گروه اقتصادی – کورش شرفشاهی: همواره چشم اندازهای بسیاری برای رسیدن به شکوفایی اقتصاد ترسیم می کنیم اما هرگز به نتیجه نمی رسد زیرا تنها چشم انداز ترسیم کرده و در آسمانها سیر می کنیم بدون آنکه مشکلات و چالشها را بررسی کرده، راهکارهای لازم را پیش بینی و موانع را برطرف کنیم. همین رویکرد احساسی باعث می شود تا نتوانیم به اهداف از پیش تعیین شده دست یابیم. اما نامگذاری سال ۱۴۰۰ نشان داد که باید در این رابطه جدی تر ورود کنیم. در تمامی سالهای گذشته تولید و اشتغال به عنوان محور حرکت مسوولان تعیین شد، اما در تمامی سالهای گذشته به این اهداف نرسیدیم که دلیل اثبات این ادعا، بحرانهایی است که در بخشهای مختلف به اقتصاد کشور تحمیل شد. بی شک سفره های خالی مردم به ویژه اقشار آسیب پذیر ناشی از تورم و گرانی بدلیل محقق نشدن برنامه هایی است که برای رسیدن به آنها شعارهای بسیاری داده شده بود.

واردات محوری در اقتصاد

یکی از مشکلات همیشگی تولید، توجه به تامین نیازهای کشور از واردات است که همواره زیانهایی را به اقتصاد وارد کرده است. در این رابطه سرپرست سابق سازمان توسعه تجارت گفت: واردات میتواند بهترین کمک حال تکمیل زنجیرههای ارزش و تولید باشد، اما رانت واردات کمر اقتصاد داخلی کشور ما را شکسته است. محمدرضا مودودی با تاکید بر اینکه هنوز باور واقعی نسبت به تجارت خارجی نداریم و سیاست و رویکرد مشخصی را هم دنبال نمیکنیم افزود: سیاستهای تجاری در ایران معمولاً تحت تأثیر سیاستهای دیگر از جمله سیاستهای ارزی، تنظیم بازار و غیره قرار گرفته و تقریباً در درجه دوم و سوم اهمیت، مورد توجه قرار می گیرند. وی با بیان اینکه مفهوم توازن تجاری در ایران هنوز تحلیل و کالبدشکافی نشده است، گفت: معمولاً سیاست های تجاری ما سلیقهای و احساسی است.وی از پدیده ای به نام «رانت واردات» در کنار واردات سخن گفت و افزود: بحث واردات بسیار جذاب است، اما زمانی میتواند به اقتصاد کشور کمک کند که رانت ارزی برای کسی قائل نشویم.

چالش ادامه دار نظام بانکی

از سوی دیگر رییس مرکز پژوهشهای اتاق بازرگانی گفت: تأمین مالی تولید از طریق بازار سرمایه و سرمایه گذاری خارجی چندان وسیع نبوده و نقدینگی و منابع کافی برای سرمایه گذاری در کشور وجود ندارد و از منابع موجود هم به خوبی استفاده نمیشود. محمد قاسمی با اشاره به اینکه نظام بانکی، نظام تأمین اجتماعی یا نظام حمایتی نیست، گفت: نظام بانکی قرار نیست خزانه دوم دولت باشد.

سال هاست که سیاست گذاران اعم از دولت و مجلس، نظام بانکی را از کارکرد خود خارج کرده اند.وی با بیان اینکه زمانی که این بنگاهها جنبه اقتصادی نداشته باشند، پول، خراب میشود و به جایی میرود که بازده ندارد افزود: از آن جا که همیشه کسری بودجه وجود دارد یکی از راههای تأمین این کسری، رجوع مستقیم و غیرمستقیم به بانک هاست.وی با بیان اینکه حجم عمدهای از منابع بانکها به عنوان بدهیهای دولت، محبوس شده تاکید کرد: بانک باید بانکداری کند نه اینکه به عنوان منبع تأمین کسری بودجه باشد. سیاستگذار باید نظام بانکی را در مسیر توسعه کشور، هدایت کند ضمن اینکه بانک مرکزی و نظام بانکی به اصلاح نیاز دارند.

چالش بروکراسی اداری

استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه تولید مظلوم است گفت: کسی که قصد تاسیس و بهرهبرداری از یک پروژه تولیدی را دارد، خون جگرش به صورتش مالیده میشود تا کار را اجرایی کند. عبدالمجید شیخی افزود: شاهد بودیم که طی یک ماه گذشته هیئت دولت ۷ پروژه کاملا خصوصی را در استان زنجان افتتاح و به نام خود تمام کرد. اما آنانی که در پای ویدئوکنفرانس برای رئیس جمهور گزارش میدادند، مطمئنا اجازه نداشتند که بگویند دمار از روزگار ما درآمد تا این پروژه را به بهرهبرداری برسانیم. وی گفت: متاسفانه هم نظام اداری چموش و هم نظامی بانکی چموش تر، خودمختار و در اقتصاد ما سوداگر هستند.

مثلا سال اصلاح الگوی مصرف گشایشی برای کالا و تولیدکننده ایرانی است و لذا به طرق مختلف در سالهای اخیر و نامگذاری شعار سال، دست و پای تولید را مقداری باز کردند و همین نامگذاری را باید جرقه انفجار در رونق تولید کشور بایستی بنامیم. شیخی گفت: قوای مجریه به خصوص دولت فعلی سر سفره آماده نشسته و فقط افتتاح کردند و مشخص نیست بالاخره با صرف این همه هزینه اقداماتی نیز انجام شده یا خیر و دولتی ها بر روی شعار سال موجسواری میکنند و هر پروژه کوچک و بزرگی که افتتاح میشود به طور مثال به اقتصاد مقاومتی ربط میدهند.

محقق نشدن تسهیل کسب و کار

از سوی دیگر نماینده علی آباد کتول در مجلس درباره تسهیل فرایند تولید تأکید کرد: آیین نامههای سردرگم کننده، واگذاریهای رانتزا، انتصابهای فامیلی بدون توجه به شایسته سالاری و رویههای فسادزا باید جای خود را به عزم جدی برای شفافیت، تسهیلگری و پاسخگویی بدهد. رحمت اله نوروزی گفت: نامگذاری سال گوشزد می کند که تا امروز به اندازه کافی راه مسیر تولید را هموار نکرده و تا توانسته ایم مسیر آن را خطرناک کرده ایم.نماینده علی آباد کتول گفت: دستگاه های مختلف باید شفاف پاسخ دهند که برای تسهیل فرایند تولید و رهایی تولیدکننده از هزار پیچ بروکراسی اداری چه کرده اند؛ آیین نامه های پیچ در پیچ و سردرگم کننده، واگذاری های رانتزا، انتصاب های فامیلی بدون توجه به شایسته سالاری و رویه های فسادزا باید جای خود را به عزم جدی برای شفافیت، تسهیل گری و پاسخ گویی بدهد.

تولید دانش محور

یک کارشناس اقتصادی معتقداست، ضعفهای اقتصاد ایران در دهه ۵۰ مثل هدایت نقدینگی به بخشهای غیر مولد هنوز مرتفع نشده است. بر این اساس بایستی زمینه هدایت نقدینگی به تولید دانش محور ایجاد شود.

وحید شقاقی شهری معتقد است، اگر میخواهیم در سطح منطقه و دنیا در رتبه برتر اقتصادی قرار بگیریم، باید تولید متکی به دانش باشد. یعنی تولید دانش محور و اقتصاد دانش بنیان به عنوان بند دوم سیاستهای اقتصاد مقاومتی پیاده شود.اقتصاد ایران در دهه ۵۰ ضد عدالت فساد زا و اقتصاد نقتی و رانت محور بود، همین موضوع منجر به فروپاشی حکومت پهلوی شد.به گفته استاد اقتصاد دانشگاه خوارزمی، اقتصاد مبتنی بر عقلانیت باید هزینه بخش غیر مولد را افزایش دهد. جریان نقدینگی در دهه های اخیر به سمت بخش غیر مولد بوده و این فضا باید تغییر کند.