روزنامه ابتکار
1399/11/07
آیا با محدود کردن شبکه‌های اجتماعی می‌توان در جهت اطلاح جامعه گام برداشت؟ زندگی بدون روتوش در عصر دوربین ها
فاطمه امینالرعایااین روزها شایعات پیرامون احتمال فیلتر شدن اینستاگرام شدت گرفته است، شبکه اجتماعی‌ای که از آن برای کارکردهای گوناگونی می‌توان استفاده کرد، از سرگرمی گرفته تا مغازه‌های مجازی و رسانه‌های موثر فردی. اما آیا با مسدودسازی استفاده از شبکه‌های اجتماعی که این روزها ابزاری برای اطلاع‌رسانی شهروند خبرنگارها است، جامعه به سوی اصلاح نقصان‌هایش پیش می‌رود؟
چند روز پیش با پخش شدن یک ویدئو در شبکه‌های اجتماعی ناگهان توجه تمام رسانه‌های رسمی کشور به یک اتفاق جلب شد. سربازی وظیفه‌شناس در مقابل قانون‌شکنی یک نماینده مجلس ایستادگی کرد و از او یک سیلی خورد. پس از پخش شدن ویدیوی این اتفاق، ناگهان این فیلم به منبع خبری رسانه‌ها تبدیل شد و بر اساس آن گزارش‌های مختلفی تهیه شد. گذشته از اینکه کم و کیف این اتفاق، این سوال مهم وجود دارد که چقدر چنین فیلم‌هایی می‌تواند به عنوان یک منبع خبری برای رسانه‌ها مورد استناد قرار بگیرد؟ داوود صفایی، روزنامه‌نگار پیشکسوت و استاد ارتباطات در گفت‌وگو با «ابتکار» دراین‌باره گفت: تصویربرداری که به صورت تصادفی و توسط افراد غیرحرفه‌ای انجام میشود سال‌ها است که توسط رسانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما امروز این تصاویر از جنبه‌هایی با سال‌های گذشته متفاوت است. در گذشته دوربین‌ها محدود بودند و افراد کمتری به آن‌ها دسترسی داشتند و مراحل طولانی‌ای باید برای ظهور و انتشار تصاویر طی می‌شد. بنابراین به سرعت در اختیار رسانه‌ها قرار نمی‌گرفتند. اما امروز به دلیل آنکه در لحظه فیلم‌ها و تصاویر آماده ارسال هستند و از هر نقطه می‌توان آن را منتشر کرد می‌توان به آن‌ها اصطلاح تصاویر خبری را اطلاق کرد. چون این تصاویر با وقوع رویداد فاصله زمانی ندارند. بنابراین رسانه‌ها از این تصاویر استفاده می‌کنند.
او افزود: از سوی دیگر تعداد دوربین‌هایی که در اختیار مردم است، چندین برابر دوربین‌های بیست سال پیش شده و طبیعتا رسانه‌ها نیز از آن‌ها استفاده می‌کنند.
صفایی با بیان اینکه وظیفه رسانه انعکاس رخدادها فارغ از سود و زیان است، ادامه داد: رسانه وظیفه دارد رویدادهای مهم یا جالب را منتشر کند بدون آنکه چه تاثیری خواهد داشت. تصمیم‌گیری درباره اینکه این رویداد چه واکنش‌هایی ایجاد می‌کند در حیطه وظایف و مسئولیت رسانه نیست. رسانه باید واقعیت‌ها را منعکس کند، خواه تلخ و خواه شیرین، چه شادی‌آور و چه غم‌انگیز. بنابراین رسانه به شدت واقع‌گرا است و اینکه این واقعه چه اثری برجا می‌گذارد به رسانه مربوط نیست. به عنوان مثال رسانه نمی‌تواند در مقابل خبر سقوط بورس ساکت باشد، یا خبر جهش قیمت‌ها را منتشر نکند چون ممکن است واکنشی هیجانی در جامعه رخ دهد. جهان امروز، جهان واقع‌گرا است. سازمان‌ها، شرکت‌ها، سیستم‌ها و دولت‌ها امروزه به سمت واقع گرایی حرکت کرده‌اند، فارغ از آنکه این واقعیت تلخ است یا شیرین یا چه اثراتی در پی دارد. با چنین رویکردی به نوعی کارکرد خود را انجام می‌دهند.
محدود کردن دسترسی به شبکه‌های اجتماعی اتفاق تازه‌ای نیست. اما اینستاگرام به عنوان شبکه اجتماعی که بیشتر بر مبنای مدیا عمل می‌کند امروز به عنوان بستری برای تبدیل شدن به یک رسانه شخصی ایفای نقش می‌کند. حالا چندی است که شایعاتی پیرامون فیلتر شدن این شبکه اجتماعی نیز شنیده میشود. اما آیا چنین اقداماتی برای پیشگیری از واکنش‌های جامعه، به اصلاح جامعه می‌انجامد؟ صفایی دراین‌باره گفت: محدود کردن شبکه‌های اجتماعی ممکن نیست. این فکر که بتوان تنوع خبررسانی و شهروند-خبرنگاران را محدود کرد، از لحاظ فناوری و تکنولوژیکی امکان‌پذیر نیست. مثل این است که بخواهند 60 میلیون گوشی هوشمند را جمع‌آوری کنند که شدنی نیست و دوره اعمال چنین محدودیتی دیگر گذشته است. اما اگر آنچه که برای تلگرام اتفاق افتاد، قرار باشد بر سر تلگرام بیاید، تکنولوژی با آن مقابله می‌کند و فیلترشکن‌ها عملا چنین امکانی را سلب می‌کنند. تنها ممکن است هزینه مالی و گاهی زمانی مصرف‌کنننده را بالاتر ببرد.
او ادامه داد: دیگر نمی‌توان شبکه‌های اجتماعی را از مردم گرفت و باید آن‌ها را به عنوان واقعیت‌های اطلاع‌رسانی جوامع گوناگون پذیرفت. اما فرض کنیم چنین محدودیتی ایجاد شود. آنچه اتفاق می‌افتد این است که ممکن است یک چهارم کاربران اینستاگرام به شبکه‌های اجتماعی دیگر کوچ کنند اما همچنان سه چهارم کاربران در آن فعالیت می‌کنند و به خبررسانی و شهروند-خبرنگاری ادامه می‌دهند. بنابراین در هر صورت پروسه خبررسانی از بین نمی‌رود و تمام جهان، از جمله شبکه‌های ماهواره‌ای به این محتواها دسترسی پیدا می‌کنند و با این استدلال که شبکه‌های خارجی از اتفاقات داخلی سواستفاده می‌کنند، نمی‌توان شبکه‌های اجتماعی را محدود کرد.
صفایی افزود: اینترنت و شبکه اطلاع‌رسانی تعطیلی بردار نیست. البته نمی‌توان گفت که شبکه‌های اجتماعی عالی و فوق‌العاده هستند، این شبکه‌ها ضعف‌ها و معایب بسیاری هم دارند. واقعیت این است که این شبکه‌های اجتماعی ابزارند و محتوای موجود در آن‌ها همیشه خوب نیستند اما مسئله این است که محتوای بد محصول این شبکه‌های اجتماعی نیستند، بلکه از گذشته وجود داشتند اما به نوعی متفاوت. به عنوان مثال قمار سابقه طولانی دارد و پیش از شبکه‌های اجتماعی بوده است اما شکلش متفاوت بود و حالا اینترنتی شده. این به معنای بد بودن شبکه اجتماعی نیست. بنابراین ممکن است در رسانه‌های اجتماعی محتوای نامناسب هم وجود داشته باشد اما بیشترین نقش نظارتی در این خصوص بر عهده خانواده است که با استفاده از آموزش برای چگونگی استفاده از محتواهای موجود جهت‌دهی کند و کاربری آن را مثبت کند.
او در پایان افزود: ما به هر حال سال‌ها است مانند تمام دنیا وارد عصر ارتباطات شدیم. این جامعه اطلاعاتی مزیت‌ها و خطرات خودش را دارد که گریز ناپذیر است اما هرچه آموزش و اطلاع‌رسانی بیشتر باشد، فرهنگ اطلاع‌رسانی و ابزارهای رسانه‌ای در کاربرها افزایش پیدا می‌کند و به این ترتیب از ظرفیت مثبت این عرصه استفاده بیشتری کرد.
سایر اخبار این روزنامه
رهبر انقلاب:
شهادت مزد زحمات و اخلاص کم‌نظیر شهید فخری‌زاده بود
جلال خوش چهره
دور تازه انفجارها در عراق
وزیر کشور مطرح کرد
از اطلس امنیت انتخابات تا نگرانی از فضای سرد انتخاباتی
چرا قانون‌شکنی برای تردد از خطوط سامانه‌های اتوبوس‌رانی تندرو ادامه دارد؟
فرمانده ستاد مقابله با کرونا در تهران:
«ابتکار» تاثیر دوبرابر شدن یارانه بر معیشت مردم را بررسی کرد
خطر انفجار تورمی در کمین اقتصاد 1400
آیا با محدود کردن شبکه‌های اجتماعی می‌توان در جهت اطلاح جامعه گام برداشت؟
زندگی بدون روتوش در عصر دوربین ها
رئیس قوه قضائیه:
تریبون عمومی محل طرح و حل مسائل اختلافی نیست
سخنگوی وزارت امور خارجه:
موضوع توقیف کشتی ایران از سوی اندونزی فنی است
رضایی:
خط مقدم جبهه اقتصادی، در مناطق محروم است
