روزنامه وطن امروز
1397/11/24
تنوع در ژانر درخشش نسل جدید
محمدرضا کردلو: پس از پایان سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر و اعلام برندگان سیمرغ در بخش‌های مختلف، حالا بهتر می‌توان نگاهی کلی به این دوره از جشنواره داشت؛ جشنواره‌ای که به‌رغم کاستی‌های فراوان، بارقه‌هایی از امید به سینمای نسل نو را به همراه دارد. سینمایی دغدغه‌مند در حوزه تاریخ و سیاست که از بخش‌های جدی برای سرمایه‌گذاری سینمایی است. این اتفاق، در جشنواره سی‌وهفتم فیلم فجر، با فیلم‌هایی نظیر «ماجرای نیمروز2: ردخون» و «شبی که ماه کامل شد» به شکلی کاملا حرفه‌ای و نیز در فیلم‌های «غلامرضاتختی» و «23 نفر» در قالبی تاثیرگذار، رخ داد.جشنواره سی‌وهفتم اما فیلم‌های پرسروصدای دیگری نیز داشت؛ رضا زهتابچیان که دست روی سوژه‌ای ملتهب گذاشته، «متری شیش و نیم» سعید روستایی که در جشنواره سی‌وچهارم فیلم فجر با «ابد و یک روز» شناخته شد و «سرخپوست» نیما جاویدی که ایده‌ای قابل اعتنا دارد در اجرای ژانر معمایی موفق بوده است. به غیر از اسامی‌ای که برده شد، دیگر
فیلم‌های جشنواره عموما نتوانستند مخاطب را با خود همراه کنند و نظرات پیرامون آنها ضدونقیض است. برخی با معیار قرار دادن فرم و بی‌توجهی به قصه، طرفدار تعدادی از فیلم‌ها شده‌اند و برخی دیگر که قصه برای‌شان مهم‌تر است، امتیاز‌های کمی به سینمای فرم داده‌اند.
در گفت‌وگوهای رسانه‌ای درباره جشنواره سی‌وهفتم این موضوع مطرح می‌شد که این جشنواره از چند منظر حائز اهمیت است؛ اول اینکه فیلم‌های سوژه‌محور و پر سر و صدایی مانند آثار محمدحسین مهدویان، نرگس آبیار، بهرام توکلی و سعید روستایی در آن حضور دارند، دوم اینکه کارگردانان شاخص سال‌های نسبتا دور سینمای ایران از رسول صدرعاملی، کیومرث پوراحمد و محمدرضا هنرمند گرفته تا اسامی قابل توجهی مانند رضا میرکریمی، فریدون جیرانی و پرویز شهبازی با کارهای تازه‌ای به این جشنواره آمده‌اند و دلیل سوم اینکه کارگردانان جوانی وارد عرصه جشنواره شده‌اند که می‌توان روی آنها حساب ویژه‌ای باز کرد. در این بین برخلاف مورد اول که یک موفقیت و اهمیت قابل پیش‌بینی برای جشنواره بود، حضور کارگردانان صاحبنام و ورود فیلمسازان جوان، چیزی به جشنواره اضافه نکرد که هیچ، آن را بشدت از تب و تاب انداخت.
حضور کارگردانان کار اولی، اگرچه به عنوان تثبیت حضور در جشنواره فیلم فجر، یک موفقیت به حساب می‌آید اما ابدا حضور خیره‌کننده‌ای به معنایی که سعید روستایی و محمدحسین مهدویان در جشنواره سی‌وچهارم خودی نشان دادند، نبود. تله‌هایی که حتی در قدوقواره جشنواره فیلم فجر نیستند و در این بین «مسخره‌باز» فقط نمایی شلوغ از تکنیک بود و کارهای دیگر نگاه نو مهم نبودند.
کارگردانان چهره جشنواره سی‌وهفتم نیز نه‌تنها در حد نام خود نبودند، بلکه برخی مانند کیومرث پوراحمد با ساخت «تیغ و ترمه» پایان رسمی فیلمسازی خود را روی پرده و با نمایش یک فیلم بد، اعلام کردند. این اتفاق البته به دلیل مشخصی رخ داد.
کیفیت فیلم‌های حاضر در جشنواره سی‌وهفتم این سوال را در میان اصحاب رسانه به وجود آورده است که اگر فیلم‌های انتخاب شده، اینهایی هستند که در جشنواره سی‌وهفتم به نمایش درآمدند، پس فیلم‌های انتخاب نشده دارای چه وضعیت کیفی هستند؟
اتفاقی که در فروش سال 96 سینما رخ داد؛ به نحوی بود که عمده فیلم‌هایی که در ویترین جشنواره سی‌وپنجم به دبیری محمد حیدری در دوران معاونت سینمایی حجت‌الله ایوبی قرار گرفته بودند، با شکست جدی در گیشه مواجه شدند. در دوران حجت‌الله ایوبی، اعطای رانت به برخی سینماگران و تلاش برای راضی نگه داشتن همه عناصر سینما، موجب شده بود اهالی رسانه فیلم‌هایی بسیار عقب‌تر از قد و قواره یک جشنواره ملی را روی پرده ببینند. آنها پیش‌بینی می‌کردند فروش فیلم‌های جشنواره سی‌وپنجم در سال 96 بسیار کم خواهد بود که این اتفاق هم افتاد.
یک ویژگی، جشنواره سی‌وششم را متمایز از جشنواره‌های پیشین کرده بود و آن کنار گذاشتن محافظه‌کاری و رانت ندادن به فیلم‌های ضعیف بود. برعکس این اتفاق اما در جشنواره سی‌وهفتم رخ داد. محافظه‌کاری و تکرار فرآیندی که ایوبی در سینما طی کرد، باعث شد تعداد زیادی از فیلم‌های حاضر در جشنواره از کیفیت پایینی برخوردار باشند. اشتباهی که در نتیجه راضی نگه داشتن همه فیلمسازان، رانت دادن به کارگردانان باسابقه و البته خسته و بی‌توجهی و بی‌دقتی درباره کیفیت آثار ارسال شده به دبیرخانه جشنواره باعث شد تعداد فیلم‌هایی که قابلیت پیشنهاد شدن دارند، بشدت کاهش یابد.
با این همه اما جشنواره سی‌وهفتم به خاطر ظهور و بروز نگاه‌هایی سینمایی و جدید به وقایع و چهره‌های مهم، از جشنواره‌های پیشین متمایز بود و باید این موضوع را نقطه قوت سینمای ایران در جشنواره سی‌وهفتم فیلم فجر تلقی کرد.
یکی از موضوعات مهم دیگر در جشنواره سی‌وهفتم، تنوع ژانر بود. نکته‌ای که در بیانیه پایانی هیات داوران نیز به آن اشاره شده بود. جشنواره‌ای که گذشت، در تنوع ژانر، ویژه بود. فیلم‌های خاص «ماجرای نیمروز2: رد خون» و «شبی که ماه کامل شد» که در ژانر مستقل سیاسی ساخته شدند، فیلم دفاع مقدسی «23 نفر» که در نوع خود حائز اهمیت بود، فیلم اجتماعی- پلیسی «متری شیش و نیم» و معمایی «سرخپوست»، فیلم‌های ورزشی «سونامی» و «معکوس» و فیلم سوررئال «مسخره‌باز»، فیلم‌های کمدی- اجتماعی و فلسفی «زهرمار» و «پالتو شتری» و فیلم‌های دیگر در ژانرهای متنوع شاهدی بر این مدعاست که جشنواره سی‌وهفتم متمایز از جشنواره‌های پیشین بود. نکته مهم‌تر این است که این تنوع ژانر را عمدتا نسل جدید سینما رقم زده‌اند.
در کنار این موضوع البته نقد جدی به جشنواره سی‌وهفتم، محدوده موضوعی و محتوایی تعداد زیادی از فیلم‌هاست. تکرار تم خیانت و قصاص بخشی از فیلم‌های جشنواره را تشکیل می‌داد.
در این شماره تلاش کرده‌ایم از منظر ژانر، سوژه، ارتباط مستقیم مضمونی با مسائل سیاسی و اجتماعی، تصویر اجتماع، تصویر خانواده، قهرمان، داستانگویی، اختلاف طبقاتی و پرداختن به طلاق و خشونت، آثار حاضر در جشنواره سی‌وهفتم را دسته‌بندی کنیم.
