گروه صنعت و تجارت: تحریمهای ظالمانه از سوی آمریکا در عرصههای مختلف اقتصادی در چهار دهه گذشته به اشکال مختلف جریان داشته، اما تولیدکنندگان به ویژه فعالان صنعت فولاد همواره راه خود را در پیش گرفتهاند که این موضوع، ناکارآمدی سیاست تحریم را نشان میدهد. فولادسازان کشور، پارسال در عرصه صادرات عملکرد رکوردگونه برجای گذاشتند و با تولید نزدیک به ۱۱ میلیون تن دستاورد قابل توجهی داشتند که ۳.۵ میلیارد دلار درآمدزایی کرد. این مهم درحالی تحقق یافت که کشورمان در اوایل دهه ۹۰ در بین واردکنندگان فولاد جای داشت و بطور متوسط سالیانه پنج تا هفت میلیون تن واردات را در برنامه خود اختصاص میداد.

تازهترین اقدام آمریکا که از سوی وزارت خزانهداری این کشور اعلام شد، تحریم هشت شرکت جدید مرتبط با ایران بود که بین این شرکتها نام چهار شرکت غیرایرانی نیز قید شد. آمریکا که از حدود دو سال قبل به شکل رسمی از توافقنامه جامع مشترک (برجام) خارج شده بود، صنعت فولاد ایران را آماج تحریمهای خود قرار داد بدان امید که با از کارانداختن این صنعت راهبردی، زنجیروار دیگر صنایع از قبیل خودرو، لوازم خانگی و ... یکی پس از دیگری از حرکت بازخواهند ایستاد، اما گذشت زمان آشکار کرد که این صنعت میتواند از پس تحریمها برآید و به مسیر دشوار خود ادامه دهد. با وجود این محدودیتها، آمار عملکرد پارسال فولادسازان گویای رشد ۱۰ درصدی شمش نسبت به سال ۹۷ بارقم ۲۷ میلیون و ۲۴۰ هزار تن بود. ضمن اینکه تولیدات فولادی هم با افزایش ۶ درصدی به رقم ۲۰ میلیون و ۱۸۲ هزار تن رسید. آهن اسفنجی تولیدی هم در سال گذشته، با رشد ۶ درصدی به حدود ۲۸ میلیون تن رسید. صادرات فولاد ایران نیز در سال ۹۸، رشد قابل توجه ۲۲ درصدی را تجربه کرده است.

مرور سوابق تحریم فولادسازان گویای آن است که آمریکا پیش از این در آبانماه ۱۳۹۷ شرکت فولاد مبارکه را به عنوان بزرگترین تولیدکننده فولاد کشورمان تحریم کرده بود و پس از آن نیز در اواسط دیماه همان سال برخی دیگر از شرکتها را از جمله «فولاد صبا»، «فولاد هرمزگان»، «فولاد اصفهان»، «فولاد کاوه جنوب»، «فولاد آلیاژی ایران»، «فولاد خوزستان» و «شرکت آهن و فولاد غدیر»، «آهن و فولاد ارفع» و شرکتهای صنعتی و معدنی «شرکت صنعتی و معدنی گلگهر»، «شرکت صنعتی و معدنی چادرملو»، آلومینیومسازان و مس «شرکت آلومینیوم ایران»، «شرکت آلومینیوم المهدی»، «شرکت ملی مس ایران» را به فهرست شرکتهای تحت تحریم خود افزوده بود.

وزارت خزانهداری آمریکا اوایل تیرماه جاری از تحریم هشت شرکت جدید مرتبط با ایران خبر داد که بین این شرکتها نام چهار شرکت غیرایرانی نیز دیده میشود، این امر در واقع تلاشی مضاعف برای تحریم محسوب می شود، هرچند که حاصلی در پی ندارد. وزارت خزانهداری آمریکا در ارتباط با تحریمهای جدید خود در بیانیهای اعلام کرد نام هشت شرکت که بهگفته این وزارتخانه با شرکت فولاد مبارکه در ارتباط هستند، به فهرست شرکتهای تحت تحریم دفتر کنترل داراییهای خارجی (اوفک) که از نهادهای زیرمجموعه وزارت خزانهداری آمریکاست، اضافه میشود. بین این شرکتها، نام چهار شرکت ایران از جمله شرکت «سنگ آهن مرکزی ایران» و چهار شرکت غیرایرانی که در امارات، آلمان و هنگکنگ به ثبت رسیدهاند دیده میشود.

روند رو به رشد تولید فولاد پاسخی آشکارا و محکم در برابر دشمن و نقشههای شوم آن محسوب میشود و تولیدکنندگان فولادی بر این نکته تاکید دارند که با وجود اینکه تحریمهای فولادی از مرداد سال گذشته آغاز شده، اما تاکنون اتفاق خاصی برای تولید این محصول رخ نداده و روند تولید بدون مشکل ادامه دارد؛ به همین دلیل اعمال تحریمهای جدید نمیتواند چندان برای تولیدکنندگان نگرانکننده باشد. تولیدکنندگان فولادی بر این موضوع نیز اتفاق نظر دارند که قوانین داخلی سختتر از تحریمهاست و با توجه به شرایط کنونی باید راهکاری برای تسهیل قوانین داخلی در نظر گرفت تا به این وسیله عبور از تحریمها آسان شود. به گفته فعالان فولادی در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد از قطعات بخش فولادسازی بومیسازی شده است. به نحوی که در حوزه مکانیک و انرژی بالای ۸۰ درصد، در حوزه برق و اتوماسیون نزدیک به ۴۰ درصد و در حوزه مواد مصرفی تکنولوژی و نسوز نزدیک به ۸۵ درصد بومیسازی انجام شده است. امروز دشمن تمام قد برای اختلال و از حرکت انداختن چرخ تولید کشور مصمم است، پس نباید با مقررات و قوانین یک شبه در روند تولید و صادرات کشور اختلال ایجاد کرد، اتخاذ تصمیم در پشت درهای بسته، گرهی از پیش روی تولید بازنخواهد کرد و باید با عزم جدی ضمن گذر از تحریمها، از تشکلهای ذیربط بیشتر مشورت بگیریم و راه های موفقیت را با هم افزایی و همگرایی برگزینیم و منیتها را کنار بگذاریم، زیرا ما بودن عامل پیشرفت محسوب میشود.

در همین حال اواسط خردادماه سال جاری بود که انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در اوایل اردیبهشت طی نامهای به وزیر صنعت، معدن و تجارت با توجه به شرایط ایجادشده توسط بحران کرونا و همچنین محدودیتهای شدید داخلی مرتبط با ستاد تنظیم بازار، نسبت به کاهش صادرات فولاد کشور و کاهش درآمدهای ارزی صنعت فولاد اعلام خطر کرده بود. انجمن تولیدکنندگان فولاد در نامه خود عنوان کرده بود که در حالی که علاوه بر تحریمها، بحران کرونا محدودیتهای خارجی پیش روی صادرات فولاد ایران را به حداکثر رسانده، «فرآیندهای محدودکننده متعدد داخلی از جمله دریافت مجوزهای محموله به محوله از وزارت صمت و همچنین الزام به عرضههای سنگین فولاد در بورس کالا، باعث شده تا صادرات به سختترین امور واحدهای تولیدی فولاد کشور تبدیل شود».

آمارها نشان میدهد که تحلیل و پیشبینی انجمن فولاد درست بوده و حالا مشخص شده که حجم صادرات فولادسازان بزرگ کشور در دوره دو ماهه نخست سال ۹۹، بهطور بیسابقهای کاهش یافته است. انجمن فولاد در نامه هشدارآمیز سه درخواست را وزارت صمت مطرح کرده بود. این انجمن درخواست کرده بود که ۱) تمامی محدودیتهای صادراتی آهن و فولاد کشور به فوریت مرتفع گردد؛ ۲) توسعه صادرات به عنوان یکی از اهداف اصلی کارگروه تنظیم بازار (حداقل در خصوص فولاد) در اولویت قرار گیرد؛ و ۳) همانند سایر کشورهای فولادساز دنیا، مشوقهای صادراتی وضع و به سرعت اجرایی گردد.

محدودیتهای صادرات فولاد کشور همچنان پابرجاست و با توجه وضعیت صادرات فولاد در دو ماه ابتدایی سال و همچنین نیاز کشور به درآمدهای ارزی حاصل از صادرات غیرنفتی، به نظر میرسد زمان تسهیل صادرات فولاد فرا رسیده است. نگاه کارشناسانه به موضوع نشان میدهد که در شرایط جاری شاید راهحل این باشد که درخواست سهگانه انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در حوزه صادرات فولاد عملیاتی شود تا کشور بیش از این از کاهش صادرات فولاد متضرر نشود. کاهش صادرات فولاد و محدودیتهای صادراتی، تهدیدی برای صنعت فولاد در سال جهش تولید است و در شرایطی که در داخل کشور رکود وجود دارد، این احتمال وجود دارد که با تداوم کاهش صادرات فولاد، تولید فولاد در کشور نیز نزولی شود. فراموش نکنیم که بنا به آمارهای انجمن فولاد، تولید محصولات فولادی کشور در فروردین ماه امسال نسبت به فروردین سال ۹۸، کاهش ۸ درصدی را تجربه کرده است و ادامه این روند، میتواند به ضرر اقتصاد کشور باشد. صنعت فولاد کشور بیش از هر زمانی دیگر به سیاستهای صادراتگرا نیاز دارد.