روزنامه ابتکار
1400/03/25
چرا برنامه‌های داخلی‌ای که دقیقا از نمونه‌های خارجی تقلید می‌کنند، افزایش می‌یابد؟ کپی داریم، چه کپی‌ای!
گروه فرهنگ و هنر – این هم یک مدلش است، اینکه بیای و توی دوربین نگاه کنی و بگویی این برنامه تازه را جزء به جزء کپی کرده‌ای. البته گرچه تقریبا تمام برنامه‌های مسابقه‌ای در ایران به نوعی کپی شده از یک نمونه خارجی است اما اینکه بیای و بگویی تمام برنامه را بدون هیچ خلاقیتی عینا از روی برنامه دیگری ساخته‌ای خودش نمونه تازه‌ای است، کاری که مهران مدیری کرده است!
یکی از اصول برنامه‌سازی موفق، خلاقیت و نوآوری است؛ دو عنصری که به نظر می‌رسد صدا و سیما آن را فراموش کرده است. همیشه وقتی برنامه‌ای تازه برای یکی از شبکه‌های تلویزیونی ساخته میشود موضوع کپی بودن ایده و حتی دکور برنامه از موضوعاتی است که کاربران فضای مجازی به آن توجه می‌کنند. البته این موضوع فقط مختص ایران نیست. مسابقاتی مانند «گات تلنت»، «ایکس فکتور» یا «د ویس» از جمله نمونه‌های بارز اینگونه برنامه‌ها هستند اما از آنجا که در ایران کپی‌رایت جایی ندارد، همان برنامه‌ها با تغییراتی بسیاری جزئی با نامی جدید به عنوان یک برنامه تازه در تلویزیون پخش میشود. اگر بخواهیم نگاهی گذرا به اینگونه مسابقات تلویزیونی ایرانی داشته باشیم، نمونه‌های بسیاری را می‌توان مثال زد. مسابقه «برنده باش» با اجرای محمدرضا گلزار از ««میلیونر شو» کپی شده بود؛ «اعجوبه‌ها» با اجرای مهران غفوریان که برنامه استعدادیابی برای کودکان بود از «little big shots» ایده گرفته بود؛ مسابقه «زوجی‌نو» با اجرای باربد بابایی هم نسخه کپی‌شده از برنامه‌ای به نام «family feud» است. اما گل سر سبد این کپی‌ها به «عصر جدید» تعلق می‌گرفت. این برنامه از سال ۹۷ پخش آن آغاز شد و تا کنون 2 فصل از صدا و سیما پخش شده است. احسان علیخانی بعد از اجرا و تهیه‌کنندگی برنامه ماه عسل پرونده این برنامه را مختومه اعلام کرد و برنامه‌ای با سبک و سیاقی متفاوت از برنامه قبلی‌اش را در دست گرفت. گرچه «عصر جدید» هم کپی دست چندمی از «گات تلنت» است اما تلاش کرد با تغییراتی جزئی شکلی تازه به خود بگیرد. حالا مهران مدیری با مسابقه‌ای تازه آن هم با همان عنوان «دورهمی» که یک شوی تلویزیونی بود، به عرضه آمده تا جام کپی‌ترین برنامه تلویزیون را ازآن خودش کند. جالب آنکه او ابایی از بیان این موضوع ندارد. مدیری در اولین قسمت از فصل جدید برنامه «دورهمی» که جمعه شب ۲۱ خرداد روی آنتن شبکه نسیم رفت، از ساختار مسابقه‌ای که اجرا و کارگردانی آن را بر عهده دارد رونمایی و در واکنش به برخی شائبه‌ها تاکید کرد جزء به جزء این مسابقه کپی شده از یک برنامه خارجی است. او گفت: سری چهارم برنامه تمام شد و مدتی از شما دور بودیم و خدا را شکر سری جدید برنامه با شکلی جذاب آغاز شد. هر برنامه‌ای مثل تاک شو، مثل مسابقه و… یک نمونه اصلی دارد، بقیه کپی اند. یعنی یک کشوری یک اصل می‌سازد بقیه کشورها از آن کپی می‌کنند. این برنامه هم کپی است جزء به جزء آن کپی است. مدیری در توضیح بیشتر درباره ساختار کپی مسابقه تاکید کرد: سعی کردیم خیلی خوب کپی کنیم، کپی درجه یک داشته باشیم، این مهم است و کپی هم باید درجه یک باشد!
«دورهمی» مهران مدیری که پیش از این 4 فصلش را دیده‌ایم، برنامه‌ای ترکیبی محسوب می‌شد. دعوت از مهمان و گفت‌وگوی ویژه با او در کنار آیتم‌های نمایشی، ساختار این برنامه را متفاوت از دیگر تاکشوهای آن زمان تلویزیون می‌کرد. ضعف در طراحی موقعیت‌های نمایشی در کنار سایه سنگین اتهام کپی‌کاری در بخش‌های فرعی، خیلی زود مهران مدیری و اجرای او را تبدیل به برگ‌برنده اصلی «دورهمی» کرد.
اتکای برنامه بر تک‌گویی‌های مهران مدیری و در مواردی شیوه مواجهه او با مهمانان معمولی برنامه، آرام‌آرام ساختار طراحی شده برای «دورهمی» را هم دستخوش تغییر کرد. در فصل‌های بعدی تعدد بازیگران بخش‌های نمایشی کاسته شد تا به تک بازیگر همراه مجری رسید و در ادامه همین بازیگر هم کنار گذشته شد تا «دورهمی» در فصل چهارم به یک برنامه گفت‌وگومحور محض بدل شود. برنامه‌ای که هر چند در ظاهر دیگر تفاوتی با دیگر برنامه‌های گفت‌وگومحور تلویزیون نداشت اما هنوز مهم‌ترین برگ‌برنده خود را حفظ کرده بود؛ مهران مدیری.
اما «دورهمی» در فصل تازه یک مسابقه کامل است؛ مسابقه‌ای بر پایه اطلاعات عمومی شرکت‌کنندگان که تفاوت اصلی آن در سازوکار فیزیکی حضور شرکت‌کنندگان در استودیو و به چالش کشیدن تمرکز آن‌ها در موعد پاسخ به سوالات است.
این مسابقه در هر قسمت ۸ شرکت‌کننده اولیه دارد. این ۸ شرکت‌کننده در بخش نخست که مهران مدیری عنوان آن را «بخش دایره» اعلام کرد، به سوالاتی دو گزینه‌ای و چند گزینه‌ای در حوزه‌های مختلف پاسخ دادند تا با جمع‌آوری امتیازات تکلیف صعودکنندگان به مرحله بعد مشخص شود. اصلی‌ترین ویژگی متمایز این بخش کیفیت اجرای نمایشی مهران مدیری بود. مدیری در این بخش در مقام مجری و پرسش‌گر، هم شرکت‌کنندگان را فریب می‌داد و هم آن‌ها را برای رسیدن به پاسخ اصلی راهنمایی می‌کرد.
براساس امتیازات دو نفر از شرکت‌کنندگان در همین مرحله حذف و ۶ نفر دیگر به مرحله دوم برنامه که همان مرحله «ربات» بود، راه پیدا کردند. این بخش به لحاظ سخت‌افزاری، چالش اصلی برای شرکت‌کنندگان حاضر در این مسابقه محسوب می‌شد.
شرکت‌کنندگان در این قسمت روی صندلی‌ای که بر روی بازوی متحرک یک ربات غول پیکر تعبیه شده بود، قرار می‌گرفتند و با انتخاب یک سطح از چهار سطح عملکرد ربات، آمادگی فیزیکی خود برای پاسخ به سوالات این بخش را به چالش می‌کشیدند. در این مرحله ربات شرکت‌کننده را حرکت داده و به‌صورت اتفاقی در مقابل سوال‌های یکی از حوزه‌های مختلف اطلاعات عمومی قرار می‌داد؛ وضعیت نامتعادل شرکت‌کننده، تمرکز او برای پاسخ به سوال را به چالش می‌کشید اما او تنها ۳۰ ثانیه برای پاسخ به سوال فرصت داشت. تفاوت عملکرد ربات در سطوح چهارگانه به شدت و شتاب حرکت بازوی متحرک و به تبع آن هیجان و استرس واردشده به مخاطب مرتبط بود و اجرای مهران مدیری و تلاش برای افزایش هیجان مخاطبان و شرکت‌کنندگان در این بخش، از ویژگی‌های این بخش از مسابقه بود.
اما این مسابقه از چه برنامه‌ای کپی شده است؟ بخش اول «دورهمی» تازه که مرحله دایره نامیده میشود یک مسابقه ساده اطلاعات عمومی مانند سایر مسابقات رایج است، اما مرحله دوم برداشتی از مجموعه مسابقه «سامورایی ذهنی» یا «Menta- Samurai» ساخته شبکه FOX است.
نمونه خارجی مسابقه «دورهمی»، توسط راب لو بازیگر سریال «بال غربی» اجرا میشود و پخش آن از ماه مارچ ۲۰۱۹ آغاز شد، اما فصل دوم آن به دلیل شیوع کرونا به ماه می‌موکول شد. در مسابقه سامورایی ذهنی، بیشتر بر توانایی و قدرت‌های ذهن مثل حافظه، قدرت حل مسئله و دانش شرکت‌کنندگان متمرکز است، اما مسابقه دورهمی بیشتر روی اطلاعات ادبی و فرهنگی متمرکز است. نسخه بین‌المللی این مسابقه در ۵ کشور مانند امارات، شیلی، کلمبیا، فنلاند و پرتقال ساخته و اجرا شده است.
گرچه برخی معتقدند که کپی کردن از برنامه‌های خارجی چندان هم بد نیست و حداقل باید تلاش کنیم کپی خوبی از برنامه‌های خارجی را با تلفیق عنصری به نام بومی‌سازی ارائه کنیم، این سوال مهم بی‌پاسخ می‌ماند که چرا ما نیز مانند برنامه‌سازان خارجی نمی‌توانیم ایده‌هایی نو داشته باشیم؟ چه عواملی در این میان مانع از ساخت چنین برنامه‌هایی است؟ آیا اساسا ایده‌پردازی در میان برنامه‌سازان ما طرفدار ندارد یا مدیران از این ایده‌ها استقبال نمی‌کنند؟
سایر اخبار این روزنامه
چرا برنامه‌های داخلی‌ای که دقیقا از نمونه‌های خارجی تقلید می‌کنند، افزایش می‌یابد؟
کپی داریم، چه کپی‌ای!
علیرضا صدقی
استراتژی مقابله با تقلیل‌گرایان
هم طلسم برد مقابل عراق را می‌شکنیم و هم به عنوان صدرنشین صعود می‌کنیم
بازی اصولگرایان برای رسیدن به یک گزینه واحد برای ریاست جمهوری تغییر خواهد کرد؟
پوششی‌های مدعی
وزیر بهداشت:
مجوز مصرف واکسن «کووایران برکت» صادر شد
«ابتکار» وضعیت بازارهای مالی پس از انتخابات را بررسی می‌کند
سایه بلاتکلیفی بر سر اقتصاد
طبق نظر سنجی ایسپا میزان مشارکت 42 درصد است
آخرین نظرسنجی ریاست جمهوری سیزدهم!
پیام انتخاباتی ظریف
قهر با صندوق رای قعاً راه حل نیست
سخنان وزیر اطلاعات دولت دهم در خصوص رد صلاحیت آیت الله هاشمی بحث برانگیز شد
جنجال مصلحی پس از 8 سال
طبق نظر سنجی ایسپا میزان مشارکت 42 درصد است
آخرین نظرسنجی ریاست جمهوری سیزدهم!
روحانی در مراسم بهره‌برداری از طرح‌های ملی وزارت دفاع:
قصد تنش و جنگ نداریم اما در برابر قدرت‌های خارجی سر فرود نخواهیم آورد
