساس آن وقتی افراد زمینه بروز شورش و نا آرامی را در خود داشته باشند، اما احساس کنند فضایی برای بروز این احساسات ندارند، با شکسته شدن بخشی از فضای حاکم، زمینه بروز این نوع نا آرامی برای آنها فراهم میشود. در دی ماه ۹۶ اتفاقاتی در مشهد مارپیچ سکوت را شکست و سکوت جمعیت خاموشی که به نوعی زمینه اعتراض در آنها وجود داشت با ماجراهایی که در مشهد اتقاق افتاد، شکسته شد. مطالعات انجام شده، نشان میدهد که اعتراضات و نا آرامیهای اول مشهد که یک جریان سیاسی رقیب و مخالف دولت در آن مشارکت و حضور داشت، آغازگر نا آرامیهای سایر شهرستانها بود. اگر بخواهیم نقشی در حوزه سیاست برای وقایع دی ماه ۹۶ قائل شویم، معتقدم که یک جریان سیاسی که میخواست به نوعی دولت را تحقیر کند و علیه او یک ماجرای خیابانی راه بیندازد، منجر به شکسته شدن مارپیچ سکوت شد، اما مشارکت بقیه شهرستانها به هیچ عنوان از این عامل تبعیت نکرد؛ دلخواه این جریان سیاسی نیز این نبود که اتفاقات شهر مشهد به سایر شهرها گسترش پیدا کند، اما در همان جمعیت شهر مشهد بلافاصله بعد از اینکه شعارها تغییر یافت بازیای آغاز شد که خاتمه آن دست آغازکنندگانش نبود. در این زمینه یکی از افراد شاخص این جریان در جایی سخنی جالب و مهم مبنی بر عدم توصیه به حضور افراد در خیابانها مطرح کرده و گفته بود که «دیگر خیابانها یکطرفه نیست بلکه دو طرفه شده».
شوک اجتماعی
وزیر سابق کار در پاسخ به این سوال که چرا تجمعات دی ماه از نظر آقای رئیسجمهور باعث بهوجود آمدن بحران اقتصادی و تشدید وضعیت نابسامان اقتصادی در کشور شد، گفت: بر اساس نمودار نگرش جامعه، تغییرات زیادی بهطور دائم رخ میدهد؛ تغییرات ارزشی و نگرشی بسیار کوتاه شده و تغییرات جدید دائما در حال ورود به عرصه اجتماعی هستند؛ همواره تحولاتی در حال رخ دادن است که در آن اتفاقات افرادی حضور دارند که زمینه ناآرامی در آنها وجود دارد و نمیتوان آنها را نادیده گرفت؛ در این افراد دغدغههای مختلفی از جمله مسائل آبی و خاک شهر محل سکونت، بیکاری، مسائل فرهنگی، فقدان رفاه اجتماعی و... قابل مشاهده است؛ بنابراین این علل را هیچگاه نمیتوان از اتفاقات دی ماه ۹۶ بیرون کشید. علت اینکه چرا این اعتراضات تا پیش از دی ماه ۹۶ بروز نکرد و در دی ماه خود را نشان دادند، نتیجه یک شوک اجتماعی است که اثر پروانهای نامگذاری میشود؛ اثر پروانهای اثری است که در نقطه فضا را میشکند و اعتراضات را به سطح میآورد. این ضربه شکننده میتوانست یک عامل خارجی باشد، اما گروههای سیاسی که علیه دولت اقدام کردند، باعث شکسته شدن فضای موجود شدند؛ در دی ماه ۹۶ یک جریان سیاسی نقش اثر پروانهای را ایفا کرد و باعث شد که اعترضات در ۱۶۰ شهر خود را نشان دهد و حتی تعدادی نیز در این شهرها کشته شوند.
تفکر عمیق
ربیعی درباره شعارهای معترضان در اعتراضات ۹۶ مطرح کرد: در اعتراضات مختلف شعارهایی در متن وجود دارد و شعارهایی را نیز برخی گروهها مطرح میکنند؛ شعارهایی که در این نوع اعتراضات سر داده میشود به نوعی خواستههای صنفی و اقتصادی و بیان نوعی نارضایتی عمومی است، اما ممکن است در این اعتراضات تعداد محدودی از معترضین در مقاطعی شعارهای غیرصنفی بیان کنند که ریشه آن نهادینه شده از علت عمده نارضایتیها نباشد، بلکه خاستگاه برخی شعارها با مشارکت افراد شدیدا سیاسی اما اندک باز میگردد؛ مانند سر دادن شعار «رضاشاه روحت شاد» در اعتراضات دی ماه سال گذشته؛ گاهی نیز افراد به دلیل لجبازی با حاکمیت وقت، در شعارهای خود ارجاعی به حاکمیت قبلی میدهند تا بیان عمق نارضایتیشان را عنوان کنند. من نه به عنوان فردی که دل در گرو انقلاب دارد، بلکه به عنوان یک تحلیلگر معتقدم بیان این شعار ناشی از نوعی تفکر عمیق نسبت به آینده در ایرانیان شکل نگرفته است؛ گرچه جریاناتی مانند شبکههای تلویزیونی من و تو و ایران اینترنشنال تمایلات بسیاری برای پرداختن به این شعار داشتند، اما عمده تحلیلگران دنیا سهم این شعار را بسیار ناچیز عنوان کردند.
نخبگان و تودهها
او همچنین مطرح کرد: اینکه در شعارها گفته میشود «نه اطلاحطلب و نه اصولگرا» ممکن است به خاطر ناامیدی از این دو جریان و به نوعی بیان تمایل برای گذر از این جریانات باشد و نخبگان ناراضی میتوانند این شعار را بیان کنند، اما تودههای ناراضی اساسا شعارشان در حوزه معیشت و بر اساس ادراک شخصیشان از مسائل است. به نظر من باید شعارهای نخبگان را از شعارهای تودهها جدا کرد. وزیر سابق کار همچنین درباره اعتراضات کارگری که اخیرا به وجود آمده است، گفت: مشکلات کارگران معترض اخیر به ویژه کارگران هفت تپه و فولاد چیزی بیشتر از سایر کارگران نیست؛ آنها حدود سه ماه حقوق معوق داشتند، این درحالی است که در موارد دیگر حدود ۵ یا ۶ ماه حقوق عقب افتاده وجود دارد؛ اما آنچه مهم است علت به خیابان آمدن این کارگران است؛ کارگران هفتتپه بیش از هر چیز نگران عدم امنیت شغلی هستند.
سایر اخبار این روزنامه
انكار نقشهاشمي درصنعت موشكي
نخبهكشي در ذات هر ايراني است
«شكاف ميان احزاب» فرصت براي آمريكاست
اعتراضات دی۹۶ نتیجه یک شوک اجتماعی بود
فقط «قالپاق» و «رنگ »اتوبوسها عوض شده است
دیه زن و مرد برابر میشود؟
انتصابهای فامیلی بزرگترین ضربه به سرمایه اجتماعی دولت
تورم لجامگسیخته عامل واگرایی درآمد در ایران
رویکرد عملی در برابری دیه زنان و مردان
یاد د اشـتهـای اخـتصـاصـی
به نانآوران کوچک احترام بگذاریم
تریبونداران سودی از تخریب نمیبرند
مزایای استانی شدن انتخابات مجلس
ابعاد جدیدی از قضیه سپنتا نیکنام
دستور وزیر رفاه درباره فیلم دو کودک گلفروش