روزنامه ابتکار
1398/03/08
جلالخو ش چهره بخت دوباره دیپلماسی؟
بخت دیپلماسی دوباره گل کرده است؟ ترامپ از علاقه خود به گفتوگو با ایران میگوید. نخستوزیر ژاپن در تدارک سفر به تهران است. وزیران امورخارجه قطر، عمان و عراق دیپلماسی رفتوبرگشت به تهران و واشنگتن را در دستورکار خود قرار دادهاند. «محمدجواد ظریف» وزیر امورخارجه و معاونش «عباس عراقچی» در سفرهای دورهای خود به چین، هند، روسیه، ژاپن، پاکستان، عراق، قطر، کویت و عمان به گفتو گو با مقامهای این کشورها درباره چگونگی کنترل بحران روبهتزاید میان ایران و آمریکا پرداختهاند. گفته میشود «دونالد ترامپ» هم اصلیترین دستورکار خود را در توکیو به مجاب کردن «شینزو آبه» نخستوزیر ژاپن برای سفر به تهران قرار داده است. او در توکیو تاکید کرده که دولتش خواستار جنگ با ایران نیست و تغییر نظام سیاسی در این کشور هدف نیست. در این مدت تندروهای آمریکایی، اسرائیلی و عربی نیز فتیله تهدیدها علیه ایران را پایین کشیدهاند و دراینباره کمتر اظهارنظر میکنند. آیا به راستی تغییری در اوضاع ایجاد شده است؟ آیا تلاشها برای بازگشت دیپلماسی به صحنه نتیجه داده است؟پاسخ روشن به پرسش بالا نیازمندِ ارزیابی سطح مطالبات دوطرف از یکدیگر و شناسایی هرگونه تغییر در آن است. دونالد ترامپ در حالی بر پرهیز از جنگ با ایران تاکید میکند که هر روز با اجرای اقدامهای تازه به تنگ کردن فضای تنفس اقتصادی ایران میافزاید.
آرایش نظامی ارتش آمریکا در حوالی مرزهای آبی ایران با افزایش شمار نیروهای نظامی، پیچیدهتر و آتشافروزانهتر از گذشته شده است. در اینحال، ترامپ همچنان خواستار اجرای طرحی نو و مطابق با الگوی مطلوب خود برای وادار کردن تهران به توافق هستهای جدید است که در آن علاوهبر بازنگری در «برجام» تهران باید تعهدات تازهای را درباره توانمندی موشکی، حوزه نفوذ در منطقه خاورمیانه و سرانجام برخی تغییرات اصولی در سیاست خارجی خود بپذیرد. تهران نه در گذشته و نه اکنون به خواستهای واشنگتن تن نداده و همچنان از برجام، حفظ اصول سیاستخارجی و توانمندیهای نظامی خود بهویژه در حوزه آزمایشهای موشکی دفاع میکند.
حضور اروپا، روسیه، چین و سازمان ملل متحد در این میان کمرنگتر از هر زمان دیگر است. به نظر میرسد اروپا یا درگیر انتخابات پارلمانی اتحادیه خود است و یا به عمد، سیاست بنشین و ببین را در این معرکه دنبال میکند. شاید اروپا میخواهد با توجه به ظرفیتهای دوطرف به سنجش روشنی از انتخاب موضع نهایی خود دست یابد. روسیه در موضعی عافیتطلبانه تکلیف خود را روشن کرده است؛ اینکه نمیتواند و نمیخواهد نقش آتشنشان را داشته باشد. چین با نگاه به ضرورت کاهش تنشهای اقتصادی با ایالات متحده، کجدار و مریز سیاستهای آتشافروزانه کاخ سفید را نقد میکند. با این وصف، ترامپ بازی روانی تازهای را آغاز کرده است. او با به انزوا بردن تاکتیکی چهرههای افراطی مانند «جان بولتون» مشاور امنیتی و «مایک پمپئو» وزیر امورخارجه خود میکوشد چنین القا کند که برخلاف جریان بازها در دولتش، مخالف جنگ با ایران است. در واقع اینبار، بازی پلیس خوب و بد در درون دولت آمریکا جریان دارد. ترامپ میخواهد چنین القا کند که او نقش مرد مثبت را عهدهدار خواهد بود اگر تهران به خواستهایش تن دهد. از این رو نهتنها در گفتوگو با شینزو آبه، بلکه با دیگر نمایندگان دولتهای همسایه ایران از سیاست پرهیز از جنگ میگوید بیآنکه کمترین انعطاف را در مواضع خود برای گفتوگوی احتمالی با ایران اعلام کند.
در این میان، شماری از دولتهای عربی و آسیایی با نگرانی و چشماندازی نهچندان روشن میکوشند از برخی فرصتها برای ایجاد شرایط تازه در خدمت به سیاست پرهیز از جنگ بهرهگیری کنند. آنان در وهله نخست در پی کنترل بحران نزدیک به جنگ میان ایران و آمریکا هستند. آنچه روشن است اینکه هیچیک از طرفها خواستار جنگ نیست؛ نه ایران، نه آمریکا و نه همه دولتهایی که فعالانه برای گشودن راهکارهای دیپلماتیک در بحران روابط ایران و آمریکا تلاش میکنند. تفاوت در انگیزه و نگرشهای هریک از طرفهاست. واشنگتن میخواهد به پیروزی بدون جنگ دست یافته و تهران را وادار به تسلیم در برابر خواستهای خود کند. تهران با مقاومت در برابر سیاست فشار حداکثری واشنگتن، مراقب است گرایشهای آتشافروزانه دولتمردان آمریکایی و متحدان منطقهای آنان، به ورطهای نغلطد که مطلوب جنگطلبان است. بسا در حال حاضر دو دیدگاه به شکل همپوشاننده عمل میکنند؛ از یکسو مراقبت در عدم تشدید بحران و از سوی دیگر به عنوان راهحل کنترلکننده، خواستار حفظ وضع موجود تا ایجاد فرصتهای تازه در آینده است. به این ترتیب دیپلماسی، کلیدی و اصلیترین ابزار در حال حاضر است؛ اگرچه نمیتوان با اطمینان گفت که بخت دیپلماسی دوباره گل کرده است.
سایر اخبار این روزنامه
سخنگوی وزارت خارجه:
لفاظیهای آمریکا برای ما اهمیتی ندارد
جلالخو ش چهره
بخت دوباره دیپلماسی؟
محمدعلی نجفی شهردار اسبق تهران عصر دیروز به قتل میترا استاد همسر دومش اعتراف کرد
معاون اول رئیسجمهوری در جلسه شورای عالی آب:
ساماندهی رودخانه کارون باید تسریع شود
«ابتکار» دلایل نزولی شدن قیمت در برخی از بازارهای اقتصادی را بررسی میکند
تغییر مسیر قیمتها
روحانی و ساماندهی نخبگان