روزنامه مردم سالاری
1398/10/25
انگشت اروپا روی مکانیسم ماشهر
سه کشور اروپایی طرفِ برجام دیروز (سه‌شنبه 24 دی) خبر دادند سازوکار حل اختلاف برجام، معروف به مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال می‌کنند. اگر این کشورها این سازوکار را تا انتها پیش ببرند و موضوع عدم پایبندی ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهند، تمام تحریم‌های لغوشده شورای امنیت و اتحادیه اروپا، مجدداً علیه ایران اعمال میشود. همزمان «بوریس جانسون»، نخست وزیر انگلیس، گفته است که ترامپ، «معامله‌گر بزرگی» است و اگر توافق هستهای با ایران فروپاشید، «توافق ترامپ» باید جایگزین برجام شود. این نخستین بار است که رهبر یکی از کشورهای اروپایی طرفِ برجام، صراحتاً از جایگزینی برجام با طرح ترامپ حرف می‌زند. سیاست اروپا در قبال برجام چه تغییری کرده است؟ آیا اتحادیه اروپا قصد دارد با فعال‌سازی مکانیسم ماشه، مجدداً تحریم‌های هستهای خود را علیه ایران اعمال کند؟به گزارش «مردم سالاری آنلاین»، سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان در بیانیه‌ای با اشاره به کاهش مرحله به مرحله تعهدات برجامی ایران گفته‌اند که «به خاطر اقدام‌های ایران، چاره‌ای نمانده جز اینکه مکانیسم ماشه را فعال کنیم». این سه کشور اروپایی در ادامه بیانیه خود نوشته‌اند که که بار دیگر بر تعهد خود به توافق هستهای با ایران تأکید می‌کنند و «به کمپین فشار حداکثری آمریکا علیه ایران نخواهند پیوست».
پیش از بیانیه سه کشور اروپایی، دو دیپلمات اروپایی به رویترز گفته بودند که سه کشور اروپایی طرف برجام، روز سه شنبه هفته جاری به اتحادیه اروپا اطلاع خواهند که سازوکار حل اختلافِ موجود در توافق هستهای را فعال می‌کنند. این اقدامِ اروپاییها واکنشی به آخرین گام کاهش تعهدات برجامی ایران است. ایران در آخرین گام کاهش تعهدات برجامی خود اعلام کرد که کلیه تعهدات عملیاتی خود در برجام را از ظرفیت غنی‌سازی گرفته تا تعداد سانتریفیوژها کنار می‌گذارد و از این به بعد تنها به تعهدات نظارتی خود در برجام پایبند خواهد بود.
یک دیپلمات اروپایی به رویترز گفته است که «هدف ما از فعال‌سازی مکانیسم حل اختلاف، بازگرداندن تحریمها علیه ایران نیست، بلکه حل کردن اختلافات از طریق مکانیسمی است که در خود توافق گنجانده شده است».
از این اظهارنظر و همچنین متن بیانیه سه کشور اروپایی می‌توان پی برد که اروپاییها در مرحله فعلی به دنبال مذاکره بیشتر با ایران و وارد آوردن فشار دیپلماتیک و رسانه‌ای بر ایران هستند و هدف فوری آنها، فرستادن موضوع عدم پایبندی ایران به تعهدات برجامی‌اش به شورای امنیت، و بازگرداندن تحریمها نیست.
نگاه اروپا به حفظ برجام
«جوسپ بورل» با صدور بیانیه‌ای تاکید کرد که مکانیسم حل اختلاف نیازمند تلاش‌های فشرده و با حسن نیت از سوی تمام طرف‌هاست. وی به عنوان مسئول هماهنگ کننده عنوان کرد که از تمام اعضای برجام انتظار دارد با این رویکرد موضوع را دنبال کنند.
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت که هدف از مکانیسم حل اختلاف، بر طرف کردن مسائل مربوط به اجرای برجام در چارچوب کمیسیون مشترک است. وی افزود که به عنوان مسئول هماهنگ کننده بر روند مکانیسم حل اختلاف نظارت خواهد کرد. بورل با بیان اینکه برجام دستاورد مهمی در عرصه دیپلماسی چندجانبه پس از سال‌ها مذاکره است تصریح کرد« با توجه به ادامه تنش‌ها در خاورمیانه، حفظ برجام بیش از هر زمان دیگری حائز اهمیت است.
از سوی دیگر، «هایکو ماس» وزیر امور خارجه آلمان در دو پیام توییتری نوشت که ما دیگر نمی‌توانستیم آن چه تخطی‌های افزایش‌یابنده توافق هستهای از جانب ایران می‌خواند را بی‌پاسخ بگذاریم. بنابراین، گرد هم آمده و پس از رایزنی‌های زیاد، تصمیم گرفتیم که مکانیسم حل اختلاف[مکانیسم ماشه] را که برای توافق ارائه شده است، فعال کنیم.
ماس افزود: هدف ما واضح است:« ما می‌خواهیم توافق را نگه داریم و به راهکاری دیپلماتیک در توافق دست یابیم. ما با تمام شرکایمان سعی خواهیم کرد که این را حل کنیم. ما از ایران می‌خواهیم که فعالانه در روند مذاکرات که از حالا شروع میشود، شرکت کند.»
«دومینیک راب » وزیر امور خارجه انگلیس هم در پیامی توییتری نوشت: « بسیار مهم است که ایران هیچ گاه به سلاح هستهای دست نیابد. امروز، انگلیس، فرانسه و آلمان مکانیسم حل اختلاف[مکانیسم ماشه] را در پاسخ به تخطی ایران از تعهداتش در توافق هستهای فعال کردند. ما می‌خواهیم ایران را به پایبندی کامل آن به توافق هستهای بازگردانده و توافق را حفظ کنیم.»
از سوی دیگر، « میخائیل اولیانوف » نماینده دائم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در توئیتر نوشت: «گروه E3 تصمیم گرفت که مکانیسم حل اختلاف را طبق بند 36 برجام فعال کند. آنها اعلام کرده‌اند که این کار را با حسن نیت و برای حفظ این توافق انجام دادند و اقدامشان هیچ ارتباطی با سیاست فشار حداکثری آمریکا (علیه ایران) ندارد. بیائید امیدوار باشیم که این اقدام وضعیت (پیرامون برجام) را پیچیده‌تر نکند.»
واکنش رسمی تهران
سید عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه در خصوص بیانیه سه کشور اروپایی مبنی بر آغاز فرآیند حل و فصل اختلافات در برجام توسط این سه کشور به خبرنگاران گفت: ابتدا این توضیح لازم است که اقدام سه کشور اروپایی یک اقدام کاملا انفعالی و از موضع ضعف به شمار می‌رود. فرآیند حل و فصل اختلافات در برجام را جمهوری اسلامی ایران از یکسال و اندی پیش و با ارسال نامه‌های رسمی از سوی وزیر امور خارجه کشورمان به هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام آغاز کرده و لذا نه به لحاظ فرآیندی و نه به لحاظ عملی اتفاق جدیدی نیفتاده است.
موسوی گفت واقعیت آن است که به دنبال اعلام خروج غیرقانونی آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های این کشور که بایستی وفق برجام لغو می‌شدند، برجام در یک وضعیت عدم توازن و ناپایدار قرار گرفت. در نتیجه جمهوری اسلامی ایران وفق بند 36 برجام با آغاز فرآیند حل و فصل اختلافات، مساله را به کمیسیون مشترک برجام ارجاع داد و این کمیسیون درجلساتی که برای رسیدگی به درخواست ایران برگزار شد، چه در سطح مدیران سیاسی و چه در سطح وزرا، با اجماع و تاکید همه طرف‌های برجام مبنی بر اینکه سبب اصلی وضعیت بغرنج کنونی، خروج غیرقانونی آمریکا از برجام است، راه حل‌هایی را برای جبران این وضعیت تصویب نمود. اما متاسفانه در مدت یکسال طرف‌های اروپایی برجام به رغم تعهداتی که هم در برجام داشتند و هم صراحتا و به طور رسمی پس از خروج آمریکا از برجام در جلسات کمیسیون مشترک برعهده گرفتند، نتوانستند اقدامی ملموس و جدی برای ایفای تعهدات خود صورت دهند و به همین سبب نیز، کشورمان از مقررات پیش بینی شده در بندهای 26 و 36 برجام استفاده کرده و اجرای بخشی از تعهدات هسته ای خود را طی پنج گام با فواصل زمانی قابل ملاحظه متوقف نمود.
سخنگوی وزارت امور خارجه افزود : در حقیقت اعلام آغاز فرآیند حل و فصل اختلافات و فعال کردن بند 36 برجام از سوی طرف‌های اروپایی در فضایی مطرح میشود که این بند از مدتها پیش توسط جمهوری اسلامی ایران مورد استناد قرار گرفته است و وضعیت جدیدی ایجاد نخواهد شد. البته چنانچه اروپاییها – که در بیانیه خود مدعی هستند این اقدام را با حسن نیت و با هدف حفظ برجام صورت داده اند- به جای تلاش برای ایفای تعهدات خود و بهره مند کردن ایران از آثار لغو تحریمها وفق پیوست دو برجام، به تداوم مسیر وادادگی در برابر آمریکا ادامه دهند و یا بخواهند از فرآیند حل و فصل اختلافات در کمیسیون مشترک برجام سوءاستفاده کنند، باید خود را برای پذیرش تبعات آن نیز آماده کنند که این تبعات قبلا به آنان از طرق مقتضی گوشزد شده است.
مکانیسم ماشه
و فرآیند بازگشت تحریمها
طبق سازوکار حل اختلاف گنجانده شده در بند 37 برجام، چنانچه هر یک از کشورهای باقی‌مانده در برجام به این نتیجه برسند که ایران توافق هستهای را نقض کرده، موضوع را به کمیسیون مشترک ارجاع می‌دهند. کمیسیون مشترک برجام 15 روز فرصت دارد تا ادعای کشور شاکی را بررسی و درباره آن تصمیم‌گیری کند. البته این مدت، با اجماع قابل تمدید است. اگر مذاکرات بی‌نتیجه باشد، کمیسیون مشترک می‌تواند موضوع را به یک هیئت سه نفره متشکل از ایران، کشور شاکی و عضو مستقل ارجاع دهد. در پایان این فرآیند 30 روزه (که البته می‌تواند با اجماع کشورها تمدید شود) چنانچه موضوع اختلاف، حل‌نشده باقی بماند، شکایت طرح شده به عنوان «عدم پایبندی اساسی ایران به تعهدات» درنظر گرفته خواهد شد و کشور شاکی می‌تواند موضوع را به شورای امنیت ارجاع دهد. در ادامه، شورای امنیت باید در خصوص قطعنامه‌ای برای «تداوم لغو تحریمها» رای‌گیری کند و چنانچه قطعنامه فوق، طی 30 روز به تصویب نرسد، تمام تحریم‌های قبلی به‌طور خودکار علیه ایران اعمال میشود. به این سازوکار بازگشت خودکار تحریمها، مکانیسم ماشه می‌گویند.
از بیانیه سه کشور اروپایی و موضع‌گیری مقامات اروپایی در ماه‌های اخیر، چنین برمی‌آید که آنها استفاده از مکانیسم ماشه را با هدف فشار بر ایران آغاز می‌کنند اما ممکن است در نهایی کردن این فرآیند، ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و بازگرداندن تحریمها از خود احتیاط نشان دهند.
حتی یکی از کشورهای طرف برجام هم به تنهایی می‌تواند استفاده از مکانیسم ماشه را کلید بزند و حرکت در این مسیر، نیاز به اجماع ندارد. اروپاییها با این اقدام خود و بیانیه مشترک‌شان به دنبال این بوده‌اند تا پیام واحدی به ایران ارسال کنند و از این طریق فشار رسانه‌ای و دیپلماتیک را بر روی ایران افزایش دهند.
همزمان بوریس جانسون، نخست وزیر انگلیس هم در مصاحبه با بی‌بی‌سی صراحتاً از جایگزینی برجام با «توافق ترامپ» حرف زده است. او گفته است که انگلیس برای کنار گذاشتن توافق هستهای تحت فشار قرار خواهد گرفت و اگر برجام دچار فروپاشی شد، «توافق ترامپ» باید جایگزین آن شود. نخست وزیر انگلیس، نشستن «توافق ترامپ» به‌جای برجام را «قدم بزرگی رو به جلو» توصیف کرده است.
فعال کردن سازوکار حل اختلاف توسط کشورهای اروپایی، از حیث حقوقی، یک طنز محسوب میشود. ایران به قصد زیرپا گذاشتن توافق هستهای، تعهدات برجامی خود را کاهش نداده و در واقع، کاهش تعهدات برجامی ایران، یک اقدامِ جبرانی در برابر خروج آمریکا از برجام و بی‌عملی اروپا در اجرای تعهدات برجامی‌اش بوده است. اینکه اروپا در مقابل، اقدام جبرانی ایران دست به فعال‌سازی مکانیسم ماشه زده است، یک تصمیم سیاسی است و هدف این تصمیم نیز فشار دیپلماتیک و رسانه‌ای بر ایران است.
آمادگی تهران برای مقابله با ماشه
«محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان پیشتر درباره تهدید اروپاییها به فعال کردن مکانیسم ماشه گفته بود: مکانیسم ماشه در برجام برای مواقعی است که خطای اولیه رخ بدهد. ایران خطای اولیه را انجام نداده است. اقداماتی که ایران انجام داده، اول از همه در پاسخ به تخطی آمریکا از برجام و عدم توان اروپاییها برای پاسخ دادن انجام گرفته‌اند و این‌ها همه راهکار محسوب می‌شوند. هیچ کسی نمی‌تواند از یک راهکار در پاسخ به راهکاری دیگر استفاده کند.
همچنین «سید عباس عراقچی»، معاون ظریف در مورد چنین تهدیدی از سوی اروپاییها گفته بود: طبیعی است که این موضوعات شرایطی را ایجاد می‌کند که ما به پایان برجام سریع‌تر نزدیک شویم.
«علی اکبر صالحی» رئیس سازمان انرژی اتمی نیز در اظهاراتی در حاشیه مراسم راه‌اندازی بخش ثانویه راکتور اراک گفته بود: «اگر اروپاییها به سمت مکانیسم ماشه بروند عملا به سمت نابودی برجام رفته‌اند. اروپا می‌خواهد از بعد مسائل امنیتی برجام برآید و این را بارها گفته‌اند. اما اینکه اروپا این خواستش با توانش چقدر تناسب دارد بحث جداگانه است. اروپا نشان داد متاسفانه ایالت کالیفرنیا در مقابل دولت آمریکا استقلال سیاسی بیشتری دارد تا کل اتحادیه اروپا در مقابل آمریکا. این نشان‌دهنده عاجز بودن اروپا در مقابل آمریکاست. اینکه به دنبال مکانیسم ماشه بروند بر خلاف نیت اروپاست و اگر به این سمت بروند عملا به سمت نابودی برجام رفته‌اند و تناقضی است در اظهارات مقامات اروپایی درباره حفظ برجام.»
سایر اخبار این روزنامه
تفسیر اجتماعات اخیر به منزله رفراندوم؟
خبر
ایران برای همه ایرانیان
بازداشت افرادی در رابطه با سقوط هواپیمای اوکراینی
وام ازدواج در سال آینده ۵۰ میلیون تومان شد
خدمات مراقبت پرستاری در منزل
نگاه متفاوت کانادا به فاجعه هواپیمای اوکراین
وزارت امور خارجه سفیر انگلیس در ایران را مجددا احضار و در صورت لزوم اخراج نماید
انتخابات باید رقابتی باشد
پرونده هواپیمای اوکراینی، معمولی نیست
انگشت اروپا روی مکانیسم ماشهر
