روزنامه ابتکار
1398/05/10
علیرضا صدقی بلای نخبگانِ میان‌مایه
بی‌تردید هر جامعه‌ای برای عبور از بزنگاه‌ها و موقعیت‌های دشوار و مسیرهای صعب‌العبور، بیش از هر چیز به نخبگان اجتماعی نیاز دارد. نخبگانی که می‌توانند در هر گروه اجتماعی تعریف شده و از بستر رشته‌های دانشگاهی و کاری گوناگون، سربلند کنند. اراده‌ای که از مفهوم نخبگان اجتماعی استخراج میشود، آن گروه از نخبگانند که مصالح اجتماعی و عمومی را بیش از هر مسئله دیگری مورد توجه قرار می‌دهند.بدیهی است این نخبگان رسالتی فراتر از امور روزمره دیگر هم‌مسلکان خود دارند. آن‌ها مسئولیت اجتماعی و ارائه راهبرد و تدوین استراتژی در حوزه‌های مختلف را در دستور کار قرار می‌دهند و در موقعیت‌های خطرآفرین به امداد و نجات جامعه خسته از شرایط موجود برمی‌خیزند.
وجه مشترک بسیاری از این نخبگان را می‌توان در خودبنیاد بودن آن‌ها دانست. نخبگان اجتماعی مجموعه مردان و زنانی هستند که بی‌توجه به تصمیم‌های گاه نادرست نهادهای قدرت، مسیر و روندهای اصلاحی را به جدی‌ترین شکل ممکن و مقدور پی می‌گیرند. خودبنیاد بدون آن‌ها نتیجه تلاشی است که از پس سال‌ها فعالیت و برنامه‌ریزی و مطالعه و ایده‌پردازی و خلاقیت به دست آمده است. آن‌ها را نمی‌توان و نمی‌شود با متر و معیارهای معمول و مرسوم سنجید و اندازه گرفت. آن‌ها آرام آرام و با تکیه بر ظرفیت‌های فردی‌شان که ریشه در اخلاق، منش و روش‌شان دارد، توانسته‌اند به اعتبار و وزن در جامعه برسند.
از جمله مسائلی که یک بحران حقیقی برای هر حاکمیتی محسوب میشود از دست دادن این گروه از نخبگان اجتماعی است. اگر نخبگان یک جامعه با حاکمان آن جامعه همراه و همدل و هم‌مسیر نباشند، باید روندی نزولی را در آن جامعه به انتظار نشست.
مشکل بزرگ‌تر اما از جایی شروع میشود که حاکمان تلاش می‌کنند تا شخصیت‌هایی میان‌مایه و عادی را جایگزین این نخبگان کنند. این اقدام نتیجه عملکرد نامتقارن و غیربرآیندمحور قوه عاقله حاکمیت است؛ آن‌جا که بخشی از این قوه عاقله خطر از دست دادن نخبگان اجتماعی را درک می‌کند اما برای مداوا و چاره‌جویی آن از روش‌هایی غیرهدفمند و از قضا غیرعاقلانه بهره می‌گیرد.
نتیجه این اقدام بی‌گمان خسارت‌هایی جبران‌ناپذیر است که بر پیکره اعتبار و حیثیت سطوح مختلف حاکمیت وارد میشود. چرا که میان‌مایگان دست‌پرورده حاکمانِ نخبه از دست داده، نه ظرفیت‌های این جایگاه را دارند و نه امکان فهم و درک این موقعیت را؛ آن‌ها با استفاده از پروپاگاندای حاکمیت به صدر خبرها می‌آیند و زمانی چند افکار عمومی را می‌فریبند، لیکن به دلیل همان میان‌مایگی توانایی ماندن در این فضا و محیط را ندارند و به سرعت، با اندک تندباد یا حتی بادی عرصه را رها می‌کنند و نشان می‌دهند که تا چه اندازه در درک موقعیت و شرایط اجتماعی ناتوان و ضعیف‌اند.
به دیگر بیان، هیچ حاکمیتی نمی‌تواند «نخبه فرمایشی» تولید کند. چرا که ذات نخبگی با کنش‌های «بفرموده» در تضاد و تعارض ماهوی است. از این رو، این حاکمیت است که باید به جامعه نخبگان اجتماعی نزدیک شود و با ادراکی صحیح و کارآمد از کارکردها، ظرفیت‌ها، کاربست و فرصت‌های وجود این نخبگان مسیرِ اداره کشور را در راهی که آن‌ها تعریف و تبیین می‌کنند، قرار دهد.
نباید فراموش کرد که نخبگان «میزبان ملت»اند و ارباب سیاست «میهمان مردم» محسوب می‌شوند. اعتبار اصحاب سیاست از قراردادهایی به دست می‌آید که با هر تغییر در ساختار نظام سیاسی دستخوش تحولاتی سترگ میشود. اما هنرمندان، اهالی فرهنگ، فعالان اجتماعی و در مجموع نخبگان یک کشور، به هیچ روی وابسته این قراردادهای سیاسی نیستند. آن‌ها ماهیت و هویتی منتزع از دولت‌ها دارند و با این انتزاع در ژرف‌ترین لایه‌های اجتماعی ساکن‌اند. لذا گزافه نیست اگر گفته شود ارباب سیاست باید مسیر را از نخبگان دریابند و در آن مسیر قرار گیرند. افزون بر این، موضوع لزوم اجتناب جدی حاکمان از بازتولید نخبگان جعلی و تقلبی است. راهی که از همین ابتدا مقصد نامعلوم آن در ناکجاآباد کشورداری مشخص است.
به نظر می‌رسد لازم باشد تا متولیان امر در جمهوری اسلامی ایران هم با چنین رویکردی به باقیمانده نخبگان اجتماعی گرد حاکمیت بنگرند و کیفیت و کمیت آن‌ها را مورد بازبینی دقیق قرار دهند. چه این‌که حضور و عدم حضور آن‌ها می‌تواند تصویری دقیق از شرایط کشور در آینده را بازنمایی کند. این بازبینی بیش از هر چیز نیازمند یک واقع‌نگری در سطوح مختلف است. فاصله‌گذاری با تحلیل‌ها و برداشت‌های شعارزده، توجه به واقعیت‌های ملموس و عینی و اجتناب از بیماری خودایمنی در چنین بزنگاه‌هایی است که می‌تواند نتایج این بازبینی را به واقعیت محض نزدیک کند.
سایر اخبار این روزنامه
سخنگوی نیروی انتظامی ضرب و شتم «حامد زمانی» را تکذیب کرد
همه جنجال‌های یک خواننده پاپ
علیرضا صدقی
بلای نخبگانِ میان‌مایه
«ابتکار» از ریشه‌های ظهور و تحرکات جبهه تندرو در صحنه سیاسی کشور گزارش می‌دهد
ناپایداری پایداری‌‌چی‌ها
«ابتکار» دومین دور مناظرات انتخاباتی دموکرات‌ها را بررسی می‌کند
چالش دموکرات‌ها برای عبور از سد ترامپ
انتقادها به مخالفت جامعه پزشکان با طرح افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی بالا گرفت
«ابتکار» از چهارمین تماس تلفنی ماکرون با روحانی گزارش می‌دهد
تلاش تلفنی برای حفظ برجام
بودجه صداوسیما پرداخت شد
«ابتکار» اثرات حذف صفر از پول ملی را بررسی می‌کند
ریزش صفرها از پول ملی
ظریف در حاشیه جلسه هیئت دولت:
هیچ ابایی از مذاکره نداریم
کدخدایی:
اعضای هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات انتخاب شدند
واشنگتن پست گزارش داد
موافقت ترامپ با تمدید معافیت هسته‌ای ایران
خجسته خبر داد
وجود ۱۴۰هزار تن ذرت آلوده وارداتی در انبارهای خوزستان
سیاست دوپهلو و موازنه منفی ترامپ
