روزنامه ایران
1398/01/29
نقش ویژه ایران و ترکیه در منطقه مه‌آلود
محمدعلی دستمالیکارشناس مسائل ترکیه
سفر محمدجواد ظریف به سوریه و ترکیه در شرایطی صورت گرفته که در خاورمیانه و حوزه آفریقا و مدیترانه٬ تحولات جدیدی در جریان است که نشان‌دهنده برخی توافقات احتمالی در مدیریت پیدا و پنهان تغییرات پیش رو است. در این میان، اگر چه قدرت‌های مهمی همچون امریکا و روسیه در این بازی پیچیده و مه‌آلود نقش مهمی دارند و دو قدرت عربی مدعی یعنی عربستان سعودی و امارات هم نقش ایفا می‌کنند اما واقعیت این است که ترکیه و ایران در این موازنات، همیشه نقش خاص خود را حفظ کرده‌اند.
ایران، گرفتار مسائلی همچون تحریم‌های امریکا و اقدامات خصمانه علیه سپاه پاسداران و دشواری‌های اقتصادی و سیلاب است. اما ایران – دست کم در شرایط کنونی – نفوذ خود را در سوریه و عراق از دست نداده و در رقابت با همسایه بیش‌فعالی به نام ترکیه نیز در موقعیت ضعف قرار نگرفته است. از دیگر سو، ترکیه نیز گرفتار دشواری‌های اقتصادی جدیدی شده و بر سر خرید سامانه موشکی اس ۴۰۰ و تسلیح کردها در شمال سوریه، با امریکا دچار اختلاف نظر شده است. اما این کشور نیز در بازی سوریه و منطقه، همچنان نقش پویایی دارد. البته نمی‌توان این واقعیت را از نظر دور داشت که در جغرافیای مهمی در آفریقا یعنی سودان و لیبی، شرایط به نفع آنکارا پیش نمی‌رود. سودان و لیبی از منظر سرمایه‌گذاری اقتصادی، نفوذ اخوان‌المسلمین و ارتباط با حوزه انرژی مدیترانه برای ترکیه مهم هستند و بوی آن به مشام می‌رسد که نقش عربستان سعودی، امارات و مصر در این معادلات، منجر به کاهش نفوذ ترکیه شود.
سؤال اینجاست: با توجه به وضعیتی که به اختصار شرح داده شد، آیا ایران و ترکیه می‌توانند ضعف‌های همدیگر را جبران کرده و در موقعیتی قرار بگیرند که منجر به تغییر وضعیت کنونی شود؟ در پاسخ باید گفت: بدون تردید روابط ترکیه و ایران، در شرایط خوب و رو به پیشرفتی است و در سالیان اخیر، اردوغان و روحانی برای بهبود روابط تلاش کرده‌اند. اما واقعگرایی سیاسی و دیپلماسی حکم می‌کند که برخی ابعاد خاص این رابطه را نیز به درستی تحلیل کنیم و در نگرشی خوشبینانه٬ از بُعد رقابتی روابط تهران – آنکارا غافل نشویم. همین یک هفته پیش بود که چاووش‌اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه در دیدار با همتای قطری خود، در مورد قرار گرفتن نام سپاه پاسداران در لیست گروه‌های تروریستی گفت: «ما اقدامات سپاه در سوریه را تأیید نمی‌کنیم اما اقدام امریکا نیز درست نیست.» شاید ظریف هم در پاسخ و واکنشی هوشمندانه به این گونه مواضع ترکیه است که اعلام کرد: «ما در مورد ادلب نگرانی‌هایی داریم.» کیست که نداند ابراز نگرانی ظریف در مورد ادلب، متضمن پیام‌های روشنی برای مسکو و آنکارا است. از سویی 10 روز پیش از دور جدید مذاکرات آستانه به روسیه پیام می‌دهد که اردوغان هنوز در ادلب به وعده‌های خود عمل نکرده و از دیگر سو به آنکارا نیز پیام می‌دهد که ایران می‌تواند و از اراده آن برخوردار است که در مورد ادلب و موقعیت ترکیه در غرب فرات، مباحثی را پیش بکشد که در چانهزنی با بحث تغییر قانون اساسی سوریه، فضا را به شکلی تغییر دهد که ترکیه نتواند با خاطری آسوده، تمام منافع مخالفین سوری را آن گونه که خود می‌خواهد، تأمین کند.
البته این فقط یکی از ابعاد و جوانب مهم سفر ظریف به آنکارا است و قطعاً آنکارا و تهران از هنر و ظرافت آن برخوردار هستند که اجازه ندهند برخی اختلاف نظرات در پرونده سوریه به حوزه‌‌های دیگری همچون حوزه همکاری‌های اقتصادی و امنیتی آسیب بزند. ترکیه در موضوع اس ۴۰۰ و اف ۳۵ با امریکا در چانهزنی است و شاید نتواند آن گونه که ایران می‌خواهد، در دورزدن تحریم‌های امریکا همسایه خود را یاری دهد اما در هر حال اقتصاد پویا و موقعیت جغرافیایی ترکیه در کنار روابط آزاد تجارت این کشور با اروپا و خاور دور، راه‌هایی برای دورزدن تحریم دارد و تردیدی نیست که ترکیه نیز از این شرایط سود خواهد برد. در پایان باید به این نکته اشاره کرد که روابط ترکیه و ایران در سالیان اخیر به شکلی مدیریت شده که برخی اختلاف دیدگاه‌ها و تضاد منافع، به اصل تداوم رابطه آسیب نزده و سران این دو کشور بخوبی می‌دانند که فاصله گرفتن این دو بازیگر مهم و قدرتمند منطقه، پیش از همه تأمین‌کننده منافع عربستان سعودی خواهد بود.
سایر اخبار این روزنامه
روز ارتش جمهوری اسلامی ایران گرامی باد
دست برادری ارتش و سپاه حرکتی زیبا بود
نوبخت اعلام کرد: افزایش ۴۰۰ هزار تومانی حقوق کارمندان
یک چند در این بساط بازی کردیم
مخالفت اتحادیه اروپا با حاکمیت اسرائیل بر جولان
به اتفاقات فوتبال ورود کنید
سهمیه بندی بنزین روی میز سران قوا
بازسازی مناطق سیل‌زده از امروز آغاز میشود
همکاری‌های منطقه‌ای برای مقابله با فشارهای امریکا
600 میلیارد تومان به حساب معلمان واریز میشود
روزی تو خواهی آمد
آسانژ و کلاهی
نقش ویژه ایران و ترکیه در منطقه مه‌آلود
سعادت ملت در اصلاح قیمت
نامه‌نگاری ظریف با همتایان جهانی
