روزنامه شهروند
1398/04/30
بوستان «پدر» بدون چمن اما سبز
مهتاب جودکی| «عبقری» یکی از 15 باغ در تملک بنیاد مستضعفان بود که می‌توانست مثل ۱۴۰ هکتار باغ ازدست‌رفته تهران بخشکد و تبدیل به برج شود، اما شهرداری نگذاشت. این باغ حالا بوستانی است برای همه شهروندان؛ بوستانی بدون چمن که سبز است و برای سبز ماندنش آب کمتری لازم است و دو قنات زنده، سیرابش می‌کنند. شهرداری تهران برای تملک این باغ و باغ دیگری به نام وثوق‌الدوله 160میلیارد تومان به بنیاد پرداخته و یکی از آنها را احیا کرده است تا بشود دومین بوستان بدون چمن تهران و بوستان «پدر» نام بگیرد.با این‌که تنها 10درصد فضای سبز پایتخت چمن است، همین 10درصد هم به اندازه مابقی فضای سبزی که با گونه‌های دیگر گیاهی پوشیده شده، آب مصرف می‌کند. چمن‌های آب‌بر، بومی سرزمین خشک و نیمه‌خشک ایران نیستند، برای همین است که از چند‌سال پیش صحبت از ممنوعیت کاشت چمن شد و در بوستان تازه سعادت‌آباد هم، همه‌جور گیاهی از بلوط و افرا و چنار تا انواع درختچه‌ها هست، جز چمن.
چمن به زبان اعداد
آمارها درباره میزان چمن در فضای سبز تهران در سال 97 نشان می‌دهد از مجموع 14هزار هکتار فضای سبز درون‌شهری کلانشهر تهران،1400هکتار را چمن تشکیل می‌دهد و درخت‌ها 40هزار هکتار از طرح کمربند سبز و 14هزار هكتار از فضاي سبز درون‌شهري را فراگرفته‌اند. اگرچه اینطور که مسئولان سازمان پارک‌ها و فضای سبز تهران می‌گویند صددرصد آب مورد نیاز فضای سبز از آب غیرشرب تامین میشود و 60 تا 65درصد آبياري درختان هم قطره‌اي است، اما آبیاری فضای سبز پایتخت، ۱۷۵میلیون مترمکعب آب می‌خواهد. اعداد نتیجه را معلوم می‌کند: ۱۳۵میلیون مترمکعب آب مورد نیاز فضای سبز تهران از چاه تامین میشود و باید برای جلوگیری از افت منابع آب زیرزمینی و فرونشست دشت‌ها 65میلیون مترمکعب کمتر از این باشد. علاوه بر این 7میلیون مترمکعب از آب‌های سطحی و ۱۰میلیون مترمکعب از نیاز آبی هم از فاضلاب تامین میشود که سرجمع باز هم 6میلیون مترمکعب کسری داریم، همچنین ۴۵۰مخزن تصفیه هم ساخته شده تا آب باران را برای آبیاری فضای سبز شهری جمع‌آوری کند. براساس آمار شهرداری تهران، راندمان آبیاری در تهران ۴۵درصد است که باید به 65درصد برسد.
وقتی کاشت چمن ممنوع شد
درست یک‌سال پیش (30 تیر 97) سازمان بوستان‌ها و فضای سبز تهران، کاشت چمن در سطح شهر را ممنوع اعلام کرد، هرچند این ممنوعیت از سال 93 به دلیل کم‌آبی آغاز شده بود و به صورت جدی اجرا نمی‌شد. در بخشنامه سازمان بوستان‌ها از مناطق 22گانه شهرداری خواسته شد در احداث فضاهای سبز جدید دیگر از چمن استفاده نشود و تاکید شد به جای آن گیاهان متناسب با اقلیم تهران کاشته شود. علاوه بر این مقرر شد با پیمانکاران متخلف برخورد شود. تغییر در مدیریت فضای سبز به دلیل کمبود آب به همین جا ختم نشد و سازمان بوستان‌های تهران در بخشنامه دیگری خطاب به شهرداران مناطق، مدیرعامل سازمان بهشت زهرا، مدیرعامل سازمان میادین میوه‌وتره‌بار و مدیریت مجموعه اراضی عباس‌آباد اعلام کرد که آبیاری باید از ساعت ۱۸ تا ۶ صبح روز بعد انجام بگیرد تا از تبخیر و هدررفت آب جلوگیری شود و مثل همیشه از شهروندان هم برای گزارش تخلفات در شیوه آبیاری به سامانه ۱۳۷ و ۱۸۸۸درخواست شد. امسال هم همین کار انجام شد.
درباره ممنوعیت کاشت چمن اما پیش از این شهرداری تهران طی بخشنامه‌های مشابه، ایجاد فضای سبز با استفاده از چمن را ممنوع کرده بود. علی‌محمد مختاری، مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران، سال93 اعلام کرد که از 5سال گذشته ممنوعیت کاشت چمن به مناطق 22گانه شهر تهران ابلاغ شده است، اما با وجود طرح این ممنوعیت در سال‌های مختلف، تا سال گذشته کاشت چمن در تهران ادامه داشت. دلیل این ممنوعیت همان‌طور که مختاری عنوان کرده بود، نه فقط میزان مصرف آب در طول روزهای تابستان بلکه هزینه بالای اصلاح چمن و كود
هم بود.
باغی برای مردم
اختلاف شهرداری تهران با بنیاد مستضعفان درباره باغ‌های در تملک این نهاد، همیشه مطرح بوده، اما سرانجام بنیاد و شهرداری در آخرین روز بهمن سال گذشته با هم به تفاهم رسیدند و قرار شد باغ‌های وثوق‌الدوله و عبقری به نفع مردم احیا شوند. براساس این تفاهمنامه بنیاد مستضعفان قسمتی از باغ عبقری واقع در منطقه 2 شهرداری را در اختیار شهرداری گذاشت و مقرر شد باغ معروف وثوق‌الدوله (خانه- باغ لوکیشن سریال شهرزاد در منطقه۱۴) هم در قبال واگذاری زمین در همان محدوده منطقه۱۴ برای ساخت بیمارستان به شهرداری واگذار شود. این دو باغ برای شهرداری 160میلیارد تومان هزینه داشت. شهرداری سال پیش دو باغ دیگر هم به تملک خود درآورد؛ یکی «باغ نظر» در منطقه ۱۰ و دیگری «باغ هورفر» در منطقه ۷، علاوه بر این در سال ۹۸، ۱۱ قطعه باغ و اراضی مشجر در مناطق ۷، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۶ و ۱۷ که مناطق کم‌برخوردار هستند، برای تملک شناسایی شده‌اند. اینطور که پیداست شهرداری تهران تملک ٧٢باغ و تبدیل آن به بوستان عمومی را در برنامه‌اش گذاشته است.
عملیات اجرایی باغ عبقری هم ۲۹ اسفندماه سال ۹۷ آغاز شد و براساس مصوبه کمیته نام‌گذاری شورای اسلامی شهر تهران این مکان، بوستان پدر نام گرفت. بهره‌برداری از بوستان چهار ماه طول کشید؛ درختان باغ تیمار و نگهداری شدند، با توجه به شرایط اقلیمی گونه‌های متناسب با سبک طراحی و شرایط اکولوژیک شهر تهران در آن کاشته شد، مثل بلوط، افرا، چنار و انواع درختچه‌ها. دست آخر باغی با بیش از ۱۱هزار مترمربع که رو به خشکیدن بود تبدیل شد به بوستانی با طراحی معماری ایرانی- اسلامی، مناسب برای تردد معلولان و نابینایان و پر از گونه‌های بومی. مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران حالا می‌گوید: «آبیاری فضای سبز این بوستان با سیستم تحت فشار و به‌شیوه بارانی انجام میشود و دو قنات موجود در باغ آب را تامین می‌کنند. دبی این قنات‌ها 60 لیتر در ثانیه است. در تمام پارک از پوشش گیاهی استفاده کردیم و اصلا چمن نکاشتیم، حتی یک سانتیمتر. تمامش کارِ کارشناسان سازمان بود، نه پیمانکار.» شهردار در مراسم افتتاح چه گفت قول داده بودیم که جلوی تخریب باغ‌ها را بگیریم. قول داده بودیم که عرصه‌های عمومی را افزایش دهیم و همین مسیر را ادامه می‌دهیم. با توافق با بنیاد، امکان عمومی شدن باغ عبقری فراهم شد، هرچند هزینه‌های آن هم پرداخته شد. برای تملک باغ‌های عبقری و وثوق‌الدوله در توافق با بنیاد، ۱۶۰میلیارد تومان پرداخت شده است.
در تاریخ ۱۳ اسفند سال ۹۳ رهبری تمام دستگاه‌ها را دعوت کردند و آن‌جا خواستند جلوی تخریب باغات را بگیرید. ما خوشحالیم که امروز گزارش می‌دهیم به مردم که جلوی تخریب باغات را در تهران گرفتیم. در دوره گذشته در حدود۱۴۰ هکتار از باغ‌های شناخته شده براساس مصوبه برج‌باغ‌ها زیر بار ساخت‌وساز رفت و این‌که ۳۰درصد تراکم مسکونی و ۷۰درصد به صورت باغ نگهداری بشود در عمل به نتیجه نرسید. 5 بوستان بدون چمن در ایران بوستان الزهرا در منطقه 18 تهران: بهمن‌سال گذشته بود که بزرگترین بوستان بدون چمن تهران افتتاح شد. این وسعت 36هزار متر مربعی در مجاورت بوستان بانوان نرگس، نخستین بوستان بدون چمن تهران است. در این بوستان به جای درختان معمول پارک‌های تهران، گونه‌های متنوع گیاهی کاشته شده است؛ درختان زیتون تلخ، برگ بو، زبان گنجشک، ماگنولیا، کاج موگو، زربین، چنار، پائولونیا، کوئل روتریا، تبریزی، صنوبر، پالم، فینیکس، افرا برگ چناری، ابریشم ایرانی، ابریشم مصری، کامیس پاریس، بید مجنون و درختچه‌های توری، ختمی درختی، ارغوان، طاووسی، دم موشی، اسپیره، مروارید، بربریس، پیرو کانتا، یوکا، یاس هلندی، جونی پروس، رز و نسترن، رز هفت رنگ، رز ساناز و رز مهندسی کاشته شده که همه‌شان با محیط کم آب سازگارند.
پارک شهدای آذر قم: اردیبهشت‌سال پیش، جوادیان، مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری قم از تبدیل بوستان شهدای آذر قم به پارک پایلوت کشوری بدون چمن در راستای حذف چمن آب بر خبر داد. شهرداری قم از سال 95 کاشت چمن را ممنوع کرده و حالا قرار است پارک شهدای آذر، نخستین بوستان بدون چمنش باشد.
بوستان بدون چمن اصفهان: سازمان پارک‌ها و فضای سبز اصفهان از آبان‌سال پیش برای کاشت گیاهان مقاوم به خشکسالی و چمن‌های کم آب بر، برنامه اصلاحی در نظر گرفت و بوستانی در این راستا افتتاح کرد. بوستان بدون چمن اصفهان در شمال غرب این شهر افتتاح شد تا مردم بحران آب را بیشتر درک کنند. شهرداری اصفهان می‌گوید تا پنج سال آینده می‌خواهد 30درصد چمن‌ها را حذف کند و در مابقی نقاط چمن‌های کم آب بر بکارد.
پارک ولیعصر در تبریز: طرح حذف چمن و فضای سبز بدون چمن اگرچه در تهران هم از سال‌ها پیش مطرح بود، اما تبریز از شهرهای پیشرو در اجرای آن است. طرح حذف چمن در تبریز به‌سال 89 برمی‌گردد و از میان بوستان‌های این شهر، در پارک ولیعصر از گونه‌های درختی پایدار استفاده شده و جایگاه چمن در آن بسیار اندک است. این بوستان پر است از کاج و سرو، انواع گونه‌های رز و نسترن، شمشاد و یاس زرد و زرشک و گل‌های فصلی.
پارک خطی امیرآباد در مشهد: شهرداری مشهد برای کاهش استفاده از آب، احداث پارک‌های خطی بدون چمن را آغاز کرده است. برنامه‌های شهرداری اگرچه درست از یک‌سال پیش قوت گرفته، اما بوستان خطی حاشیه کال امیرآباد در‌سال 1396 افتتاح و به جای چمن از درخت، درختچه، گونه‌های دایم، پوششی و رونده در آن استفاده شد. چمن، بومی ایران نیست
| حامد پارسی || دبیرکل کانون عالی گسترش فضای سبز و حفظ محیط‌زیست ایران |
به جز نوار ساحلی حاشیه خزر و بخش‌هایی از جنوب، باقی نقاط اقلیم ایران خشک و نیمه خشک است و چمن با این خشکی سازگار نیست. ما البته گونه‌ای گیاهی به نام «مَرغ» داریم اما در این شرایط اقلیمی، با وجود بستن راه رودخانه‌ها و کمبود منابع آبی، خبری از مرغزارها نیست. آبی که به قدر خون دل خوردنی از آسمان راهی این سرزمین میشود، می‌رود پشت سدها و اگر بر چمن هم بنشیند، بخار میشود و به آسمان می‌رود. هرچند در طول هزاران سال، سابقه نداشته که این‌چنین در اقلیم ایران، آب‌ها را در فضاهای روباز جمع کنند و بگذارند تبخیر شود.
ما چمن را فقط و فقط به دلیل ویژگی بصری آن به اقلیمی آورده‌ایم که با آن سازگار نیست. در بوستان‌ها و باغ‌هایمان، از سر بی حوصلگی و برای پر کردن فضا بذر چمن را پاشیده‌ایم و آب مفتی به آن داده‌ایم، اما چمن بومی ایران نیست و در عوض خسارت‌های فراوان دارد. ما چندین بار در‌سال ناچاریم چمن را سرزنی و کوتاه کنیم در صورتی که در اقلیم خودش مثل اروپا، شاید در طول رشدش دو سه بار بیشتر نیاز به کوتاه کردن نداشته باشد. این میزان سرزنی چمن‌ها خودش منابعی از خاک و آب را از ما سلب می‌کند که در قالب ضایعات چمن زنی دور ریخته میشود. علاوه بر این میزان آبی که چمن تبخیر می‌کند، بسیار بالاست؛ نزدیک به سطح تبخیر یونجه که خودش گیاهی مرجع برای اندازه‌گیری میزان تبخیر از سطح کشتزارهاست. جز اینها ما برای کشیدن آب از اعماق 100 و 200 متری زمین چاه می‌زنیم و با وجود تبخیر بالا، چمن را آبیاری می‌کنیم و آب را حرام. حال آن‌که باغ‌های ایرانی، چنین چمنی در خود نداشته، هم با اقلیم سازگار بوده و هم با طبیعت ما و طبع ما.
طبع ما با توجه به اقلیم این چنین است؛ از آفتاب می‌گریزیم تا پناه ببریم به سایه درخت، اما چمن زیر این سایه‌ها عمل نمی‌آید و به همین دلیل است که در پارک‌ها سایه‌ها کم است. از مطلوبیت پارک‌ها کاسته شده تا چمن بماند و رشد کند و دوام بیاورد. آن هم فقط برای این‌که بوستانمان شبیه فضاهای فرنگی بشود. درخت‌ها را کم می‌کنیم تا چمن خوبی داشته باشیم، اما این با نیاز ما به‌عنوان مردمی که دنبال سایه و هوای لطیف و پر طراوتش می‌گردیم، نمی‌خواند.
برای همین‌هاست که روی آوردن به بوستان‌های بدون چمن و جایگزین کردن آن با گونه‌های بومی اقدام درستی است. ما جایگزین‌هایی داریم که در عین حفظ رطوبت خاک، کف پوشی سبز برای بوستان‌هاست. شهرداری‌ها باید رفته رفته چمن را حذف کنند و به سمت مدلی از باغ سازی بروند که با اقلیم، طبیعت و فرهنگ ما سازگار باشد.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
خونسردی اسرار آمیز یک قاتل غیرحرفه‌ای
غافلگیرکننده هشداردهنده مقتدرانه
آخرین پیام با زیرصدای قلیان
حذف سریال‌های ستاره‌دار!
موتورسواری غیرمجاز با گواهینامه آمریکایی
می‌خواهم حنجره مردم باشم و بمانم
خودروهای صفر بفرمایید معاینه‌فنی!
سه سامانه ملی برای خرید و فروش آنلاین
حرکت به سوی دانشگاه نسل سوم
بدشانس‌ترین سربازان تاریخ فوتبال
پال جمهوری‌خواه نسبتا دموکرات!
غرق در ناآگاهی
بوستان «پدر» بدون چمن اما سبز
رخ‌به‌رخ با بمب‌های ساعتی لیگ برتر
صفحه شهرونگ
گزارش‌های فساد و خطر بی‌اعتنایی مردم
سودای تحسین و تایید
تشکیل دوقطبی خوب‌ها و بدها
