روزنامه ابتکار
1400/07/18
شهاب زمانی ایران، عربستان و ترکیه؛ از واگرایی تا همگرایی منطقه ای
منطقه مهم خاورمیانه، به عنوان کانون تمدنی و همچنین ظهور ادیان الهی، نزدیک به یک قرن است که در مسیر تنش ها و جنگ‌های سلسله واری قرار گرفته است، به نحوی که تا پایان دوران جنگ سرد، تحولات پیش روی بسیاری از کشورهای منطقه، نتیجه دخالت و سیاست های تقابلی و همچنین دست به دست شدن حکومت‌ها، بین دو بلوک سیاسی شرق یا غرب بود؛ منطقه‌ای که با وجود مبارزات استقلال طلبانه ملت های منطقه، نه تنها بهره چندانی از رشد و توسعه پایداری را در قرن گذشته کسب نکرده بلکه به یکی از بی ثبات ترین مناطق جغرافیایی جهان نیز بدل شده است.زخم کهنه فلسطین، کودتاهای متعدد، جنگ‌های دنباله‌دار اعراب و اسرائیل، اشغال افغانستان توسط شوروی، حمله عراق به ایران، ظهور طالبان در افغانستان، اشغال کویت توسط عراق، حملات سهمگین آمریکا به افغانستان و عراق، سرنگونی حکومت‌های لیبی، تونس و مصر؛ جنگ خانمانسوز در سوریه و یمن؛ ظهور گروه تروریستی داعش و حضور گسترده نظامی آمریکا در منطقه، رخدادهای مهلک و در عین حال پرهزینه‌ای بودند که علاوه بر مرگ میلیون‌ها نفر و آوارگی ده‌ها میلیون نفر دیگر، همچنان پیکره بسیاری از کشورها و ملت های منطقه را دستخوش آسیب ها، خسارات، هزینه‌ها و چشم‌اندازهای نامشخص نموده است.
اما وجه مشترک کشورهای خاورمیانه، مسلمان بودن و برخورداری آنها از منابع عظیم و مهم انرژی است که می تواند در کنار مسائل سیاسی آنها، پازل های مهمی باشند که زمینه مناسبی را برای سیاست های مداخله جویانه قدرت های بزرگ و در جهت منافع آنها در این منطقه مهم و استراتژیک مهیا کند.
خاورمیانه‌ای که علی‌رغم برخورداری از منابع مختلف، بسیاری از مردمانش در هزاره سوم، از کمترین شاخص ها و نیازهای اساسی یک همچون امنیت، رفاه، بهداشت، اشتغال، امید به زندگی و غیره بی بهره و در عین حال حکومت هایشان به مدد درآمد حاصل از فروش منابع زیرزمینی، هزینه‌های هنگفتی را به دلیل کشمکش‌های مختلف منطقه‌ای و سیاست‌های قدرت‌های بزرگ، صرف تامین هزینه های امنیتی و مسابقه تسلیحاتی با یکدیگر کرده‌اند، مسئله‌ای که نتیجه آن، چیزی جز رشد اقتصادی و به گردش درآمدن چرخ صنایع مختلف قدرت‌های فرامنطقه‌ای و استمرار دسیسه‌های منفعت طلبانه آنها نبوده است.
بدون شک، استراتژیست‌ها و سیاستمداران قدرت های بزرگ، با توجه به نگاه اقتصادی، امنیتی و فرهنگی خود به مردم خاورمیانه و حکومت هایشان، تلاش نموده اند با ترغیب و تحریک این کشورها به رقابت های مختلف با یکدیگر و بروز تنش، بهانه لازم را جهت مشروعیت بخشی به حضور و مداخله نظامی خود در منطقه به دست آورند؛ لذا تلاش آنها جهت ایجاد فضای بدبینی و عدم اعتماد بین کشورهای منطقه، زمینه هرگونه همگرایی و همکاری‌های منطقه‌ای را کمرنگ‌تر و حتی روابط آنها را به یک دشمنی استراتژیک نیز بدل کرده‌اند.
وجود کشورهایی با قابلیت‌های بالقوه جمعیتی، فرهنگی و اقتصادی (همچون ایران، عربستان و ترکیه)، میتواند مانعی برای پیشبرد برنامه‌های قدرت‌های فرامنطقه‌ای جهت تسلط درازمدت بر منابع مختلف منطقه محسوب و مانع به خطر افتادن منافع این قدرت‌ها خواهد شد تا همچنان و علی‌رغم پایان دوره استعمار، منافع ملت‌های منطقه نه در حاکمیت بر منابع خود و همکاری‌های منطقه‌ای، بلکه در همگرایی با قدرت‌های بزرگ تعریف شود.
مسئله مهم دیگر، مهار قدرت اقتصادی و نظامی این کشورها و ممانعت از توسعه یافتگی آنها در مقابل اسرائیل و همچنین کنترل یکدیگر خواهد بود تا موازنه قوا در نظم تعریف شده در منطقه مهم خاورمیانه را، دستخوش تغییرات اساسی نکنند. جلوگیری از برتری هر یک از قدرت منطقه ای در مقابل دیگری و درنتیجه حفظ رقابت استراتژیک، به منظور تضعیف آنها در طولانی مدت، از جمله سیاست هایی است که می تواند همچنان محیط خاورمیانه را در بی ثباتی حفظ و کشورهای مذکور را در کشمکش با همسایگان خود درگیر کند.
از این حیث، مهندسی تحولات منطقه خاورمیانه از سوی قدرت های بزرگ براساس شاخص های قومیت، مذهب و نژاد، میتواند علاوه بر حفظ وضعیت متشنج موجود، از ظهور هرگونه پیمان امنیتی، بلوک اقتصادی و یا اتحادیه سیاسی منطقه ای در جهت توسعه و ثبات این کشورها و منطقه نیز ممانعت کند و به اجبار کشورهای کوچک را جهت حفظ موجودیت و بقاء خود، بسوی عقد پیمان های مختلف نظامی و حتی تحت قیمومیت قرار گرفتن توسط قدرت های بزرگ، سوق دهد.
در این بین کشورهای ایران، عربستان و ترکیه، به دلیل داشتن قابلیت‌ها و پتانسیل‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خود در منطقه، درصورت تامل در سیاست‌های گذشته و مسائل فی مابین، می‌توانند از سایه سنگین سیاست‌های قدرت‌های بزرگ خارج و نگاه همکاری و همگرایی را در جهت منافع ملت‌های خویش و سایر کشورهای منطقه در پیش گرفته و مسیر واگرایی و تقابلی خود را اصلاح نمایند، تا بیش از این، سرمایه های مختلف ملت های خود را در کاروزار بی‌ثمر موجود، هزینه نکنند.
تقابل سیاست‌های این کشورها در سازمان همکاری اسلامی و همچنین مناطق مختلف و متشنج خاورمیانه، نشانه‌ای از سیاست واگرایی آنها نسبت به دیگری است، که بی‌تاثیر از سلسله سیاست‌های مختلف قدرت‌های جهانی در خاورمیانه نیست؛ سیاست قدرت‌هایی که تاکنون نه تنها ملت‌های منطقه را، بلکه سایر کشورهای جهان را به واسطه دخالت های خود، دچار آسیب های مختلفی از جمله جنگ و تبعات مصیبت‌بار آن کرده‌اند.
بدون شک تبلیغات مدیریت شده، مهیج و اغراق آمیز بنگاه‌های وابسته به قدرت‌های ذی‌نفع و صهیونیست‌ها، مبنی بر قدرت ویرانگر نظامی هریک از قدرت های منطقه ای (ایران، عربستان و ترکیه) نسبت به یکدیگر (در کنار تقابل و کشمکش این کشورها با یکدیگر) از یک سو و تصور داشتن دست برتر در منطقه نسبت به دیگری، علاوه بر اینکه منابع اقتصادی آنها را صرف هزینه‌های تحمیل شده نظامی و امنیتی نموده است، بلکه هر لحظه میتواند توسط جرقه‌ای، جنگ خانمانسوز و ویرانگر دیگری را به منطقه تحمیل و حتی این کشورها را دچار تغییرات ژئوپلیتیک نیز کند.
با این حال، آنچه که در مسیر منافع ملت های مسلمان منطقه قرار دارد و می تواند چشم انداز روشنی را برای آیندگان نیز در بر داشته باشد، بازنگری در سیاست ها و استراتژی های تقابلی کشورهای موثر منطقه یعنی ایران ، عربستان و ترکیه با یکدیگر، به عنوان سه کشور مسلمان و مهمی است که می توانند بسیاری از مشکلات کشورهای های خود و منطقه را با همکاری و تعامل سازنده با یکدیگر حل و فصل نمایند، مسئله ای که نیازمند جسارت در تصمیم گیری، دوری جستن از سیاست های گذشته و اتخاذ یک دیپلماسی مصالحه جویانه و به دور از القائات دگرهراسی و فشارهای قدرت‌های ذی‌نفع در این رابطه است.
سایر اخبار این روزنامه
پیام فرمانده معظم کل قوا به مناسبت هفته نیروی انتظامی
با ارتقاء سطح خدمتگزاری قدر نیروی انتظامی را در چشم مردم ارتقاء دهید
شهاب زمانی
ایران، عربستان و ترکیه؛ از واگرایی تا همگرایی منطقه ای
قدرتمند‌ترین لابی صهیونیستی در آمریکا
آیپک یا اوانجلیست‌ها؟
روایتی از درگذشت تا تشییع محمدرضا شجریان
روزی که مرغ سحر پرکشید
به مناسبت هفته دامپزشکی، «ابتکار» با رئیس سازمان دامپزشکی کشور گفت‌وگو کرد
تایید سلامت به جای اعطای مجوز
چرا برخی با وجود تزریق واکسن با ابتلای شدید به کرونا فوت می‌کنند؟
حصول ایمنی جمعی تا اوایل آذر
بلاتکلیفی‌ها خودرو را گران کرد؟
خودرو در جاده نوسان قیمت
قالیباف در جلسه تودیع و معارفه رئیس جدید صدا و سیما:
مردم از ما اداره غلط کشور را نمی‌پذیرند
امیرعبداللهیان در دیدار با بشار اسد:
پیشبرد برنامه‌مان را متوقف مذاکرات وین نخواهیم کرد
انتقاد برنده نوبل از نحوه برخورد با مهاجران
اقتصاد ایران در خدمت ثروتمندان
افزایش شکاف طبقاتی؛ چرا ایرانیان روز به روز فقیرتر می‌شوند؟
چاووش‌اوغلو:
آمریکا از تروریسم برای تقسیم سوریه حمایت می‌کند
طالبان:
آمریکا در امور داخلی افغانستان دخالت نکند
