روزنامه شهروند
1398/12/04
از سیل دشت تا برف رشت
حمیدرضا خدابخشی کنشگر آب و محیط زیست مدت مدیدی است که کارشناسان حوزه آب و اقلیم هشدار می‌دهند که با روند گرمایش زمین، کشور ایران که خود یکی از نقش‌آفرینان این پدیده است، شاهد پدیده‌های جوی و هیدرولوژیکی غیرقابل پیش‌بینی و دچار مشکلاتی متأثر از این پدیده خواهد شد. از طرفی عدهای نیز با این کارشناسان به مخالفت برخاسته شرایط خاص را ناشی از بروز پدیده‌های حدی و با دوره بازگشت‌های معین می‌کنند و شرایط حادث شده را طبیعی دانسته و بر روند توسعه افسار گسیخته پای می‌فشارند. آیا با توجه به میانگین‌ها می‌توان روند تغییراقلیم را انکار کرد؟ برای مواجهه با پدیده‌های حدی به چه راهکارهایی نیاز داریم؟1- سال گذشته در همین زمان‌ها بود که با توجه به دانسته‌های تجربی و پیش‌یابی مدل‌های اقلیمی، آمارهای برف ذخیره شده در سطح حوضه‌های آبریز، حجم پر شده مخازن سدها، مشاهده تاب‌آوری رودخانه‌ها در رهاسازی آب، با اعمال محدودیت‌هایی که در یک تصمیم راهبردی در سطح استان درحال اجرا بود، پیش‌بینی کردم که در فروردین و اردیبهشت در خوزستان شاهد سیلاب خواهیم بود. به‌خصوص اینکه قبل از رسیدن به ماه‌های سیلابی سد دز، مجبور به سرریز شده بود. اما آیا سیلاب‌ها و ترسالی سال آبی 98-97 را می‌توان سرآغاز شروع ترسالی‌ها دانست؟ باید توجه داشت که سیل‌های خوزستان در سال‌های قبل نیز روی داده است.
2-در دهه سوم بهمن ماه سال جاری سرما و یخبندان بخش‌های زیادی از کشور ایران و عراق را درنوردید.
در پدیده‌هایی نادر در بخش‌های گرمسیری، دمای اهواز، شوش، دزفول، گتوند، بهبهان، کربلا و بغداد به زیر صفر درجه رسید. در فیلم‌هایی که در شبکه‌های مجازی منتشر شد در این شهرها بارش برف خیلی محدود و کم مشاهده شد. درشمال کشور با برخورد توده دمایی سرد با توده رطوبتی بالا بارش برف شدیدی را در گیلان شاهد بودیم که باعث راهبندان‌های طولانی و گرفتار شدن خودروها در برف شد. لازم به ذکر است همه عوامل و دست‌اندرکاران از وقوع این پدیده‌ها از قبل اطلاع داشته و با تخمین‌های بالا آن را پیش بینی کرده بودند. آیا سرمای زیر صفر در مناطق گرمسیری یا برف فراوان در رشت تا به حال واقع نشده؟ آمارها نشان می‌دهد که در یک بازه پانزده ساله دوبار دیگر رشت و گیلان در سال‌های 83 و 95 شاهد بارش چنین برفی بودند و مناطق گرمسیری هم دماهای زیر صفر درجه داشته‌اند.
نتیجه‌گیری: با توجه به تکرار وقایع می‌توان گفت پس تغییر اقلیم روی نداده؟
برای بررسی تغییر اقلیم، توجه به میانگین‌های طولانی مدت کارشناسان را به اشتباه می‌اندازد، چون بروز اثر پدیده‌های حدی مانند سیلاب‌های بزرگ یا خشکسالی‌های شدید یا ناهنجاری‌های بارشی در میانگین‌گیری در طول آمار گم میشود و خسارت آنها کمرنگ جلوه می‌کند. آنچه ما را به سمت نتیجه‌گیری صحیح رهنمون می‌کند توجه به روند آمار و خسارت‌هایی است که در پی بروز تکرار پدیده‌های حدی می‌توان انتظار داشت. سایت کلیماتولوژی با بررسی چند پژوهش به روند گرمایش زمین، کاهش دوره یخبندان، تعداد روزهای یخبندان و افزایش طول دوره رشد (از آخرین خبندان تا شروع یخبندان بعدی) می‌پردازد که نشانگر افزایش طول مدت دوره رشد (گرم بودن) و کاهش روزهای یخبندان اغلب نقاط کشور است.
دکتر علیجانی استاد هوا و اقلیم دانشگاه تهران در سخنرانی کلیدی خود در همایش سیلاب 98-97 به تشریح یافته‌های خود پرداخت و اعلام کرد که براساس داده‌های آماری و بررسی روند‌ها در مدل‌های پیش‌یابی، ما با روند گرم شدن زمین و تغییر اقلیم با بروز بیشتر پدیده‌های حدی مواجه خواهیم بود. مثل افزایش تعداد روزهای خیلی گرم سال یا بارش‌های شدید همراه با کاهش میانگین‌های بارش در طول سال سیل و خشکسالی توأمان. دکتر بهنام شفیعی ثابت، عضو هیأت علمی دانشگاه گیلان در مقاله «نگاهی به برف 21بهمن 83 رشت» آورده است: «برف بهمن ماه سال 1383 رشت، باعث تخریب ده‌ها هزار واحد مسکونی، تجاری، آموزشی و تولیدی- صنعتی شد و حدود پانصد‌میلیون دلار خسارت بر جای گذاشت.» در بخش صنعت، تخریب صدها واحد تولیدی موجب بیکاری هزاران کارگر شد. کیخسرو چنگلوایی، رئیس جهاد کشاورزی خوزستان به خبرگزاری مهر در پانزدهم بهمن امسال گفت: «در‌سال آبی ۹۷ دچار سیل شدیم و در مجموع بیش از 4هزار و ۶۶۲میلیارد تومان به اراضی زراعی باغی حوزه دام، طیور، شیلات، زنبورعسل و تأسیسات زیربنایی خسارت وارد شد.» او عنوان کرد: «۱۶۸هزار هکتار از ۲۱۳هزار هکتار اراضی دچار سیل گرفتگی شده بودند.»
راهبردها
به‌رغم پیش‌بینی‌ها نبود آمادگی در مواجهه با پدیده‌های حدی باعث شد تعداد زیادی از هموطنان در برف گرفتار شوند و برق بسیاری از مناطق گیلان و به تبع آن خطوط ارتباطی این استان قطع شود. همان‌گونه که در بروز بحران ریزگرد در خوزستان و سیل در گلستان و لرستان شد. باورپذیری مسئولانه مسئولان از تغییر اقلیم و بررسی همه‌جانبه اثر این پدیده در همه شئونات و تغییر سبک زندگی، بررسی تاب‌آوری و سازگاری، هزینه‌های آن و نهایتاً ورود نتایج حاصل از مطالعات متخصصان در تدوین قوانین، آیین‌نامه‌ها، استانداردها، انجام مدیریت ریسک به جای مدیریت بحران و همکاری‌های بین‌المللی می‌تواند، کلید مواجهه و کند کردن روند پدیده گرمایش زمین باشد به شرطی که باور کنیم خسارت‌های ناشی از این پدیده بسیار بیشتر از سرمایه‌گذاری در کند کردن روند آن است.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
