روزنامه ابتکار
1399/09/17
کاهش تنش بین عربستان و قطر چه تاثیری بر تغییر معادلات منطقه‌ای خواهد داشت؟ توافق در وقت اضافه حضور ترامپ
گروه سیاست خارجی- توافق بین دوحه و ریاض، سه سال بعد از محاصره قطر در حالی رخ داد که ترامپ مهم‌ترین حامی بن سلمان، به زودی کاخ سفید را ترک می کند.عربستان، امارات، مصر و بحرین در سال ۲۰۱۷ با طرح موضوع حمایت دوحه از تروریسم، روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع و محاصره این متحد سابق را در دستور کار خود قرار دادند.
ادعا‌های مذکور که عمدتا با انگیزه‌های شخصی و ناراحتی از سیاست خارجی قطر مطرح شد، بار‌ها از سوی قطر رد و تکذیب شد، اما تاثیری بر این روند نداشت.
قفل روابط عربستان و قطر بالاخره باز شد. دو کشور در سال های اولیه حضور ترامپ در کاخ سفید، با بحران روبه‌رو شده بودند و کشورهای عربی با محاصره قطر این کشور را با مشکلاتی رو به رو کردند. اما حالا با نزدیک شدن به پایان ترامپ و با پادرمیانی جراد کوشنر، داماد رئیس جمهوری آمریکا به توافق با یکدیگر دست یافتند. به نظر می رسد که سعودی ها از ترس دولت بایدن، برای چنین توافقی عجله داشته اند.
منابع آگاه می‌گویند شرط مقدماتی توافق مذکور، اجازه استفاده از حریم هوایی عربستان به قطر در مقابل انصراف قطر از دادخواست‌های بین‌المللی‌اش علیه عربستان است.
نکته قابل توجه، عدم تسلیم قطر به شروط ۱۳ گانه‌ای است که کشورهای تحریم کننده برای از سرگیری روابط خود با دوحه تعیین کرده بودند.
تاثیر توافق اخیر کشورهای حاشیه خلیج فارس بر روابط ایران و قطر
یک کارشناس مسائل غرب آسیا اظهار کرد: قطر در نوع تعامل با ایران تحت تاثیر عربستان و فشارهای این کشور قرار نمی‌گیرد و فراموش نخواهد کرد که تهران در زمان تحریم‌ها چه کمک‌هایی به این کشور ارائه کرد.
حسن هانی‌زاده در گفت‌وگو با ایسنا در ارتباط با اهداف سفر جرد کوشنر داماد ترامپ به کشورهای حاشیه خلیج فارس و همچنین اعلام این خبر که با وساطت آمریکا و کویت اختلاف‌ها و تنش‌ها بین قطر با کشورهای امارات، بحرین و عربستان کاهش پیدا کرده و موفقیتی تاریخی در این زمینه حاصل شده است، گفت: سفر کوشنر، داماد رئیس‌جمهور کنونی آمریکا به منطقه به ویژه کشورهای قطر و عربستان برای چند هدف صورت گرفت.
وی افزود: در طول سه سال گذشته شاهد وجود اختلاف‌ها و تنش‌هایی بین قطر با کشورهای بحرین، امارات، عربستان و مصر بودیم که حتی این اختلافات ممکن بود به سطح تقابل نظامی بین دوحه و ریاض منجر شود.
هانی زاده با بیان اینکه چهار کشور مصر، بحرین، امارات و عربستان طی طرحی اقدام به تحریم قطر کردند و مانع پرواز هواپیماهای قطری از آسمان کشورهای خود شدند، گفت: داماد ترامپ در این سفر تلاش کرد که اختلافات بین قطر و این کشورها را کاهش دهد و از طرف دیگر قطر را از ایران جدا کند و این کشور را وارد محور غربی، عربی، عبری کند.
این کارشناس مسائل غرب آسیا یکی دیگر از اهداف سفر کوشنر به منطقه و قطر را تلاش برای عادی سازی روابط بین قطر و رژیم صهیونیستی عنوان کرد و گفت: قطر در ارتباط با موضوع فلسطین سیاست مستقلی از دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس دارد و تا کنون قبول نکرده که روابط خود را با اسرائیل عادی کند.
وی تصریح کرد: قطر در انتظار روی کار آمدن دولت جدید آمریکا و سیاست های جو بایدن در ارتباط با موضوع فلسطین و رژیم صهیونیستی است و تلاش های آمریکا در این زمینه در فرآیند زمانی دو ماه باقیمانده از دولت ترامپ جواب نمی دهد.
این کارشناس مسائل غرب آسیا با بیان اینکه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس منتظر پایان دوره ترامپ و آغاز فعالیت جو بایدن در کاخ سفید هستند تا سیاست‌های خود را با سیاست های دولت جدید آمریکا هماهنگ کنند، افزود: در بحث اختلافات بین کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله قطر و عربستان دوحه بر این سیاست تاکید دارد که ریاض نباید تلاش کند که به عنوان یک برادر بزرگتر سیاست های خود را به دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس دیکته و تحمیل کند.
هانی زاده با بیان اینکه قطر در انتظار تشکیل دولت مستقل فلسطینی است و احتمالا بعد از تحقق این موضوع اقدام به برقراری روابط با رژیم صهیونیستی کند، اظهار کرد: سفر کوشنر به منطقه یک بازی در وقت تلف شده است که نتیجه دلخواه را به همراه نداشته است.
وی با بیان اینکه البته تلاش ها در ارتباط با شفاف شدن و کاهش تنش‌ها بین قطر و سه کشور عربستان، امارات و بحرین به نظر می رسد با همکاری کویت تا حدودی به نتیجه رسیده است، گفت: البته بعید به نظر می‌رسد که تنش بین مصر و قطر به خاطر جانبداری دولت دوحه از اخوان المسلمین کاهش پیدا کند.
این کارشناس مسائل غرب آسیا با بیان اینکه در شورای همکاری خلیج فارس دو کشور بحرین و امارات در امر سیاست خارجی تابع عربستان هستند و به نوعی ریاض رهبری این دو کشور را بر عهده دارد، افزود: اما قطر تلاش کرده که سیاست مستقلی از این سه کشور در مورد مسائل منطقه از جمله ایران اتخاذ کند و وارد جریان تقابل با ایران نشود.
هانی زاده با بیان اینکه سه کشور مورد اشاره از مدت ها پیش جزو محور عربی، غربی و عبری بودند، خاطرنشان کرد: ولی قطر علیرغم فشارهای عربستان وارد این بازی نخواهد شد و رابطه خود با ایران را ادامه می دهد چرا که می‌داند تهران در زمان تحریم قطر چه کمک های شایانی به این کشور ارائه کرده است.
به گزارش ایسنا، عربستان، امارات، مصر و بحرین از پنجم ژوئن ۲۰۱۷ با متهم کردن قطر به حمایت از تروریسم، روابط دیپلماتیک با این کشور را قطع و مرزهای زمینی و هوایی خود را بسته و قطر را محاصره کردند.
در راستای انجام تلاش ها برای پایان دادن به بحران ایجاد شده بین قطر و برخی از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس ، جمعه شب معاون وزیر امور خارجه کویت با انتشار بیانیه‌ای رسمی از توافقی نهایی تحت نظارت کویت و آمریکا برای حل بحران میان قطر و سایر اعضا در شورای همکاری خلیج فارس خبر داد.
شیخ نواف الاحمد الجابر الصباح، امیر کویت نیز دستیابی به توافق برای حل بحران قطر را موفقیتی تاریخی خواند.
خالد جارالله، معاون وزیر امور خارجه کشور کویت تاکید کرد که اختلافات خلیج فارس حل شده و توافق نهایی تحت نظارت کویت و ایالات متحده انجام شده است.
معاون وزیر امور خارجه کویت به شبکه خبری الشرق گفت: ما به رهبران خلیج فارس بابت توافق برای پایان دادن به اختلاف در شورای همکاری تبریک می‌گوییم.
وی افزود: اقدامات پس از توافق برای پایان دادن به باقی اختلافات به خوبی بررسی خواهد شد.
این مقام کویتی با اشاره به تلاش‌های جارد کوشنر، مشاور دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا در حل اختلاف میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس گفت: ما برای حل اختلاف از زمان آغاز آن تلاش کرده‌ایم.
پس اعلام این خبر وزیر امور خارجه کشورمان نیز در توییت هایی به دو زبان عربی و انگلیسی اعلام کرد از تفاهمات اعلامی کویت در خلیج فارس استقبال می‌کنیم.
محمدجواد ظریف در صفحه توئیتر خود در این ارتباط نوشت: از تفاهم‌های اعلامی کویت در خلیج فارس استقبال می‌کنیم. سیاست دیرینه ایران، دیپلماسی، روابط مبتنی بر حسن همجواری و گفت‌وگوی منطقه‌ای است.
بازگشت مناسبات ایران و قطر به گذشته؟
همچنین قاسم محبعلی، کارشناس مسائل خاورمیانه در پاسخ به این سوال که روابط ایران و قطر بر اثر قطع روابط قطر و عربستان گرم شده بود. اگر قطر وارد دایره دوستان ریاض شود، این می‌تواند موقعیت ایران را تضعیف کند و این آشتی تا چه اندازه می تواند بر این روابط بین تهران و دوحه موثر باشد؟ به خبرآنلاین گفت: نمی‌توانیم بگوییم تاثیر خیلی جدی خواهد داشت. قبلا هم عربستان در مورد عراق و سوریه با ایران اختلاف داشت. به نظر می رسد که نهایتا مناسبات ایران و قطر به شرایط قبل بر می گردد. از آنجایی که دو کشور مناسبات تجاری و اقتصادی پر سودی هم نداشته اند، این اتفاقات نمی‌تواند موجب تحولات جدی شود.
ایران و قطر همیشه روابط پرنوسانی داشته‌اند. البته این نوسانات به اندازه بحرین یا امارات و عربستان نبوده است. تیره ترین روابط ایران با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس با بحرین است. با عربستان هم در دوران آقای هاشمی و دولت خاتمی روابط نسبتا خوبی شکل گرفت. اما قطر سعی کرده خودش را از این ترکش‌ها دور نگه دارد. آنها سیاست جداگانه ای دارد که خیلی ارتباطی با بقیه کشورهای عربی ندارد. اختلافاتی هم با ایران دارد. اما چون در این چند سال تنها معبرش برای ارتباط با خارج ایران بود، سعی کرد که روابط را با تهران حفظ کند.
وی همچنین در پاسخ به این سوال که ائتلافی بین ایران و ترکیه و قطر شکل گرفته بود و سرانجام ان چه خواهد شد، افزود: باید منتظر ماند و دید. هم ترکیه و هم قطر در این چند سال مناسباتشان در مورد ایران نوسان داشته. ترکیه در مورد سوریه و عراق با ایران احساس رقابت می کند و تفاوت منافع استراتژیک هم دارد. در مورد آذربایجان و ارمنستان هم اختلافاتی دارد. به همین دلیل بعید نیست که روابط آنکارا و تهران دوباره دورتر شود. در مورد قطر هم این کشور عموما سعی نمی کند که وارد بازی.های بزرگ شود.
سعی می‌کند یک بازیگر باشد و با امکانات مالی که دارد خودش را به عنوان یک قدرت مطرح کند. اما چون دولت کوچکی دارد، وارد بازی‌های بزرگ، جنگ های وسیع و ائتلاف‌های موثر و جدی نمی شود و بعید می دانم که به خاطر عربستان هم خودش را وارد تنش با ایران کند.
البته بستگی به شرایط دارد که خیلی ویژه است. قطر با اینکه رابطه اش را با ایران حفظ کرده مهم‌ترین فرماندهی مرکزی آمریکا در خاورمیانه در قطر است. هر عملیاتی که واشنگتن بخواهد در مورد ایران انجام دهد، اگر قطر خواهد بود و اگر تهدیدی علیه کشورمان وجود داشته باشد، یکی از پایگاه هایی که عمل خواهد کرد، در این کشور خواهد بود. بنابراین نمی توانیم هم زمان منتظر باشیم که دوحه رابطه صمیمی و ویژه‌ای با ایران ترتیب دهد و ائتلافی که وجود داشته به خوبی کار کند.
سایر اخبار این روزنامه
جشنواره فیلم فجر 99 با چه چالش‌هایی روبه‌رو خواهد بود؟
اما و اگرهای بزرگ‌ترین رویداد سینمایی کشور
علیرضا صدقی
گذرگاه سخت انتخابات 1400
چه کسانی در انتخابات 1400 حضور پیدا نمی‌کنند؟
بازار داغ تکذیب
تا اقتصاد تثبیت نشود، افزایش حقوق معنا ندارد
اما و اگرهای حقوق و دستمزد ۱۴۰۰
وزیر بهداشت می‌گوید ایران در ساخت واکسن «کارستان» می‌کند
ایران پنج، آمریکا یک!؟
«ابتکار» تاثیر شعارهای سیاسی بر مسائل اقتصادی و اجتماعی را بررسی کرد
چتر بورس بر سر انتخابات 1400
کاهش تنش بین عربستان و قطر چه تاثیری بر تغییر معادلات منطقه‌ای خواهد داشت؟
توافق در وقت اضافه حضور ترامپ
اسحاق جهانگیری:
امنیت غذایی مردم و تامین کالاهای اساسی و دارو در اولویت است
سخنگوی سپاه:
ترور شهید فخری زاده با هدایت ماهواره ای انجام شد
در نخستین سفر خارجی وزیر خارجه سوریه به تهران سفر می‌کند
