رویکرد اقتصاد مردمی، شرط مقابله با تحریم‌ها

اقدامات اخیرا آمریکا و قرار دادن سپاه در لیست گروه‌های تروریستی، عدم تمدید معافیت‌های کشورهای خریدار نفت ایران دور از انتظار و غیرقابل پیش‌بینی نبود. حتی در بعضی از این تفسیرها اعلام نام سپاه به عنوان گروه تروریستی را به نوعی اعلام جنگ یا زمینه‌سازی برای خصومت‌های عمیق‌تر برای ایران تحلیل می‌کنند. اتفاقا همه اینها نشان می‌دهد که باید یک نوع تجدیدنظر در سیاست‌های داخلی بکنیم. اما گویی هنوز در داخل، اهمیت فشارهای آمریکا و برنامه‌های آینده‌اش کاملا درک نشده و به همین دلیل است که می‌بینیم سیاست‌های اقتصادی دولت یا موضع‌گیری‌هایی که صورت می‌گیرد، تصمیماتی که در مجلس اتخاد می‌شود، هیچ‌کدام با این فشارهای فزاینده آمریکا عملا همسویی ندارد. در چنین شرایطی قطعا نیازمند بازنگری جدی نسبت به سیاست‌های اقتصادی در داخل هستیم و باید نسبت به سیاست‌های تجاری و آزادسازی‌های متعددی که در اقتصاد صورت گرفته یک بازنگری اساسی داشته باشیم. در چنین شرایطی توجه جدی به ظرفیت‌های تولید در داخل، اقدام جدی است که باید صورت بگیرد. منتها کماکان اقتصاد کشور بر پایه همین اقتصاد سلطه سرمایه‌های تجاری و مالی در کشور می‌شود و در چنین شرایطی قطعا جامعه آمادگی مواجهه با شوک‌های سیاسی، اقتصادی را نخواهد داشت. به نظر می‌رسد که مساله کاهش وابستگی به میزان فروش نفت و توجه بیشتر به ظرفیت‌های تولید در داخل و کاهش وابستگی به اقتصاد جهانی از طریق کنترل تقاضا و تمرکز بر واردات کالاهای اساسی برای تولید و به‌خصوص کنترل و کاهش تقاضا می‌تواند آسیب‌های کشور را به شدت محدود و کنترل کند. ولی متاسفانه هیچ‌کدام از این شواهد را در سیاست‌های موجود و موضع‌گیری‌های دولت و مجلس نمی‌بینیم که این امر باعث می‌شود آسیب‌های تصمیمات خصمانه دولت آمریکا موثرتر یا اثربخش‌تر شود. بنابراین در شرایط کنونی تنها نیاز به بازنگری اساسی در سیاست‌های داخلی داریم که از نقطه نظر مسائل عمدتا اقتصادی و بعد هم پیامدهای اجتماعی آنها حائز اهمیت است. در این رابطه با توجه به مسائلی مثل آسیب‌های ناشی از سیل هم قطعا این مسائل هم مزید بر علت خواهد شد و لازم است دولتمردان در کشور سیاست‌های جدیدتری را اتخاد کنند. چون سیاست‌هایی که تاکنون اتخاذ شده به تنهایی پاسخگوی شرایط کنونی ایران در مناسبات جهانی نیست. هرچند بعید به نظر می‌رسد که صادرات نفت ایران به صفر برسد ولی آنچه دارد اتفاق می‌افتد نشان می‌دهد که مساله خشونت و خصومت با کشورها یک مساله خیلی جدی و اساسی است و این را دولتمردان باید جدی بگیرند. این عملا یک نوع اعلام جنگ است و گستردگی‌اش در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی کاملا مشهود است. متاسفانه در این راه کشورهای همسایه هم کاملا همسو با آمریکا هستند و علت هم کاملا مشخص است. سوابق فشار آمریکا بر این کشورها عامل بسیار تعیین کننده‌ای در گسترش این خصومت است. از این جهت به نظر می‌رسد قطعا آمریکا موفق به صفر رساندن فروش نفت ایران نخواهد شد، اما تحلیل‌های موجود و چشم‌انداز خصومت‌های آینده بسیار جدی هستند و باید اینها را بیش از پیش جدی گرفت و برای آن برنامه‌ریزی کرد.
* اقتصاددان- استاد دانشگاه