روزنامه ابتکار
1398/09/09
صلح در پناه پذیرش تنوع
حمید حشمدار*- دوازدهمین مجمع امور اقلیتهای شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در مقر اروپایی این سازمان به فرصتی تبدیل شد تا به همراه تنی چند از دوستان همکار و اساتید برجسته کشور در شهر ژنو حضور یابم، اجلاسی که امسال پاسداشت و حفاظت از تنوع زبانی و گویشی در جهان را در کانون توجه خود قرار داده است. تنوع زبانی و حفاظت از آن، شاید در ظاهر امری فرهنگی و یا تکنیکی و آموزشی به شمار آید، اما در عمل مسئلهای بسیار مهم و دارای ابعاد و پیامدهای مختلف بینالمللی، سیاسی، امنیتی و... در جهان امروز و بخصوص در خاورمیانه ما است. به نظر میرسد به همین دلیل است که مجمع اقلیتهای سازمان ملل متحد هم که طی دو دهه اخیر فعالیتهای خود را بهطور جدی و مستمر آغاز کرده است، عمدتاً از این منظر و اهمیت ابعاد آن بوده که موضوع حمایت و حفاظت از تنوع زبانی و زبان مادری و گویشهای مختلف و بخصوص در خطر انقراض را در محور اجلاس جهانی خود قرار داده است! در نوشتار پیشرو که بخشی از سخنرانی اینجانب در مجمع مذکور است، سعی کردهام از منظری ایرانی به این موضوع بنگرم و آن را با همکارانم در دیگر کشورها و سازمانهای بینالمللی به اشتراک و بحث بگذارم.تنوع؛ فرصت یا تهدید!
یکی از مهمترین علل بحرانها و مشکلات جاری در جهان امروز ما و بهطور خاص در منطقه خاورمیانه به این موضوع برمیگردد که بسیاری از نظامهای سیاسی، ایدئولوژیک و نظمهای منطقهای و بینالمللی موضوع استراتژیکی به نام تنوع در حوزههای مختلف از جمله در فکر و اندیشه، در هویت، در زبان و... را در بسیاری مواقع به عنوان یک تهدید میانگارند و این مسئله خود سرآغاز مشکلات بزرگ است؛ چرا که وقتی فردی، گروهی و یا دولتی که تنوع را تهدید میپندارد و به قدرت میرسد آنگاه وارد فاز سیاستها و استراتژیهای یکسانسازی و یکدستسازی هویتی می‌کند، امری که با نفی و انکار بخشی از جامعه به نفع بخشی دیگر از جامعه شروع می‌‌شود، تبعیض در دل آن رشد می‌کند. رشد بیش از پیش چنین اندیشهها و نگاههایی اگر با منابع مختلف قدرت همراه شود، آنگاه این موضوع از یک بعد محلی به سطحی ملی و سپس به فاز منطقهای و گاه بینالمللی تبدیل می‌‌شود. مثال بارز چنین سبک اندیشههایی را میتوان در فاشیسم ایتالیایی و نازیسم آلمانی که جنگ ویرانگر جهانی دوم را با میلیونها کشته و کشتارهای بسیار به جای گذاشت، مشاهده کرد. امروزه در جهان فعلی ما و بهویژه در خاورمیانه به نظر میرسد یکی از ریشههای مشکلات به همین موضوع بازمیگردد یعنی در جایی که برخی از دولتها، نظریهپردازان و... تنوع را تهدید قلمداد میکنند و هریک بر آن است تا با «دیگر سازی» بر قدرت «خود» بیفزاید و این موضوع تبدیل به ریشه بسیاری از تنشها و مشکلات تاریخی و سیاسی گاه خونین شده است. این در حالی است که خاورمیانه با توجه به ساختار هویتی، فکری و اندیشهای و زبانی منطقهای مملو از تنوع و تعدد نژادها، ملیتها، قومیتها و زبانهای مختلف است و در طول تاریخ دیدهایم هرگاه نگاهی میانهروانه و با تساهل و تسامح در این منطقه یا بخشهایی از آن حاکم بوده است و همگان در زیر چتر چنین نگاهی فرصت زیست و همزیستی داشتهاند، شاهد رشدونمو تمدن و بالندگی بیش از پیش بودهایم. امری که امروز بیش از هر زمانی دیگر به آن نیاز داریم.
ایران سرزمین تنوع زبانی و همزیستی
در اینباره باید گفت اما همه خاورمیانه یکسان نبودهاند و برخی از سرزمینها تمایزات خود را داشتهاند از آن جمله باید به ایران اشاره کنم، سرزمینی که در برهههایی از تاریخ بزرگترین امپراتوری جهان را تشکیل داده است و در برهههای دیگر همواره از قدرتهای جهانی و دستکم منطقهای به شمار رفته و میرود. این موضوع تبعاً به پهناوری سرزمینی منجر شده است و در سرزمین پنهاور نیز حضور گروههای مختلف هویتی، فکری و دینی و زبانی امری طبیعی و بدیهی است. اما نکته طلایی در این است که سنت رفتاری و فرهنگی در تمدن ایرانزمین از دیرباز تا به امروز در این ضربالمثل «عیسی به دین خود و موسی به دین خود» تبلور یافته است. همین امر باعث شده تا گروههای مختلف ملی، قومی، نژادی، دینی و زبانی همواره در سایه نوعی امنیت توام با آرامش و همزیستی مسالمتآمیز با یکدیگر زندگی کنند.
زندهبودن زبانهای مختلف در ایران اعم از زبانهای زیرشاخه ایرانی از جمله فارسی، کُردی و بلوچی یا زبانهای سامینژاد مانند عربی یا زبان ترکی آذربایجانی در کنار دهها گویش مختلف از جمله لری، تالشی، گیلکی، ارمنی و... خود شاهد روشنی برای این مدعاست. همزیستی مسالمتآمیز پیروان ادیان و مذاهب مختلف در ایران و حاکمبودن سنت رواداری در رفتار سیاسی و اجتماعی ایرانیان باعث شده است تا تنوع در ایران نهتنها تبدیل به تهدید نشود، بلکه به فرصتی بزرگ برای بالندگی هرچه بیشتر تمدن ایرانی تبدیل شود. درست به مانند فرش هزار رنگونقش ایرانی که با زیبایی و هنر توانسته است رنگها و نقشهای بسیاری را در دل خود جای داده و آن را تبدیل به کالای نفیس و چشمگیر کند.
پیام ایرانیان برای جهانیان
در اینجا باید گفت در جهان امروز و بهطور ویژه در خاورمیانه نیاز داریم تا یکبار دیگر دولتمردان و اندیشمندان و رهبران گروههای مختلف فکری، دینی، مذهبی، زبانی و... ضمن پذیرش قاعده تنوع و گوناگونی موجود در داخل و خارج سرزمینهای مختلف، به جای تهدید انگاشتن و محدودکردن، به فکر گفتوگو و تعامل باشند، امری که بیشک نهتنها باعث افزایش همکاریها و دوستیها خواهد شد؛ بلکه زمینهساز صلح سازنده و البته توسعه پایدار خواهد شد. در این بین، تجربه همزیستی چندهزارساله ایرانیان با آیینها، ادیان، مذاهب، زبانها و هویتهای مختلف و متعدد میتواند یک الگوی بومی با قابلیت جهانی شود، فرهنگی که در دل خود خیامها، مولاناها، سعدیها و بزرگان بیشماری را پرورانده و به فرهنگ و تمدن جهانی تقدیم کرده است.
* مدیرعامل مرکز گفتمان صلح برای همه
سایر اخبار این روزنامه
گزارش «ابتکار» از سفر غیرمنتظره رئیس ایالات متحده آمریکا به افغانستان
ترامپ در کابل به دنبال چیست؟
محمدعلی وکیلی
رفتارشناسی مسئولان درخصوص اتفاقات بنزینی
تاثیر جنجالی‌ترین تصمیم اقتصادی دولت بر قیمت کاهای اساسی بررسی شد
تکرار ارز 4200!
ترابیان: مدرسه فرانسوی هم برای فرزندانش پیدا کرده بود
افشاگری جالب درباره توافق ایران با هروه رنار
«ابتکار» اهمیت وجود مشاوران حوزه ارتباطات در کنار مسئولان دولتی برای پاسخگویی را بررسی می‌کند
«ابتکار» از تلاش تندروها برای ساقط کردن دولت گزارش می‌دهد
دولت در سیبل سقوط
نبود اراده یا تخصص در مدیران شهری؛ چه چیزی سبب شده تهران دومین شهر آلوده جهان باشد؟
درپی تعرض به کنسولگری ایران در نجف
وزیر خارجه عراق عذرخواهی کرد
عباسعلی کدخدایی :
شورای نگهبان از پیروزی یا شکست افراد متضرر نمی‌شود
صلح در پناه پذیرش تنوع
امیر دریادار موسوی: قدرت اطلاعاتی ایران در دریا بی‌نظیر است
