روزنامه ابتکار
1398/02/16
آیا گردشگری می‌تواند ناجی اقتصاد ایران در شرایط تحریم باشد؟ آزمون گردشگری در سال سخت
زهرا داستانیگردشگری سال سختی را پیش روی خود دارد. سالی که ابتدایش را با تصورات مثبتش از افزایش سفرهای داخلی در تعطیلات نوروزی و به تبعش درآمد بیشتر آغاز کرد اما با شوک کاهش سفرها به دلیل بارندگی‌ها و سیل روبه‌رو شد. حالا هم تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها که به نوسانات نرخ ارز، بالا رفتن تورم و افزایش نرخ اقلام اساسی زندگی در روزهای گذشته منتهی شده، گریبان این صنعت نحیف و نوپا را گرفته است. گرچه بسیاری از مسئولان به گردشگری به عنوان ناجی اقتصاد ایران نگاه می‌کنند و معتقدند که این صنعت می‌تواند جایگزین فروش نفتی که حالا با چالش‌های تحریم روبه‌رو است شود، اما فعالان گردشگری معتقدند که این صنعت حساس‌ترین صنعت در دنیا است که از تحریم‌ها تاثیر می‌پذیرد.
علی‌اصغر مونسان، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که به عنوان تعیین‌کننده اصلی مسیر صنعت گردشگری در کشور شناخته میشود، معتقد است که «تحریم‌ها تاثیر چندانی بر صنعت گردشگری ندارد و کمترین آسیب را به صنعت گردشگری وارد می‌کنند به همین دلیل است که گردشگری می‌تواند به اقتصاد کشور بسیار کمک کند.» در اینکه صنعت گردشگری می‌تواند جایگزین بسیاری از صنایع مانند صادرات نفت شود و ارزی که هر گردشگر خارجی به ایران وارد می‌کند بیش از هر بشکه نفتی باشد که از ایران خارج میشود شکی نیست، اما آنچه با ابهام روبه‌رو است لطماتی است که تحریم به گردشگری وارد می‌کند. آسیب‌هایی که جسم نحیف و بیمار این صنعت نوپا را از آنچه که هست، ضعیف‌تر می‌کند. در طی یک سال اخیر که دایره تحریم‌ها کوچک‌تر از پیش شده، افزایش نرخ ارز و اختصاص نرخ 4200 تومانی برای ارزهای مسافرتی و برخی از آژانس‌های هواپیمایی و سپس حذف آن تبعات سنگینی به صنعت گردشگری ایران وارد آورد. پس از آن، ماجرای افزایش عوارض خروج التهاب صنعت گردشگری را بیشتر کرد. پولی که قرار بود ۱,۶۰۰ میلیارد تومان از آن سهم گردشگری و میراث فرهنگی شود، اما سرنوشت این پول مشخص نشد. تصمیم‌گیری‌های ارزی نیز سفرهای خارجی را از خرداد تا نیمه‌های مردادماه سال پیش دچار نوسان و افت کرد. پس از تیرماه سال ۹۷ حجم سفرهای داخلی کم و کمتر شد. شرکت‌های هواپیمایی زیادی از ایران رفتند. ایرلاین‌هایی هم که ماندند ظرفیت خود را کوچک کردند. نمونه‌اش ترکیه و امارات بود. یکی از شرکت‌های هواپیمایی خوب ایران هم مجبور شد بسیاری از مقاصدش را لغو کند و این طور شد که به قول مهدی نجفی، مدیر یکی از آژانس‌های گردشگری، تحت تاثیر این وضعیت از سال ۹۷ برخی آژانس‌ها رویکرد متفاوتی را در پیش گرفتند، برخی دنبال «ویزا فروشی» رفتند و دیگران درگیر جَنگِ قیمت شدند. برخی می‌خواستند بازار را به دست بگیرند و قیمت فروش را زیر نرخ خرید اعلام می‌کردند. سال 98 اما با اوضاع بدتری آغاز شد. سیل در ایام نوروز نهتنها به تجهیزات و زیرساخت‌های گردشگری خسارات وارد کرد بلکه سبب کاهش سفرهای داخلی شد که به عنوان پتانسیلی برای جبران ضررهای سال 97 در نظر گرفته شده بود. افزایش تحریم‌ها و بالا رفتن قیمت اقلام مصرفی و کاهش درآمدها نیز بر شدت وخامت اوضاع افزود. اوضاعی که به گفته کارشناسان ادامه راه را برای گردشگری کشور در سال 98 سخت‌تر می‌کند.
امیرپویان رفیعیشاد، رئیس انجمن صنفی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی استان تهران در گفت‌وگو با «ابتکار» چشم‌انداز پیش‌روی گردشگری را در سال جاری اینگونه تعریف می‌کند: «صنعت گردشگری یک صنعت حساس است. گردشگری صنعتی است که از تمام تغییرات و تحولات سیاسی، اقتصادی و حتی اجتماعی تاثیر می‌پذیرد. صنعت گردشگری صنعتی است که وقتی اعلام میشود که ایران در تحریم قرار می‌گیرد، بیمه‌های کشورهای خارجی نسبت به تحت پوشش قرار دادن گردشگران جهت ورود به ایران با تردید مواجه می‌شوند. تاثیر تحریم‌ها در صنعت گردشگری را در دولت احمدی‌نژاد شاهد بوده‌ایم. اثراتی که بخشی از آن قرار گرفتن نام ایران در لیست کشورهای ممنوعه بود. مضاف بر این فشار ناشی از تحریم‌ها و تاثیر آن بر اقتصاد سبب افزایش نرخ ارز شده است و افزایش نرخ ارز سبب کاهش سفرهای خروجی شده است، به این جهت که بهای تمامشده یک بسته سفر خروجی افزایش یافته است.» او می‌گوید: «نوسانات ارز در همین چند روز اخیر نیز باعث شده تا آژانس‌های گردشگری رکود بیشتری را تجربه کنند. متاسفانه تاثیرگذاری در این حوزه بسیار چشمگیر است. در حوزه تورهای ورودی این موضوع مطرح است که گردشگر ورودی برای یک سال آینده برنامه‌ریزی می‌کند. کوچک‌ترین اتفاقی حداقل برنامه یک گردشگر برای سفر به ایران را به تعویق می‌اندازد.»
رئیس انجمن صنفی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی استان تهران می‌گوید: «یک امر بدیهی وجود دارد که وقتی در تحریم قرار می‌گیرید مراودات مالی با سایر کشورها دچار کاهش میشود و یا به سختی انجام میشود. وقتی تراکنش مالی بین کشورها انجام نشود ورود گردشگر به کشور با مشکل مواجه میشود. هرچند در گذشته نیز ما رابطه مستقیم مالی با بسیاری از بانک‌ها نداشتیم اما حداقل از طریق برخی صرافی‌ها و یا به صورت واسطه‌ای مراودات مالی با کشورهای دیگر داشتیم اما اکنون همین مراودات مالی واسطه‌ای با ریسک‌پذیری بالا در حال انجام است و همین اتفاق چالش فراوانی را برای فعالان حوزه گردشگری در حوزه تورهای ورودی به کشور ایجاد کرده است.»
رفیعیشاد در خصوص هزینه‌های سفرهای داخلی نیز می‌گوید: «هزینه‌های مربوط به خیلی از محصولات سفر مانند حمل و نقل وابسته به ارز است. قطعات یدکی خودروهای حمل و نقل عمومی مانند اتوبوس و مینی‌بوس وابسته به ارز است. هزینه نگهداری، سوخت و فراهم کردن تجهیزات هواپیماها و همچنین تجهیزات حمل و نقل ریلی و قطار نیز وابسته به ارز است. در نتیجه افزایش قیمت ارز به افزایش قیمت حمل و نقل منجر میشود که افزایش قیمت حمل و نقل به افزایش نرخ وسیله سفرهای داخلی می‌انجامد. همین تاثیر نرخ ارز در افزایش نرخ مکان‌های اقامتی نیز موثر است. با بالا رفتن قیمت تجهیزاتی که در مکان‌های اقامتی و هتل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، از جمله آسانسور، اقلام صوتی و تصویری که کالاهای وارداتی هستند و وابسته به نرخ ارز هستند به افزایش قیمت مکان‌های اقامتی می‌انجامد. طبیعتا هر چه بهای تمامشده برای ارائه‌دهنده یک محصول بیشتر باشد باید آن را با قیمت بیشتری عرضه کند. بنابراین با افزایش هر چه بیشتر تورم، ما باید شاهد افزایش نرخ‌های محصولات گردشگری باشیم.»
اما ناجی بودن گردشگری در شرایط تحریم با وجود چنین چالش‌های پیش‌روی آن در شرایط تحریم تنها با چه شرطی امکانپذیر است؟ رئیس انجمن صنفی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی استان تهران در این باره می‌گوید: «آنچه که حائز اهمیت است این است که یافتن پادزهری از سوی دولت برای این وضعیت است. اگر دولت برای ارائه‌دهندگان خدمات گردشگری به مدت 2 سال یا 5 سال معافیت مالیاتی، معافیت ارزش افزوده، معافیت حق بیمه که سهم کارفرما است قائل شود، می‌تواند جسم نحیف این صنعتی که هر روز زخم‌های زیادی بر آن وارد میشود را بهبود ببخشد. حکومت‌های کشورهای پیشرو در حوزه توریسم نیز سهم خود از بسیاری منافع چشمپوشی می‌کنند. اگر این حمایت‌ها انجام شود می‌توانیم چشم‌انداز بهتری را برای گردشگری در سال‌های آتی ببنیم اما مادامی که بحث بر سر این باشد که دولت در بیرون از گود ایستاده باشد و بخش خصوصی بخواهد میان‌داری کند چشم‌انداز خوبی برای آینده گردشگری نمی‌توان متصور شد. ما با 2 نوع تحریم روبه‌رو هستیم؛ یکی تحریم بین‌المللی و دیگر تحریم داخلی است. این تحریم داخلی نشاتگرفته از سیاست‌هایی است که خودمان آن را دنبال می‌کنیم.»
با این حال به نظر می‌رسد اگر قرار باشد نگاه اقتصادی به گردشگری داشته باشیم طبیعتا باید راهکارهایی برای آن داشته باشیم. در غیر این صورت نمی‌توان چشم‌اندازی برای آن متصور شد و از آن به عنوان راهی برای عبور از تحریم‌ها یاد کرد. به گفته رئیس انجمن صنفی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی استان تهران، گردشگری با شروع سال 98 چالش و بحران معیشتی مردم را نیز در لیست چالش‌های پیش روی خود دارد. تبعات افزایش قیمت مواد اولیه موردنیاز زندگی و کاهش توان اقتصادی مردم برای صنعت گردشگری بیش از سایر صنایع است. از آنجایی که به گردشگری به عنوان یک نیاز نگریسته نمی‌شود، با افزایش نرخ تورم و کاهش درآمد مردم، سهم گردشگری از سبد خانوارها کاهش پیدا می‌کند. اتفاقی که حکایت از سال سخت گردشگری دارد.
سایر اخبار این روزنامه
دوباره ماه ضیافت خدا رسیده است
از «اللَّهُمَّ» تا «رَبّنا»
علیرضا صدقی
در پی گفتمان پاسخگو
اعلام «ردشدن استانی شدن انتخابات» در مجمع تشخیص مصلحت پیش از اعلام نظر شورای نگهبان چه مبنایی دارد؟
آیا گردشگری می‌تواند ناجی اقتصاد ایران در شرایط تحریم باشد؟
آزمون گردشگری در سال سخت
«ابتکار» از تحقیق و تفحصی جدید در ماه‌های پایانی مجلس دهم گزارش می‌دهد
تفحص از بانک مرکزی با شفاف‌سازی یا شوی انتخاباتی؟
همزمان با اعمال تحریم‌های جدید هسته‌ای آمریکا علیه ایران
مذاکرات کارشناسی ایران و 1+4 در بروکسل برگزار میشود
در نشست خبری وزیر آموزش و پرورش مطرح شد
رتبه‌بندی معلمان همچنان در انتظار بررسی در هیئت دولت
پاسخ ظریف به احتمال کاندیداتوری‌اش در انتخابات 1400
در دولت بعد به دانشگاه باز خواهم گشت
کره‌شمالی ضمن تایید آزمایش‌های موشکی اخیر، از دستور کیم جونگ اون برای آماده‌باش واحدهای ارتش خبر داد
سبد حمایتی دولت نقش دلال‌های بازار مسکن را کاهش می‌دهد؟
دردسرهای مستاجران در سربالایی تند اجاره‌ها
سردار سلامی در دیدار وزیر اطلاعات:
امروز در جنگ اطلاعاتی با دشمنان قرار داریم
رئیس دفتر مقام معظم رهبری:
بلندشدن هر ندای اختلافی، کار دشمن است
رئیس سازمان برنامه و بودجه:
934 میلیارد تومان مطالبات فرهنگیان پرداخت شد
در کمیسیون حقوقی و قضایی ماده مربوط به وکلای جرایم امنیتی اصلاح شد
