روزنامه شرق
1399/09/19
نظرات قابل‌تأمل دانشجویان درباره اقتصاد ایران
نظرات قابل‌تأمل دانشجویان درباره اقتصاد ایران حمزه نوذری- استاد دانشگاه خوارزمی مسائل اقتصادی از جمله مهم‌ترین دغدغه‌های سیاست‌مداران، مدیران و عموم مردم در کشورهای مختلف اعم از توسعه‌یافته و در‌حال‌توسعه است. فهم و درک نگرش‌های مردم نسبت به پدیده‌های اقتصادی گام نخست در سامان‌دادن به امور اقتصادی است. بدون توجه به نگرش‌های اقتصادی افراد جامعه، برنامه‌ها و فعالیت‌های کلان اقتصادی ممکن است با باورهای اقتصادی افراد در تعارض قرار گیرد که در‌این‌میان هم راهبردهای اقتصادی کم‌اثر میشود و منابع بالقوه و بالفعل اقتصادی هدر می‌رود و هم کنشگران اقتصادی به سمت فعالیت‌های متفاوت با سیاست‌های اقتصادی پیش می‌روند. امروزه اکثر حکومت‌ها و دولت‌ها مشروعیت و قانونی‌بودن خود را از کسانی که بر آنها حکومت می‌کنند، به دست می‌آورند. بنابراین سیاست‌گذاری‌ها و راهبردهای اقتصادی و اجتماعی باید از خواست‌ها و نگرش‌های مردم پیروی کند؛ چرا‌که تنها حامی دولتمردان و سیاست‌گذاری‌ها، باورها و نگرش‌های افراد است. بنابراین در حکومت‌های مردم‌سالار و مبتنی بر آرای عمومی سنجش و تحلیل نگرش مردم با دقت دنبال میشود. دانشجویان، که ظرفیت تبدیل‌شدن به یک فرد متخصص، روشنفکر، فرهیخته و نخبه را دارند، به‌مثابه عامل تحول اجتماعی عمل می‌کنند. به این دلیل آگاهی کارگزاران و مدیران جامعه و همچنین پژوهشگران و عالمان حوزه‌های مختلف علوم انسانی – اجتماعی از گرایش‌های فکری و رفتاری دانشجویان هم از نظر اجرائی و کاربردی ضروری است و هم از نظر علمی حائز اهمیت است. سیاست‌گذاری اقتصادی مستلزم شناخت ارزش‌ها و رفتارهای اقتصادی مردم است، به‌این‌ترتیب برای دستیابی به فهم دقیق شرایط و وضعیت اقتصادی ضرورت بررسی نگرش‌ها و باورهای اقتصادی افراد جامعه وجود دارد که در این میان نگرش‌ها و باورهای اقتصادی دانشجویان از اهمیت بسزایی برخوردار است.طرح ملی نگرش‌ها و رفتار دانشجویان تاکنون در دو موج در سال‌های 1382 و 1394 اجرا شده که اخیرا در قالب کتابی چهارجلدی توسط مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری چاپ شده است. نگرش اقتصادی دانشجویان درخصوص وظایف دولت حاوی نکات مهمی است که باید به آن توجه شود. بیش از دو‌سوم دانشجویان در هر دو سال، تجارت و سرمایه‌گذاری خارجی را امری مفید و سازنده برای ایران تلقی می‌کنند و با محدود‌کردن سرمایه‌گذاری خارجی موافق نیستند. بر این اساس دولت نمی‌تواند در رشد اقتصادی و فراهم‌کردن حضور سرمایه‌گذاران خارجی کوتاهی کند. نگرش دانشجویان نسبت به اولویت سیاست رشد درآمد ملی یا توزیع ثروت ملی بحث مهم دیگری بود که در هر دو پیمایش به آن پرداخته شد. بزرگ‌تر‌کردن کیک اقتصاد یا توزیع کیک اقتصاد، کدام‌یک اولویت دارد؟ از نظر دانشجویان ایرانی دولت با دخالت در اقتصاد باید بیش از هر چیزی دغدغه توزیع منابع و ثروت داشته باشد نه افزایش درآمد ملی. این نگرش نشان می‌دهد که دانشجویان در هر دو سال بر این دیدگاه هستند که درآمدهای کشور ناعادلانه توزیع میشود و انحصار ثروت در دست عده‌ای خاص است. مسئله دخالت دولت در توزیع منابع و ثروت در بین دانشجویان در سال 1382 بسیار با‌اهمیت بوده است، به‌نحوی‌که بیش از دو‌سوم (74 درصد) دانشجویان چنین تفکری را دنبال می‌کرده‌اند. به دیگر سخن، نگرش دانشجویان ابتدای دهه 1380 با نگرش دانشجویان ابتدای دهه 1390 درخصوص اولویت توزیع ثروت بر افزایش درآمد ملی هیچ تفاوتی نکرده است و نزدیک به دو‌سوم از پاسخ‌گویان در هر دو دهه توزیع عادلانه ثروت را بر رشد درآمد ارجح می‌دانند و معتقدند دولت باید در سیاست‌گذاری و طراحی راهبردِ توزیع ثروت فعالانه عمل کند. این سؤال که چه بخش‌هایی باید سهم بیشتری از بودجه سالانه داشته باشند، همیشه مهم و اساسی بوده است. دانشجویان اولویت تخصیص بودجه را در سال 1382 مسکن، آموزش و بهداشت درمان دانسته‌اند و دانشجویان شاغل به تحصیل در سال 1394 نیز معتقدند دولت باید اولویت تخصیص بودجه را بهداشت و درمان، مسکن، کمک به تولید و آموزش در نظر بگیرد. اما پس از جنگ تحمیلی شاهد بوده‌ایم که دولت‌ها سعی کرده‌اند از ارائه خدمات بهداشتی، آموزشی و مسکن بکاهند و آنها را به بخش خصوصی واگذار کنند، افزایش سهم بیمار در درمان، گسترش دانشگاه‌های پولی و دانشجویان شهریه‌پرداز، افزایش بیمارستان‌های خصوصی، کنار‌کشیدن دولت از مشارکت جدی در تهیه و تأمین مسکن گروه‌های کم‌درآمد نشان‌دهنده بی‌توجهی دولت‌های پس از جنگ تحمیلی ایران و عراق به وظایف ارائه خدمات اجتماعی است. اما چرا اقتصاد ایران مشکلات متعددی از جمله بی‌کاری، تورم، رشد اقتصادی پایین و توزیع ناعادلانه ثروت دارد؟ ریشه مشکلات کجاست؟ آیا مسائل اقتصادی ریشه اقتصادی دارند؟ دانشجویان شاغل به تحصیل در ابتدای دهه 1380 و ابتدای دهه 1390 متفق‌القول منشأ مشکلات اقتصادی جامعه را فساد اداری می‌دانند. دانشجویان نابسامانی‌ها و مشکلات اقتصادی را امری فرهنگی نمی‌دانند، از نظر دانشجویان تا زمانی که اراده جدی برای مبارزه با فساد اداری (اختلاس، رشوه، رانت‌خواری افراد و نهادهای خاص، حیف‌و‌میل بودجه) وجود نداشته باشد، امیدی به حل مسائل اقتصادی نیست. دانشجویان به‌عنوان شهروندانی آگاه اهمیت زیادی به نقش اقتصادی و خدماتی دولت می‌دهند و توقع دارند با سیاست‌گذاری اقتصادی، مسائل اقتصادی نیز کاهش یابد. در این زمینه نگرش دانشجویان از دیدگاه نولیبرال‌ها که معتقدند دولت باید از فعالیت‌های اقتصادی و ارائه خدمات اجتماعی کنار بکشد، دور است. بنابراین راهبردهای اقتصادی نولیبرالی، مد نظر دانشجویان نیست. از نظر دانشجویان دولت باید بتواند از سرمایه‌گذاری خارجی بهره لازم را ببرد و توزیع نابرابر ثروت را با تدابیر لازم اصلاح کند و بهداشت، آموزش، مسکن و اشتغال از اولویت‌های تأمین بودجه باشد. اما سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی اقتصادی دولت بدون اصلاح سازمان‌ها و نهادهای دولتی و حاکمیتی امکان ندارد. نکته مهم این است که قبل از هر اقدامی باید فساد اداری حاکم بر سازمان‌ها و نهادها از میان برداشته شود، به این دلیل که هرگونه سیاست و راهبرد مؤثر در صورت وجود فساد به ضد خود تبدیل میشود.
سایر اخبار این روزنامه
پشت پيچ تندتورم
۲ روایت از اختلاف مکی و مصدق
۴گام مدني در حمايت از آزارديدگان
تأیید حکم اعدام زم
تنور برجام دوباره گرم میشود؟
رتبه اول شهرداری در رشوه و پارتی‌بازی
نظام سیاسی ما ناشی از انتخاب و اراده عمومی است
پوست خربزه جبهه ایستادگی زیر پای آقا محسن
غیرت برابر ثروت مأموریت تکراری پرسپولیس!
معتمد بايدن در رأس پنتاگون
توزيع عادلانه بودجه
نظرات قابل‌تأمل دانشجویان درباره اقتصاد ایران
سخت‌تر‌شدن جبران عقب‌ماندگی‌های ایران
فارسی هفتم تلخ است
