علی بیگدلی در گفت و گو با همدلی: ایران تنها برگ برنده ترامپ

همدلی| گروه بین‌الملل: علی بیگدلی (۱۳۲۲، قم)، استاد دانشگاه، کارشناس مسائل بین‌المللی، تاریخدان و پژوهشگر عصر معاصر است. تخصص او در زمینه تاریخ اروپا است و بیشترین آموزش او در زمینه علوم سیاسی در حوزه تاریخ اندیشه سیاسی و تاریخ روابط بین‌الملل بوده و در این زمینه‌ها نیز کتاب‌هایی را تالیف کرده‌است.
تا کنون بیش از ده جلد کتاب و بیش از پنجاه مقاله در نشریات معتبر به چاپ رسیده و همچنین بیش از صد مصاحبه رادیو و تلویزیونی نیز از او پخش شده‌است.
با او در مورد اظهارات ضد و نقیض ترامپ در خصوص ایران گفت و گو کردیم.
اظهارات ضد و نقیض اخیر ترامپ درباب رویکرد ایالات متحده درباره ایران ناشی از چیست؟ آیا این تناقضات ناشی از نوعی استراتژی از پیش تعریف شده است، مشابه رفتاری که از رونالد ریگان رئیس جمهور پیشین آمریکا در رابطه با ایران به یاد داریم و یا اینکه ناشی از نوعی سردرگمی و بلاتکلیفی در اتخاذ موضوع مشخص در این باره است؟


تغییراتی در رفتار های استراتژیک ترامپ به وجود آمده است.
ترکیبی که در کاخ سفید مستقر هستند، مشخصا آقای بولتون و پمپئو، به دلیل تاثیرپذیری بالا از عربستان؛ بسیار علاقه مندند که ایران را به نوعی وارد جنگ کنند، منتها همانطور که آقای ظریف اشاره کرد؛ شخص ترامپ علاقه ای برای ورود به چنین درگیری نظامی با ایران ندارد.
ترامپ در آستانه انتخابات 2020 قرار گرفته و قصد ندارد دستاورد های به نسبت قابل قبول خود در بحث سیاست داخلی را فدای بحران احتمالی ناشی از شروع یک جنگ تازه برای آمریکا کند.
از طرفی ترامپ در بحث سیاست خارجی خود نتوانسته تا کنون موفقیت قابل قبول و چشمگیری به دست آورد و بدین منظور سه کانون کره شمالی، ونزوئلا و ایران مورد نظر اوست.
سیاست خارجی آمریکا در مواجهه با کره شمالی و ونزوئلا تقریبا نا موفق بوده و تنها برگ برنده و امیدواری اش به ایران است. به ویژه با توجه به موقعیت ژئوپولتیک ایران.
بنابر این آمریکا ترجیح می دهد در میان این سه کانون بحران؛ به ایران نزدیک شده و روابط خود را با کشور ما بهبود دهد. اگر زمانی ایالات متحده در رابطه با ایران زبان تهدید در پیش می‌گرفته؛ امروز اما دچار یک سراشیبی تصمیم گیری شده و این اظهار نظر های اخیر ترامپ در توکیو نشانه بروز تغییراتی در رفتارهای ترامپ نسبت به ایران دارد . اگر آمدن آقای شینزو آبه به ایران عملی شود که البته وزارت خارجه اعلام کرده است که چنین امری قطعی شده، با توجه به محبوبیتی که ژاپن در کشور ما و همچنین در جهان دارد، هم به لحاظ نقش آفرینی در صنعت و هم فقدان یک دوران سلطه گری ظرف 80 ساله گذشته و با توجه به سرمایه گذاری های عظیم این کشور در ایران و نقش آفرینی کلیدی ژاپن در دوران تحریم در اقتصاد کشور ما، می توان امیدوار بود که اختلافات میان ایران و آمریکا را به شکلی حل شود.اگر دیپلماسی ای که آقای ظریف، در طی این یکی دو ماه گذشته در پیش گرفت، زودتر فعال می شد، اساسا شاید ما به این نقطه نمی رسیدیم.
سفر آقای ظریف به ژاپن، پیش از سفر آقای ترامپ به این کشور، گویای این نکته است که زمینه واسطه گری فراهم شده و امیدواریم این واسطه گری به نتیجه مطلوب برسد.
ماندن یا نماندن ترامپ در کاخ سفید چه تاثیری در سیاست خارجی ایران خواهد داشت؟
ایالات متحده همواره به عنوان دشمن در نظر گرفته شده است. رویکرد ما نباید مبتنی بر این باشد که رئیس جمهور فعلی آمریکا در انتخابات پیش رو تغییر کند چرا که با توجه به اقبال داخلی به عملکرد اقتصادی رئیس جمهور فعلی آمریکا چنین چیزی چندان محتمل نیست.
با توجه به مواضعی که پمپئو در اعمال فشار حداکثری برای ایران گرفته است سیاست « نه جنگ می‌کنیم و نه مذاکره» کاملا نگاه واقع بینانه است و اگر این شرایط تلطیف شده و دچار تغییر گردد و ایران از حقوق بدیهی خود، بدون هیچ پیش شرطی در مذاکره با آمریکا بهره مند گردد، می‌توان در سیاست «نه جنگ و نه مذاکره» تجدید نظر کرد و آقای شینزو آبه باید با چنین هدفی به ایران سفر کند.
آقای روحانی همواره برگ برنده در کارنامه نه چندان روشن خود را مسئله «برجام» و پایبندی ایران به این توافق‌نامه بیان کرده است اما سوال آنجاست که برجامی که از یک طرف اروپایی ها در قبال آن رفتاری منفعلانه در پیش گرفته اند و از طرف دیگر آمریکا به صورت یکجانبه از آن خارج شده است؛ با توجه به بحران های جدی پیش روی کشور در داخل و خارج در حال حاضر، تاکید بر مسئله حفظ «برجام» چه سودی برای شخص ایشان و برای منافع ملی کشور دارد؟
در حال حاضر آقای روحانی با توجه به فشارهای همه جانبه ای که بر ایشان وارد می‌شود، هیچ پناه گاهی جز برجام ندارد. ایشان معتقد است که فقط آمریکا باعث و بانی بر هم خوردن برجام نشده است، بلکه تحریکات داخلی هم در بی اثر کردن برجام تاثیر داشته است.
البته باید توجه داشته باشیم که با وجود اینکه آقای ترامپ گفته است که یگانه هدف این کشور، عدم دست یابی ایران به سلاح هسته ای است، تنها اختلاف کشور ما با آمریکا بر سر برجام نیست، اختلافات جدی دیگری هم وجود دارد، به عنوان مثال حضور و نفوذ ایران در منطقه که در آینده چالش‌برانگیز خواهند بود.
قطعا مسئله برجام در نظر آقای ترامپ صرفا بهانه ای برای باز کردن باب مذاکرات در رابطه با سایر مسائل اختلافی میان دو کشور خواهد بود.
در پایان این نکته را باید به مقامات کشوری گوشزد کرد که آمریکایی ها قطعا مجددا به برجام بازنخواهند گشت و این کشور با توجه به مناسبات گره خود با منافع اسرائیل و فضا سازی صهیونیت ها؛ در سطح کلان تصمیم خود را گرفته است که از به گفته خود هرگونه احتمال اتمی شدن مجدد ایران جلوگیری کند.