روزنامه شرق
1399/07/14
مدیریت بحران سیلاب‌های پاییزی
مدیریت بحران سیلاب‌های پاییزی مهدی زارع* در روز یکشنبه 13 مهرماه سازمان هواشناسی در مورد رگبار شدید باران و احتمال وقوع سیل و آبگرفتگی معابر ۹ استان کشور هشدار داد. بر اساس این هشدار از یکشنبه عصر تا سه‌شنبه 15 مهر 99 با رگبار شدید باران و کاهش دما به میزان 6 تا 10 درجه و احتمال بارش برف در قلل سبلان و رشته‌کوه البرز مرکزی احتمال بالا‌آمدن آب رودخانه‌ها، جاری‌شدن روان‌آب در مسیل‌ها، آبگرفتگی و برخورد صاعقه و اختلال تردد در جاده‌های کوهستانی وجود دارد. معمولا در چنین موقعیتی خودداری از اتراق، تردد و چرای دام در بستر و حاشیه مسیل‌ها و رودخانه‌ها، اجتناب از صعود به ارتفاعات و تمهیدات لازم در باغداری توصیه میشود. در پایان تابستان و در 29 شهریور 99 نیز در منطقه تالش در استان گیلان با وقوع سیل خسارت‌های زیادی از تخریب چند دهنه پل تا ویرانی ۱۶ واحد مسکونی گزارش شد. از صبح 30 شهریورماه نیز با بارش شدید باران در گیلان به‌ویژه شهرستان تالش، بالا‌آمدن آب رودخانه کرگانرود سبب آبگرفتگی معابر، انسداد راه‌های روستایی، قطع آب، برق و گاز بسیاری از روستاها در چهار بخش این شهرستان شد. انسداد مسیر ترانزیتی تالش-آستارا و همچنین اسالم به خلخال سبب ایجاد ترافیک و سرگردانی مردم شد. با نگاهی به آمار تجمعی بارندگی در همین ابتدای سال آبی 1399-1400 مشاهده میشود که از شش حوزه آبریز درجه‌یک کشور (دریای مازندران، خلیج فارس-دریای عمان، دریاچه ارومیه، فلات مرکزی، مرزی شرقی و قره قروم) در دو حوزه اصلی خلیج فارس-دریای عمان و قره قروم، میزان بارندگی از اول تا 12 مهر 99 از بارندگی متوسط در زمان مشابه در 11ساله منتهی به سال آبی 1398-1399 بیشتر بود. البته با تغییرات اقلیمی انتظار می‌رود که نوسانات بارندگی در بازه‌های زمانی کوتاه‌تر و در محدوده‌های جغرافیایی کوچک‌تر و با میزان و شدت بیشتر در سال آبی جدید هم رخ دهد. مسئله ما همچنان متمرکزبودن و پراکنده‌بودن این میزان بارش و وجود خاک سطحی است که به دلیل خشکسالی‌های دو دهه اخیر همچنان نفوذپذیری بسیار کمی دارند و این موضوع به وقوع سیلاب می‌انجامد. تشکیل تیم‌های مدیریت بحران سیلاب، گام اول پیشگیرانه است. با توجه به همه‌گیری ویروس کرونا در کشور و درگیر‌بودن زیرساخت مدیریتی و بهداشتی کشور در آن مسئله، باید با دقت و سختگیری بیشتری اقدام شود. تیم‌های مدیریت بحران (تیمران‌ها) با مرور درس‌های سیلاب‌های 98-99، اکنون باید آماده برای به‌کارگیری برنامه عملیاتی بحران سیلاب باشند. علت افزایش خسارات بیشتر سیلاب‌های اخیر، افزایش، تکرار یا بزرگی طغیان‌ها نبوده بلکه تشدید استفاده از اراضی دشت‌های سیلابی یعنی افزایش استفاده از اراضی سیل‌گیر مجاور رودخانه‌ها است. عوامل اصلی در خسارت‌بار بودن سیلاب‌های سال‌های 1398 و 1399 در کشور را شاید بتوان به‌صورت زیر فهرست‌وار بیان کرد:- بی‌توجهی به این امر که اراضی در معرض خطر سیل قرار دارند
- ناآگاهی خریداران مستحدثات از سیل‌گیری ملکشان (فروشندگان خریداران را از این موضوع مطلع نمی‌کنند)
- تمایل و گرایش عمومی مردم به زیستن و کار‌کردن در اراضی پست و مسطح
- بالا‌بودن ارزش اراضی دشت‌های سیلاب (در قیاس با اراضی نسبتا مرتفع و کوهپایه‌ها)
- بی‌توجهی مدیریت شهری در توسعه محلات بدون توجه به سیل‌گیر‌بودن اراضی که در آن ساخت‌وساز جدید میشود (مانند آنچه در شهر اهواز رخ داده و عملا بسیاری از محلات جدید شهر فاقد سامانه دفع فاضلاب و آب‌های سطحی است!).
به‌این‌ترتیب، رشد و توسعه شهرها غالبا بدون توجه به خطر سیل‌گیری انجام شده و میشود. سال آبی جدید نیز بستر سیلاب‌های تازه است. با این خسارت‌بارترین مخاطره طبیعی، هوشمندانه و با مدیریت درست کاهش ریسک برخورد کنیم.
*عضو وابسته فرهنگستان علوم
سایر اخبار این روزنامه
روایت جنگ، سپاه و جریان‌های سیاسی آن دوران
قربانيان نوظهور خصوصي‌سازي
چوب حراج به خانه راوی زمین سوخته
اگر لازم باشد می‌آیم
گلایه مراجع تقلید از وضع معیشت مردم
کرونا رکورد مرگ در تهران را شکست
جنجال فحاشي به عربستانی‌ها
تولید غیرمجاز در مزارع ایران
اما و اگرها برای نامزدی زنان در انتخابات
دولت مستعجل
آدرس غلط تخریب ویلاها
هشدار درباره خطر نابرابری آموزشی
مدیریت بحران سیلاب‌های پاییزی
آغوش باز تهران به‌روی روشنی
