من كرونا نمي‌گيرم!

در يک حالت تناقض‌آميز، ميزان بيماري ويروس کرونا خيزش صعودي و ميزان نگراني مردم روند نزولي به خود گرفته و اين وضعيت به معمايي تبديل شده است. براساس نظرسنجي مركز افكارسنجي دانشجويان ايران(ايسپا) نگراني شهروندان تهراني با «ميزان زياد» از ابتلا به کرونا از 58 درصد در ارديبهشت به 46 درصد در خرداد تنزل يافته است. با اين حال براساس اعلام سخنگوي وزرات بهداشت و درمان و آموزش پزشكي اغلب استان‌هاي كشور از نظر ابتلا به ويروس كرونا، در وضعيت قرمز و بسياري از آنها در وضعيت هشدار قرار دارند. با ظهور پديده كرونا در اوايل اسفند 98 و انتشار كليپ‌هايي وحشتناك از پيامدهاي آن در رسانه‌هاي اجتماعي، ترس سراسر وجود شهروندان را فراگرفت. كسب و كار خود را رها كردند و به قرنطينه خانگي اجباري تن دادند. اما از اواخر خرداد 99 با خيزش موج جديد كرونا، شيب افزايشي تند آن و سه‌رقمي شدن ميزان تلفات روزانه در ايران، در يك رفتار متناقض، ميزان نگراني شهروندان تهراني از ابتلا به کرونا كاهش يافته است؟! در تبيين علل رفتار تناقض‌آميز و تزلزل در تاب‌آوري شهروندان تهراني، متغيرهاي زيادي مدخليت دارند. اين يادداشت تنها درصدد بيان تحليل مسائل روان‌شناسي اجتماعي اين پديده با استفاده از نظريه «اثر شخص ثالث» ديويسون (1983) است. بر اساس اين نظريه، شهروندان چنين تصور مي‌کنند که ديگران (دور) نسبت به خود و افراد و گروه‌هاي نزديک به خود (خانواده يا دوستان) بيشتر تحت تاثير آثار منفي اخبار جعلي هستند. چنين ادراکي، ناشي از مثبت‌پنداري درباره توانايي‌هاي خود و در نتيجه احساس آرامش کاذب است. درک اينکه فقط ديگران دورتر تحت تاثير پيامدهاي منفي اخبار جعلي قرار دارند، در درازمدت خطرناک است. نظريه اثر شخص ثالث ديويسون به‌خوبي مي‌تواند جنبه‌هاي نگرشي و رفتاري شهروندان تهراني در قبال ويروس کرونا و سرعت زياد عادي شدن مناسبات اجتماعي و در نتيجه روند روبه رشد اين بيماري را تبيين کند. اغلب شهروندان تهراني ترس و وحشت زيادي از موضوع کرونا ندارند. به عبارت ديگر، آنان با اين تصور نادرست که ديگران (شخص ثالث) بيشتر در معرض خطر ويروس كرونا قرار دارند، با ساده‌سازي شرايط پيچيده کنوني، خود را از ليست ريسک کرونا معاف مي‌کنند و در عالم خيال، در خطر و ضرر ديگران را جلو مي‌اندازند! چنين ادراكي موجب مي‌شود با کليشه‌سازي و عادي قلمداد كردن اوضاع و خودخارج‌سازي از دايره خطر ابتلا به كرونا، عملا در خيز شديد و شيوع بالاي اين بيماري عالمگير تسريع شود. در مبارزه با آثار منفي اخبار جعلي، دوري گزيدن از رفتارهاي احساسي و هيجاني، كاربست تفكر انتقادي، استفاده از مهارت‌هاي راستي‌آزمايي، اجتناب از تصور و اغراق درباره توانايي‌ها و مهارت‌هاي خود، ضروري است. با الگوگيري از اين نظريه، در مبارزه با پيامدهاي ناگوار كرونا نيز نبايد تصور كرد كه تنها ديگران در معرض ابتلا به اين بيماري هستند و با اغراق‌گويي درباره توانايي‌هاي خويش، بي‌جهت خود را از دايره خطرات خارج کنيم. براي درك بهتر تاثير كرونا و آسيب‌پذيري خود و ديگران، بايد از خوش‌خيالي بي‌مبنا دست کشيد و به الزامات و پروتكل‌هاي بهداشتي تن داد. كنترل و خاموشي اين ويروس به عزم ملي نياز دارد و فاصله‌گذاري اجتماعي، استفاده از ماسك و شست‌وشوي مداوم در زمره اقدامات حداقلي براي تحقق اين عزم و ريشه‌کني ويروس کروناست.