زنگ تفریحی به نام «فارسی عمومی»

الهه آرانیان- دانشجویان کاردانی و کارشناسی همه رشته‌ها به جز ادبیّات فارسی، یک درس سه واحدی به نام «فارسی عمومی» دارند. درسی که انگار شیوه تدریس و کتابش هم عمومی است و هر کسی از ظنّ خود و با منبعِ مد نظرش تدریس می‌کند. با این وضعیت، دانشجویان هم فارسی عمومی را زیاد جدی نمی‌گیرند و به چشم زنگ تفریح به آن نگاه می‌کنند. دکتر منصور ثروت، نویسنده و استاد ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی به تازگی در یک مصاحبه، از وضعیت تدریس فارسی عمومی در دانشگاه‌ها انتقاد کرده و انتشار این کتاب را محل درآمد بعضی از استادان دانسته است.
 
نتیجه یک جست‌وجوی ساده
کافی است نام درس فارسی عمومی را در گوگل جست‌وجو کنید تا انبوهی از کتاب‌های این درس را که توسط افراد مختلف نوشته شده‌اند، ببینید: فارسی عمومی دکتر محمود فتوحی و حبیب ا... عباسی، فارسی عمومی ابراهیم قیصری و محمد دهقانی، فارسی عمومی حسن ذوالفقاری، فارسی علی کاظمی علی آبادی، «خوبان پارسی‌گو» گروه مولفان دانشگاه آزاد رودهن، درس مقامات معنوی دکتر حجت ا... بهمنی مطلق، فارسی عمومی دکتر الهام باقری، «زین کلک خیال‌انگیز» دکتر غلامرضا حیدری و فرح عزیزی، فارسی عمومی دکتر رضا اشرف زاده و... . در همان جست‌وجوی ابتدایی بیش از 60 عنوان کتاب با نام کلّی فارسی عمومی به چشم می‌خورد. گویا هر استاد یا دانشجوی کارشناسی ارشد و دکترا، از هر دانشگاهی، اقدام به تهیه و انتشار کتاب فارسی عمومی کرده است. البته انتشار این کتاب وقت زیادی هم نمی‌گیرد و کافی است یک حکایت از گلستان، یک داستان از شاهنامه، یک غزل از حافظ، چند رباعی از خیام، یک داستان از مثنوی و... را کنار هم بگذارید و با عنوان «فارسی عمومی» به دانشجویان ارائه کنید!
دکانی به نام فارسی عمومی
دکتر ثروت، استاد ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی در این باره به ایبنا گفته است: «من با فارسی عمومی و تمام کتاب‌هایی که درباره فارسی عمومی نوشته‌اند، مخالف هستم. به جای معرفی کتاب فارسی عمومی، گلستان یا بوستان تدریس یا از دانشجویان سوال می‌کردم که دوست دارید از شاهنامه یا حافظ بخوانیم؟ دلیل بنده این است که باید بدانیم هدف از تدریس زبان فارسی برای دانشجویان غیر از رشته ادبیات فارسی چیست؟ باید فکر کنیم که دانشجویان غیر از رشته ادبیات به چه چیزی احتیاج دارند. مثلاً درباره کتاب کلیله و دمنه، اگر شما این را شرح ندهید که کلیله سمبل کیست؟ دمنه سمبل کیست؟ این داستان برای چه گفته شده است؟ و... در این صورت آن‌طور که باید فایده‌ای حاصل نمی‌شود؛ معمولا کلاس‌ها به بطالت می‌گذرد و دانشجویان هم خسته می‌شوند. وقتی شما متن مشخص را با تحلیل دوره خاصی که آن کتاب نوشته شده انتخاب می‌کنید و توضیح می‌دهید، دانشجو علاقه‌مند می‌شود.»


بعضی از کتاب‌ها صرفاً کپی هستند
دکتر مه‌دخت پورخالقی چترودی، استاد ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی هم از وضعیت فعلی تدریس فارسی عمومی در دانشگاه‌ها به شدّت گلایه دارد و به خراسان می‌گوید: «الان سه، چهار سال است   مشغول کار روی طرح بررسی و آسیب‌شناسی کتاب‌های فارسی عمومی هستیم. دریایی است که پایانی ندارد! هر استادی از هر جایی پیدا شده ، یک کتاب فارسی عمومی نوشته وگزیده‌هایی از متون نظم ونثر فارسی را به شکل کتاب درآورده است که به نظر من اصلاً ارزشی ندارند و چیزی به دانشجویان اضافه نمی‌کنند. متاسفانه بعضی از کتاب‌ها کپی هستند و فقط نام استادان عوض شده است. ان شاءا... به زودی این طرح را در قالب یک مقاله پژوهشی ارائه خواهیم کرد». این استاد دانشگاه درباره نظر استادانی مانند دکتر ثروت که معتقدند باید یک اثر خاص ادبی برای دانشجویان تدریس شود، نه این که تکه‌هایی کوچک از آثار مختلف نظم و نثر فارسی، گفت: «فارسی عمومی یک درس سه واحدی دانشگاهی است و باید دانشجو را با عموم مسائل ادبیات، فرهنگ ایرانی و فارسی آشنا کند؛ نه این‌که کلاس تخصصی سعدی یا حافظ‌شناسی باشد. به نظر من این هم درست نیست. فارسی عمومی باید مسائل فرهنگ و زبان فارسی را در بر بگیرد. این کتاب باید مطالب را طبقه بندی شده و با نظم و ترتیب خاص به دانشجو ارائه دهد و کاربردی باشد نه این که ملغمه‌ای از آثار و متون مختلف باشد و دانشجو را سر در گم کند».