روزنامه مردم سالاری
1399/09/29
تحریف یک واقعیت تاریخی
چندی پیش رئیس جمهور ترکیه رجب طیب اردوغان که در مراسم رژه نظامی نیروهای جمهوری آذربایجان به مناسبت اتمام اشغال منطقه قره باغ کوهستانی توسط ارمنستان، به باکو سفر کرده بود بیت شعری را خواند که برخی آن را نماد گروه‌های پان ترک تجزیه طلب می‌دانند. وی ضمن اشاره به قدرت گیری دوباره ارس گفت: ما از شما جدا نمی‌شدیم، ما را به زور از شما جدا کرده‌اند. سخنانی که واکنش وزیر خارجه کشورمان دکتر ظریف را نیز در پی داشت که به فهم نادرست اردوغان از این شعر اشاره کرده بود و مخاطب این شعر را مردم جدا شده در شمال رود ارس از مام وطن می‌دانست. به این منظور بر آن شدیم تا اشاره‌ای کوتاه به پیشینه تاریخی منطقه آذربایجان و فهم غلط در مورد «ترک» بودن آذریان ساکن در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی و اردبیل داشته باشیم.متاسفانه برخی از مردم کشور ما حتی خواص کشور معتقدند که مردم غیور و ترک زبان مخصوصا ساکنین آذربایجان بزرگ دارای قومیت ترکی هستند. درصورتی که با نگاهی به تاریخ کشورمان به نادرستی این تصور اشتباه پی می‌بریم. در واقع کشور ایران به دلیل موقعیت تاریخی خاص خود در طول تاریخ، حکم یک چهارراه را بین اقوام مختلف متمدن و غیر متمدن ایفا می‌کرده است. این مسئله در کنار برخی از منافعی که برای ایرانیان به ارمغان می‌آورده است مانند ارتباطات تجاری یا تبادلات فرهنگی، گاهی اوقات باعث هجوم اقوام بیگانه به کشورمان شده است. یک بار یونانیان به رهبری اسکندر، یک بار اعراب، یک بار مغولان به رهبری چنگیز و یک بار هم ترکان. ورود هر یک از این اقوام به کشور ما باعث اختلاط‌های قومی بین ایرانیان و غیر ایرانیان و ایجاد تغییراتی در فرهنگ ایرانی شد. اما در این بین ورود ترکان به ایران دارای 2 تفاوت عمده با دیگر اقوام بود. اول آنکه ورود ترکان که تقریبا از قرون سوم و چهارم هجری قمری صورت گرفت باعث تغییر زبانی در بخش قابل توجهی از مردم کشورمان شد، به طوری که تاثیرات آن تا به امروز باقی مانده است. دوم آنکه به صورت بسیار گسترده صورت گرفت؛ توضیح آنکه با سقوط سامانیان و حتی پیش از آن، ورود ترکان به ایران به صورت غلام و سرباز مزدور نظامی‌به صورت محدود شروع شد و در دوره سلجوقیان به اوج خود رسید. عمده مناطقی که توجه ایلات ترک را به خود جلب کرد نواحی آذربایجان و حوالی آن بود که دارای مراتع بهتری برای چرای گوسفندان ایلات ترک بود. از سویی دیگر از دوره غزنویان تا سقوط قاجاریان، ما شاهد حدود هزارسال حکمرانی ایلات ترک بر کشورمان بودیم و حتی در دوره ایلخانیان پایتخت کشور در شهر مراغه قرار داشت. حضور گسترده ایلات ترک و اعمال قدرت سیاسی آنها بر مردم ایران به خصوص در نواحی آذربایجان و شمال غرب ایران، باعث رواج زبان ترکی در بین مردم نواحی شمال غرب کشور ما شد. اما این به معنی ترک شدن آذربایجانیان نبود بلکه تنها زبان مردم این نواحی تغییر کرد و البته لاجرم تغییراتی در فرهنگ آنها نیز به وجود آمد.
باید توجه داشت که ترک زبانی به معنی ترک بودن نیست. ترک بودن به معنی متعلق بودن به قوم ترک و دارا بودن ویژگی‌های فرهنگی ترکان و اشتراک در سرگذشت تاریخی با ترکان است. در صورتی که مردم آذربایجان یا اصطلاح باستانی آن یعنی آتروپاتگان، چندین سده پیش از ورود ترکان به خاک ایران و نواحی آذربایجان کنونی تعلق داشته و دارای تاریخ و سرگذشت مشترک با ایران بزرگ بوده و همیشه بخشی مهم و جدایی ناپذیر از ایران بزرگ را تشکیل می‌داده است و پس از اتحاد ایالات ایرانی به دست کوروش بزرگ، هیچ‌گاه از ایران جدا یا مستقل نبوده است. این ویژگی فرهنگ ایرانی یا ایران است که با وجود پذیرفتن فرهنگ‌های مختلف و اقوام غیر ایرانی همچنان ایرانی باقی می‌ماند.
اساسا از نظر علم تاریخ مفاهیمی چون نژاد خالص یا نژاد پاک و دست نخورده فاقد اعتبار علمی است. چراکه جا به جایی و تبادلات تمدنی و قومی‌همیشه در طول تاریخ وجود داشته و همواره شاهد اختلاط قومی بوده‌ایم و شاید بتوان گفت هیچ قوم کاملا بدون تغییری در جهان وجود نداشته باشد. اما مفهوم هویت تاریخی دارای عناصری از واقعیات قابل اثبات و مشاهده است. چراکه هویت تاریخی بر مبنای یک تاریخ مشترک و سرزمین مشترک شکل می‌گیرد و با نگاه به منابع تاریخی می‌توان به فهم درستی از آن دست یافت.
واقعیت تاریخی قابل اثبات توسط منابع تاریخی موثق و عقلانیت تاریخی آن است که پیش از شکل‌گیری کشور آذربایجان یا حتی امپراتوری عثمانی یا کشور ترکیه، ملت ایران و آذربایجان بزرگ (که علاوه بر بخش‌های فعلی که در مرزهای سیاسی ایران کنونی وجود دارند در مقاطعی از تاریخ باستان به لحاظ اداری و سیاسی بخش‌هایی از شمال رود ارس را نیز شامل می‌شده است) وجود داشته و همچنان نیز مردم عزیز آذربایجان با وجود برخی اظهارنظرهای مغرضانه برخی گروه‌های تجزیه طلب داخلی و حامیان خارجیشان خود را ایرانی و بخشی از ایران بزرگ می‌دانند و این موضوع را در مقاطعی از تاریخ این کشور به خصوص در انقلاب مشروطه یا جنگ تحمیلی به همگان نشان داده‌اند.
شاید بتوان علت اصلی چنین مشکلاتی را بی توجهی به تاریخ ملی کشورمان دانست که منجر به گستاخی برخی از کسانی میشود که چشم طمع به خاک عزیز کشورمان را دارند. امید که با توجه و دقت هرچه بیشتر مسئولین کشورمان به ارتقای آگاهی تاریخی مردم کشورمان به خصوص نسل جوان و البته موضع‌گیری‌های قاطع و جدی نسبت به این گونه سخنان و اظهارنظرهای مغرضانه که پیش از این نیز توسط برخی از مقامات ترکیه مطرح شده بود، اجازه مطرح شدن دوباره چنین جسارت‌هایی را به هیچ کشوری ندهند.
*فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه شهید بهشتی
سایر اخبار این روزنامه
قالیباف می‌تواند کاندیدا شود، ظریف نه
محک مصلحت‌سنجی مجمع تشخیص
تحریف یک واقعیت تاریخی
کارنامه‌ای که مردم درآن جایی ندارند
انتقال اتوبوسی کرونا در سایه منع دورهمی یلدایی!
بازار مسکن اسیر رکود مطلق
اصلاح‌طلبان به‌طور مشروط در انتخابات ۱۴۰۰ شرکت می‌کنند
برجام مورد مذاکره مجدد قرار نمی‌گیرد
کارگران از نتایج جهانی‌سازی رها نشده‌اند
لزوم ایجاد صنایع دفاعی مشترک میان کشورهای اسلامی
