روزنامه همدلی
1398/06/03
بازآفرینی میدان توپخانه، پاسداشت مواریث گذشته
فرزاد رستمی‌فر - چندیست که منتقدان «طرح ساماندهی میدان امام خمینی» زمزمه نساختن ساختمان بلدیه سابق را تکرار می‌کنند و به نظر می‌رسد که این ایده طرف‌دارانی نیز داشته باشد. استدلال میشود که موقعیت ساخت آن از ابتدا نامناسب بوده و برای کسبه محل و ساکنان مزاحمت فراهم کرده است. این همان روش متداول استفاده از سکه‌‌های رایج زمان، یعنی شبهه‌افکنی و فضاسازی است که بهترین پاسخ به آن، ارجاع درست به سوابق تاریخی میدان است.میدان امام خمینی که قبل از انقلاب میدان سپه نام داشت و پیشتر به میدان توپخانه شناخته و نامیده می‌شد، از لحاظ تاریخی یکی از میادین نوبنیاد حکومتی- شهری دوره قاجار است و روند تکاملی آن تا به امروز نیز نشان می‌دهد که این میدان هم‌زمان و هم‌گام با رشد شهر تهران، به طور مرتب روزآمد شده و به اشکال، ترکیب‌‌ها، شاخص‌‌ها، نمادها و کارکردهای متفاوتی دست یافته است تا بتواند در هر حال و هر زمان، سهم قابل توجهی در حل مشکلات شهری داشته باشد. این تغییرات همیشه در جهت توسعه و ارتقای کیفی فضای شهری میدان نبوده و بعضاً آسیب‌‌هایی را به همراه داشته است، از جمله اصلی‌‌‌ترین آسیب‌‌ها می‌توان حذف سوابق تاریخی و جایگزینی آن با ساختمان‌‌های جدید و نابه‌جا نظیر برج مخابرات در جنوب و ورودی‌‌های ایستگاه مترو در ضلع غربی میدان را برشمرد. علیرغم این آسیب‌‌ها کماکان میدان از مهم‌ترین فضاهای شهری پایتخت به شمار می‌آمد و هنوز قابلیت‌‌های قابل توجهی برای ساماندهی و بازآفرینی را داراست. چند نمونه از تغییرات کالبدی این میدان طی تحولات تاریخی گذشته بدین شرح است: تغییرات دوره‌ای میدان و تخریب دروازه‌‌های قاجاری و احداث ساختمان‌‌های بلدیه و تلگراف‌خانه، تغییر و تبدیل ساختمان اولیه بانک شاهی در ضلع شرقی میدان به ساختمان کنونی بانک تجارت، تخریب ساختمان تلگراف‌خانه در ضلع جنوبی میدان و احداث ساختمان کنونی شرکت مخابرات، احداث ساختمان زیبای فولاد به سبک مدرن در ورودی خیابان امیرکبیر، ساختمان ارزشمند صندوق کاوه در ابتدای لاله‌زار در شرق میدان و دوره‌‌های متاخر، ساختمان آجری باقی‌مانده در ابتدای خیابان فردوسی که در حال حاضر، به موزه صنعتی اختصاص یافته است، و ایجاد تغییرات در ضلع غربی میدان برای ساخت ایستگاه اصلی تقاطعی متروی تهران.
بنابراین می‌توان گفت که میدان امام خمینی در طول تاریخ حدود صدساله خویش همچون موجود زنده‌‌‌‌ای بوده است که در یک نقطه حساس از شهر تهران حضور داشته، گام به گام با تغییر و تحولات اجتماعی و فرهنگی تهران و ایران پیش آمده و تمامی تحولات کالبدی یک قرن اخیر را به عینه و از نزدیک دیده و خود را با آنها هماهنگ کرده است تا بتواند پاسخ‌گوی نیازهای تازه این شهر باشد. در سال‌‌های اخیر نیز شاهد بودیم که ترمینال وسایط حمل و نقل شهری از شمال این میدان به جنوب آن در محوطه قورخانه سابق انتقال یافت تا اغتشاش‌‌های فضایی و عملکردی میدان از بین برود. نگاه نو معطوف به توسعه شهری و رعایت حقوق شهروندی: از سال‌‌های 86 و 87 که تهران صاحب طرح جامع و تفصیلی (راهبردی و ساختاری) شد و بخش مغفول مانده حقوق شهروندی و توسعه فضاهای عمومی شهری، به خصوص در قلب تاریخی- فرهنگی شهر مورد توجه مسئولان قرار گرفت، لازم آمد که این مرکز بار دیگر با نیازهای روز هماهنگ شود و بار دیگر به مرکز تاریخی- فرهنگی- گردشگری و لاجرم به موتور اقتصادی اَبَرشهر تهران مبدل شود تا بتواند همچون گذشته راهگشای تحولات کمی و کیفی در دور تازه حیات شهری تهران باشد.
یکی از این‌گونه تغییر و تحولات کالبدی و عملکردی لازم برای هماهنگ شدن میدان امام خمینی با شرایط و مقتضیات تهران امروز، اجرای «طرح ساماندهی میدان امام خمینی» است. بنابراین، روزآمدکردن این مجموعه از طریق اجرای طرح مزبور، نه تنها حرکتی ارتجاعی و در جهت تکرار تاریخ نیست، بلکه نگاهی است احترام‌آمیز به مواریث گذشته و در عین حال، حرکتی است موازی با تحولات و متناسب با روند شکل‌گیری محوطههای میدان و ساختمان‌‌های شاخص محدوده‌‌ها و خیابان‌‌های منتهی به آن.
چهار محور اصلی این طرح عبارتند از: تغییر هندسی میدان بر مبنای الگوی تاریخی و با اولویت حضور پیاده به منظور دستیابی به فضایی انسان محور، تغییر کاربری ساختمان مخابرات از اداری به هتل و گردشگری و استارت آپ‌‌ها، بازسازی ساختمان لوان تور و نظمیه در غرب میدان، بازسازی ساختمان بلدیه در شمال میدان (به عنوان «خانه شهر» و یک نماد مدنی).
این رویکرد که با برخورداری از چاشنی معماری گذشته اتخاذ شده، این دستاوردها را به دنبال خواهد داشت: هویت‌بخشی به فضای میدانی موجود، ایجاد فرصت و امکانی مناسب برای پیوند دادن دوران‌‌ها و شرایط تاریخی گذشته شهر تهران با شرایط کنونی و سرانجام، ایجاد فضایی برای حضور مردم و شهروندان در میدانی که آن را پاره‌‌‌‌ای از هویت تاریخی و ملی خود می‌دانند و نسبت به آن تعلق خاطر دارند، اعمال ضوابط و معیارهای پیاده محوری به منظور رعایت حال و تکریم عابران پیاده از لحاظ حفظ امنیت و آسایش آنان در این محدوده، متکی کردن تردد سواره بر جریان حمل و نقل عمومی به منظور ارتقای سطح خدمات ترافیکی و گره‌گشایی از آن، ایجاد شبکه ارتباطی بهتر با سازه‌‌های ارزشمند و خاطره‌انگیزی که در پیرامون این میدان قرار گرفته‌اند، همچون میدان بهارستان، خیابان لاله‌زار، میدان مشق و بازار تهران، پالایش فضای ناکارآمد و مساله‌‌زای کنونی و جلوگیری از شب‌‌مردگی محوطههای مرکزی که اکثراً کاربری‌‌‌هایی کاسب‌کارانه با عملکردهای ضد فرهنگی دارند و از غروب به بعد به محدوده‌هایی مرده و آسیب‌‌زا تبدیل می‌شوند.
لازم به ذکر است که بنای «خانه شهر» که در قالب این طرح احداث خواهد شد، علاوه بر طبقه همکف و اول، دو طبقه هم در زیر زمین خواهد داشت که این بنا را مستقیماً به ایستگاه مترو متصل خواهند نمود و در نتیجه، اجرای آن نه تنها تصمیم نامناسبی نخواهد بود و مزاحمتی برای کسی نخواهد داشت، بلکه فرصت ویژه‌‌‌‌ای را فراهم خواهد آورد برای برخورداری چندجانبه ذی‌نفعان، اعم از ساکنان و کسبه محل، شهروندان تهرانی و بازدیدکنندگانی که از شهرها و کشورهای دیگر برای دیدار به تهران عزم عزیمت دارند.
سایر اخبار این روزنامه
سالانه ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ کارگر ساختمانی در ایران می‌میرند تنهاجایی که کارگران اول شدند
اسماعیل گرامی مقدم در گفت‌وگو با «همدلی» از علل خروج عبدالله ناصری و محمدرضا خاتمی می گوید:
اصول‌گرایان باید بدانند که در صورت حذف اصلاح‌طلبان باید با براندازان و سلطنت طلبان دست و پنجه نرم کنند
سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس در گفت‌وگو با «همدلی»: زیرساخت‌های لازم برای اجرای صحیح کمپین‌های اجتماعی وجود ندارد
شرکت‌های دارای هدف و فلسفه، مشتری‌مدار هستند
روحانی در مراسم تجدید میثاق هیات دولت با آرمان‌های امام راحل: با تضعیف دولت کسی تقویت نمی‌شود
بعد از بازداشت مدیران خودروسازی و2 نماینده مجلس، طرح استیضاح وزیر صمت کلید خورد
محمدرضا منصوری قبل از قوه قضائیه، باید مجلس اوضاع بازار خودرو را ساماندهی کند
بیشتر از 10 سال زندان برای مرضیه امیری
محمدرضا منصوری قبل از قوه قضائیه، باید مجلس اوضاع بازار خودرو را ساماندهی کند
کلامی با پزشکان محترم
بازآفرینی میدان توپخانه، پاسداشت مواریث گذشته
