از فرار مغزها تا مهاجرت‌های کور

آفتاب یزد- گروه اجتماعی: مهاجرت، کلیدواژه‌ای است که از ابتدای سال 97 بیش‌از‌پیش رسانه‌ها به آن پرداخته‌اند. پدیده‌ای که در خلال افزایش مشکلات رواج پیدا کرد و به عقیده کارشناسان افزایش روز افزون آن نگران کننده به نظر می‌رسد؛ مهاجرت کنندگان معمولا دلایل مختلفی برای این کار دارند اما در نهایت اولین اقدام همه کسانی که قصد مهاجرت دارند یادگیری زبان است که اکثرا زبان انگلیسی را مد نظر قرار می‌دهند تا بتوانند شرایط لازم برای زندگی در کشور مقصد را داشته باشند، علاوه بر این اخذ ویزا برای خیلی از مهاجرت کنندگان به نمره آیلتس آن‌ها گره خورده است. به همین دلیل هم این روزها کار و کاسبی آموزشکده‌های زبان انگلیسی داغ است، مدرسان آموزشگاه‌ها از جمله کسانی هستند که از نزدیک با پدیده مهاجرت رو به رو هستند و حضور این پدیده را به خوبی حس می‌کنند.
>موج مهاجرت؛ از فرار مغز‌ها
تا مهاجرت ورزشکاران
افزایش مهاجرت بدون شک مخاطرات زیادی برای کشورمان رقم خواهد زد، همین حالا نیز کشور را در رده‌های بالا در جهت فرار مغز‌ها قرار داده است به طوری که می‌بینیم در یک پرواز مثل پرواز اوکراینی که چندی پیش سقوط کرد، 147 نفر ایرانی حضور داشتند که 23 نفر آن‌ها از نخبگان کشورمان بودند. با مهاجرت توسط هر شهروندی در واقع نیروی انسانی ارزشمندی که برای آن هزینه مالی و زمانی زیادی صرف شده به راحتی و به صورت رایگان به کشور دیگری می‌رود و تبدیل به سرمایه انسانی آن کشور می‌شود.


آمارهای غیررسمی منتشر شده حکایت از آن دارد که ایران در کنار کشورهایی چون نیجریه، ساحل عاج، سنگاپور و ونزوئلا از مهم ترین بازندگان فرار مغزها هستند. این در حالی است که سرمایه‌های نقد ایرانیان خارج از کشور 1/1میلیارد تریلیون دلار برآورد شده است. اعدادی که البته صحت و سقم و دقیق بودن آن محل تردید است. با این حال آنچه مشخص است این است که فرار نخبگان واقعیت غیر قابل انکاری است که این روزها به مهاجرت ورزشکاران و دیگر افراد جامعه نیز منجر شده است. پیشرو بودن ما در خروج سرمایه‌‌های انسانی باعث شده تا از سهم نیروی کار با کیفیت در بازار کار کاسته شود. ارزش اقتصادی از دست رفته به واسطه مهاجرت را هم کنار بگذاریم باید به این نکته توجه داشت که خروج نیروهای متخصص و تحصیلکرده فرآیند پیشرفت هر کشوری را با تاخیر مواجه
خواهد کرد.
>موج مهاجرت‌ها خیلی نگران کننده است
عدنان آزاد، مدرس آزمونهای بین المللی زبان انگلیسی در گفت و گو با آفتاب یزد در مورد موج مهاجرت در کشور و افزایش تعداد افرادی که برای مهاجرت به آموختن زبان انگلیسی می‌پردازند گفت: «بسیاری از افرادی که برای آموزش زبان انگلیسی و گرفتن مدرک آیلتس اقدام می‌کنند، خواستار مهاجرت از کشور هستند و این موضوع تقریبا فراگیر است؛ در طول سال‌هایی که من تدریس می‌کنم 3 موج مهاجرتی را تجربه کرده‌ایم. اولین موج مهاجرتی در سال 88 بود، دومین موج در سال 94 و سومین موج در سال 96 اتفاق افتاد که یک موج پیوسته است و تا امروز ادامه دارد. در تمام این سال‌ها 2 گروه بیشتر از بقیه اقدام به مهاجرت می‌کردند، یکی از این گروه‌ها تکنسین‌ها بودند، یعنی کسانی که حرفه‌ای بلد بودند مثل آرایشگری، لوله کشی، نانوایی و از این دست حرفه‌ها؛ مهاجرت این افراد در سال 88 بیش از دیگر سال‌ها افزایش یافته بود. دسته دوم که اقدام به مهاجرت می‌کنند هم تحصیل کرده‌ها هستند که در تمام این سال‌ها با مهاجرت آن‌ها رو به رو بودیم. اما در سال‌های اخیر به شکل تعجب‌آوری با مهاجرت بازرگانان و پزشکان نیز رو به رو هستیم.»
او در رابطه با سن مهاجرت کنندگان می‌گوید: «در بین این افراد از سن 14 سال را می‌توانید ببینید تا خانم‌های بالای 50 سال. من خانمی را می‌شناختم که در سن 61 سالگی اقدام به آموزش زبان کرده بود تا مهاجرت کند البته هدف خیلی از آن‌ها جدی نیست. این را هم بگویم که خانم‌ها با اختلاف خیلی زیادی بیشتر از آقایان برای آموزش زبان و مهاجرت اقدام می‌کنند و تا آن جایی که من با آن‌ها صحبت کردم این موضوع چند دلیل دارد، اول اینکه تعداد زیادی از این خانم‌ها خانه دار هستند و فراغت دارند یا برخی از آن‌ها هم که شاغل هستند مرخصی گرفتن برایشان راحت است و می‌توانند در کلاس‌ها شرکت کنند، دلیل دیگر هم این است که این طور که من می‌بینم خانم‌ها به طور کلی در موضوع مهاجرت شجاع‌تر از آقایان هستند و به همین دلیل هم پیشگام می‌شوند. دلیل دیگری هم وجود دارد و آن هم این است که خانم‌ها چون معمولا سنشان از آقایان پائین‌تر است در کیس‌های مهاجرت اگر قبول شوند امتیاز بالاتری دارند. البته درصد خیلی کمی از کسانی که اقدام به مهاجرت کرده‌اند موفق بوده اند، چون انگیزه‌های شروع مهاجرت معمولا انگیزه‌های ضعیف و بی پایه و اساسی است؛ برای مثال الان که با سقوط هواپیما رو به رو هستیم و مردم ناراحت هستند، در همین چند روز اخیر خواستاران کلاس‌های آیلتس 4 برابر افزایش یافته است، این نشان می‌دهد کسانی که به انتهای مسیر مهاجرت می‌رسند تعداد خیلی کمی هستند و کسانی که انتهای مسیر تصمیمشان را عملی کنند خیلی کمتر. شاید بتوان گفت 10تا 12 درصد از تمام متقاضیان آیلتس مهاجرت می‌کنند.»
او در ادامه گفت:« این افراد بیشتر به کشور‌های کانادا و استرالیا مهاجرت می‌کنند و تمرکز مهاجریتی ما بیشتر در این کشور‌ها است اما مهاجرت‌های تحصیلی به سمت سوئد و کشور‌های اروپایی است که البته آلمان هم در سال‌های اخیر جزو این کشور‌ها قرار گرفته است. از طرف دیگر با موج مهاجرت به کشور‌هایی مثل مجارستان و ایتالیا نیز رو به رو هستیم که افراد بین 18 تا 22 سال اشتیاق به این مهاجرت‌ها دارند. مجارستان بیشتر برای تحصیل مورد استقبال قرار می‌گیرد چون نمره آیلتس برای ورود به دانشگاه پائین است بنابر این شانس مهاجرت بسیار بالاست. در مورد ایتالیا هم به این دلیل که به گفته داوطلبان مهاجرت، آن‌ها از نظر سبک زندگی نزدیک به ما هستند مورد استقبال قرار می‌گیرد و البته گفته می‌شود که اقدام برای کار در این کشور راحت‌تر است.»
آزاد به عنوان کسی که از نزدیک با موضوع موج مهاجرت و مهاجرت کنندگان رو به رو است، در رابطه با افزایش مهاجرت از کشور می‌گوید:« به نظر من موج مهاجرت‌ها خیلی نگران کننده است. ما در سال‌های اخیر می‌بینیم که میزان دعوا‌ها، بد اخلاقی‌ها و حتی جرائم رانندگی افزایش یافته است، به نظر من دلیل اصلی آن این است که هر روز از تعداد شهروندان دلسوز کشور کمتر می‌شود و اگر این روند ادامه پیدا کند ما خیلی از سرمایه‌های انسانیمان را که می‌توانستند دلسوزانه در کشورشان فعالیت کنند از دست می‌دهیم و این موضوع روند پیشرفت کشور را قطعا کند خواهد کرد.»
>درجا زدن در سیکل کشور‌های در حال توسعه
براساس داده‌های پیمایش‌های مقطعی، نزدیک به نیمی از جمعیت ایران تمایل به مهاجرت دارند و آن را می‌توان در شمار ورزشکاران و نخبگانی دید که از ایران به سوی مقاصدی دیگر در پروازند. از قضا پرواز 752 هواپیمایی اوکراینی به مقصد «کی‌یف» از جمله این پرواز‌ها بود که نزدیک به ۲۳ دانش‌آموخته دانشگاه‌های ایران از جمله صنعتی شریف، امیرکبیر،‌ علم و صنعت و خواجه نصیرالدین طوسی را با خود به کانادا می‌برد؛ پروازی که هرگز به مقصد نرسید. البته تمایل به مهاجرت با مهاجرت قطعی زمین تا آسمان متفاوت است اما موضوع حائز اهمیت این است که اگر اقدام موثری در این حوزه رخ ندهد قطعا خیلی از کسانی که تمایل به مهاجرت دارند به زودی تصمیم نهایی خود برای مهاجرت را عملی خواهند کرد و آن وقت است که نیرو‌های انسانی که باید آینده ساز کشور باشند در کشور‌های دیگر اقدام به فعالیت خواهند کرد و جامعه ما باز هم در سیکل کشور‌های در حال توسعه باقی
خواهد ماند. آیا زمان آن نرسیده که مسئولین در رابطه با این موضوع چاره‌ای جدی بیاندیشند؟