چرایی پاک سازی 4 صفر از پول ملی

 روز گذشته دولت، کلیات لایحه حذف چهار صفر از پول ملی را تصویب کرد تا پس از تصویب کامل این لایحه و ارائه آن به مجلس و در صورت تصویب مجلس، چهار صفر از پول ملی حذف شود و واحد پول ملی به طور رسمی از ریال به تومان تغییر کند. طرح موضوع حذف صفر که در ماه های گذشته نیز مطرح شده بود، مجادلاتی در محافل رسانه ای و فضای مجازی ایجاد کرد که مروری بر آن و شفاف سازی آن ها ضروری است:
۱-  اصل موضوع کاهش صفرهای پول ملی به طور قطع قابل دفاع است. از یک سو ریال به عنوان واحد پول رسمی جایگاهی در بین مردم ندارد و مردم با حذف یک صفر در عمل پول ملی را تغییر داده اند. بسیاری در عمل سه صفر دیگر را هم حذف کرده اند. به گونه ای که در لفظ، یک کیلو سیب را نه به قیمت رسمی مثلا 100 هزار ریال و نه به قیمت غیررسمی 10 هزار تومان بلکه با ادبیات غیررسمی تر و محاوره ای خود آن را 10 تومان اعلام می کنند.
۲-  نظام آماری و گزارشگری کشور برای اعلام ارقام بزرگ و مردم برای خوانش آن به طور عملی با مشکل مواجه هستند. به عنوان مثال برای خوانش رقم نقدینگی کل کشور که عدد آن اکنون حدود 2.000.000.000.000.000 است، آن را به شکل حروفی دو هزار هزار میلیارد تومان می نویسیم. در بسیاری از جداول آماری بانک مرکزی و مرکز آمار نیز سه تا شش صفر حذف می شود و ارقام به هزار یا میلیون گفته می شود که در عمل فهم اعداد و برقراری ارتباط سریع با آن ها را با مشکل مواجه می کند.
۳-  وجود صفرهای زیاد احتمال اشتباه در محاسبه به ویژه در زمینه تراکنش های کارتی و اینترنتی را موجب شده و در عمل اشتباهات و گاهی سوءاستفاده هایی از افراد کم سواد در این زمینه صورت می گیرد که کاهش صفرها به کاهش این اشتباهات کمک می کند.


با این حال کاهش صفرها چالش ها و هزینه هایی را هم ایجاد می کند. نکته مهم در این زمینه اشتباهات و سردرگمی ناشی از کاهش صفرهاست. این معضل جنبه گریز ناپذیر هرگونه تغییری از این دست است. به ویژه از این جهت که تقریبا همه مردم از بابت خرید و فروشی که در طول روز خواهند داشت، حداقل در کوتاه مدت با سردرگمی مواجه خواهند شد. این گونه هزینه ها را با فرهنگ سازی، آموزش و فرصت دادن می توان جبران کرد. نکته مهم این است که پیش از این رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده بود که از زمان تصویب و نهایی شدن اجرای این تصمیم دو سال مهلت برای اجرا وجود دارد که این مهلت دو ساله  همچنین  می تواند هزینه های چاپ اسکناس جدید را کاهش دهد و اسکناس با صفرهای کمتر به تدریج جایگزین اسکناس های قدیمی شود.
نکته دیگری که قابل طرح است چالش گرد شدن ارقام است. زمانی که چهار صفر از پول ملی حذف می شود ممکن است این انگیزه ایجاد شود که ارقام دارای مانده کمتر از یک واحد پول ملی به سمت بالا گرد شود. مثلا کرایه تاکسی ۴۵۰۰ تومانی فعلی که 4.5 تومان جدید می شود به پنج تومان میل کند. این معضل با تعریف واحد پول خرد قابل حل است. چنان که پیشتر گفته شده بود، واحد پول خردی شکل می گیرد که شبیه دلار و سنت آمریکاست. به این ترتیب هر ۱۰ هزار ریال فعلی به یک تومان تبدیل می شود و هر یک تومان جدید معادل ۱۰۰ ریال جدید خواهد شد. بنابراین کرایه تاکسی ۴۵۰۰ تومانی فعلی تبدیل به کرایه چهار تومان و ۵۰ ریال خواهد شد.
در هر صورت اکنون که گاهی مباحث عجیبی درباره آثار حذف چهار صفر ، مطرح شده است. در پاسخ باید گفت واضح است که حذف چهار صفر هیچ تاثیری در افزایش یا کاهش قدرت خرید ندارد. چرا که حذف چهار صفر همزمان درآمد و هزینه را شامل می شود. آن چه که مهم است توجه به آثار روانی این مسئله است که حذف چهار صفر را نباید به شکل اقدامی برای بهبود یا تضعیف قدرت خرید مردم تصویر کرد چرا که حذف چهار صفر برای سهولت محاسبات و بهبود شکل و شمایل کج و معوج پول ملی ضروری است و دیر یا زود باید سراغ آن رفت.