دولت الکترونیک پشت سد امضاهای طلایی

مصطفی عبدالهی – نتایج تازه‌ترین ارزیابی انجام‌شده درباره میزان اجرایی‌شدن دولت الکترونیک نشان می‌دهد که تا تحقق این پروژه کلان و راهبردی، راه بسیار است و «تعارض منافع» و «امضاهای طلایی» دو مانع بزرگ بر سر  راه آن بوده است. فقط 40 درصد پیشرفت ارزیابی خدمات الکترونیکی دستگاه‌های اجرایی از سال 95 کلید خورده و تازه‌ترین گزارش آن مربوط به آذرماه امسال است. در این ارزیابی 163 دستگاه اجرایی و 5989 خدمت مورد ارزیابی قرار گرفته که نتایج آن، روند اجرای پروژه دولت الکترونیک را به خوبی نشان می‌دهد: * بر اساس این گزارش، اگرچه در برخی دوره‌های ارزیابی، میزان پیشرفت پروژه دولت الکترونیک از 60 درصد هم عبور کرده، اما نباید خودمان را گول بزنیم چراکه در آن دوره‌ها، تعداد دستگاه‌ها و خدمات ارزیابی‌شده کمتر از آن‌چه باید باشد، بوده است. * وضعیت فعلی ما که نتیجه ارزیابی 163 دستگاه اجرایی و 5989 خدمت است، نشان می‌دهد که فقط 40 درصد این خدمات الکترونیکی شده است. شفافیت الکترونیک، فقط 29 درصد! یکی از ملاک‌های سنجش در این ارزیابی، «میانگین وضعیت بلوغ الکترونیکی دستگاه‌های اجرایی کشور» است که با خبرهای خوبی همراه نیست: میزان بلوغ دستگاه‌های اجرایی در حوزه «دولت کاربرمحور» 53 درصد، «دولت شفاف» 29 درصد، «دولت یکپارچه» 31 درصد و «دولت مشارکتی» 36 درصد است. 10 دستگاه اجرایی برتر هشتمین ارزیابی خدمات دولت الکترونیک، فهرست 10 دستگاه برتر را هم اعلام کرده است: «وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، بیمه مرکزی، سازمان فناوری اطلاعات ایران، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، سازمان حج و زیارت، بنیاد شهید و امور ایثارگران، سازمان ملی استاندارد، وزارت امور اقتصادی و دارایی و درنهایت پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات». دولتی های موفق و ناموفق اما یکی از نکات مهم این گزارش، بخش مربوط به نتایج ارزیابی دستگاه‌های اجرایی اصلی شامل وزارتخانه‌ها و سازمان‌هاست که علاوه بر موفق‌ها، نام دستگاه‌های ضعیف را هم مشخص کرده است. بر این اساس، فقط پنج وزارتخانه تعاون، ارتباطات، ورزش و جوانان، میراث فرهنگی و اقتصاد، به همراه سازمان برنامه و بودجه و سازمان اداری و استخدامی، امتیاز بالای 50 را کسب کرده‌اند و باقی دستگاه‌های اجرایی اصلی به نیمه راه الکترونیکی‌شدن خدمات هم نرسیده‌اند. در انتهای این رده‌بندی هم وزارت دادگستری، علوم، امورخارجه، آموزش و پرورش، نیرو و جهاد کشاورزی قرار دارند که امتیازشان کمتر از 35 است. آمار بالای خدمات الکترونیکی نصفه نیمه این هم از وضعیت کلی الکترونیکی‌شدن حدود 6 هزار خدمت دستگاه‌های اجرایی: 161 خدمت تا بیش از 90 درصد الکترونیکی شده است، 2238 خدمت بین 50 تا 90 درصد، 3309 خدمت زیر 50 درصد و برای 260 خدمت هم اقدامی برای الکترونیکی‌شدنشان نشده است. ارزیابی کیفیت ارائه خدمات پرمخاطب در این گزارش، کیفیت 20 خدمت پرمخاطب هم ارزیابی و امتیاز آن از نمره 100 اعلام شده است، از جمله: - درخواست صدور شناسنامه، امتیاز: 44 - درخواست صدور کارت ملی، امتیاز: 44 - درخواست مجوز ساخت و ساز در شهرداری تهران، امتیاز: 51 - درخواست پروانه کسب، امتیاز: 38 - درخواست گواهی فوت، امتیاز: 44 - درخواست مجوزهای زیست محیطی، امتیاز: 45 - درخواست استخدام دولتی به صورت آنلاین، امتیاز: 61 - پرداخت مالیات بر درآمد، امتیاز: 65 - درخواست روادید، امتیاز: 32 دلایل الکترونیکی نشدن 60 درصد خدمات دولتی اما این‌که چرا هنوز نتوانسته‌ایم در پیاده‌سازی دولت الکترونیک موفق باشیم، سوالی است که «رضا باقری‌اصل»، دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات، پاسخ آن را داده و گفته است: اگر مردم از من بپرسند که چرا دولت الکترونیک در کشور کامل نیست، پاسخ این است که به‌خاطر 2238 خدمتی است که بین 50 تا 90 درصد محقق شده‌اند و به دلیل 3309 خدمتی است که بین صفر تا 50 درصد الکترونیکی شدند و 260 خدمتی که الکترونیکی نشده‌اند. باقری‌اصل درباره دلایل الکترونیکی‌نشدن 60 درصد این خدمات هم گفته است: موضوعاتی از جمله تعارض منافع، پیچیدگی‌های دستگاه‌ها، رویه‌های سنتی و امضاهای طلایی باعث شده است فناوری، پشت در سازمان‌ها گیر کند. این هم جالب است که بدانیم، به گفته دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات، رتبه کشور ما از نظر شاخص‌های دولت الکترونیک در سال 2016 میلادی 106 جهان بوده و در سال 2020، جایگاه 89. ماجرای نسخه نویسی الکترونیکی و اختلاف نظر 2 وزارتخانه البته درباره پروژه دولت الکترونیک برخی اختلاف‌نظرهای داخلی در دولت هم وجود دارد که مانع از اجرای برنامه‌ها می‌شود. نمونه‌اش اتفاق اخیر درباره اجرای قانون الکترونیکی‌شدن کامل نسخه‌نویسی پزشکان از ابتدای دی‌ماه 1400  است که وزارت بهداشت آن را ناممکن دانسته و برای تحققش شش‌ماه وقت خواسته، اما وزارت ارتباطات بر اجرای کامل آن اصرار دارد و رئیس‌جمهور هم از موضع وزارت ارتباطات حمایت کرده است. بنابراین با این مخالفت، وزارت بهداشت، طبق قانون نسخه الکترونیک باید از اول دی ماه پیش رو فرایند نشخه الکترونیک را به طور کامل اجرایی کند. معاون اول رئیس جمهور: مصمم به اجرای دولت الکترونیک هستیم هفته گذشته بود که «جواد موحد» به عنوان معاون دولت الکترونیک در سازمان فناوری اطلاعات  و ارتباطات منصوب شد و قرار است  ماموریت‌های ویژه‌ای را برای محقق شدن این پروژه کلان دنبال کند. محمد مخبر معاون اول رئیس‌جمهور هم دیروز جلسه بررسی آخرین وضعیت پروژه‌های اولویت‌دار دولت الکترونیک و سامانه جامع تجارت را تشکیل داد و اعلام کرد که «تمام ارکان دولت سیزدهم مصمم به اجرای دولت الکترونیک در کشور هستند، هیچ موضوعی در اداره کشور مهم‌تر از تحقق دولت الکترونیک نیست و تمامی شعارها و وعده‌های دولت سیزدهم از جمله مبارزه با فساد، تحقق عدالت، رفاه اجتماعی برای آحاد جامعه و رضایتمندی مردم از خدمات دولت جز در سایه تحقق دولت الکترونیک عملیاتی نمی‌شود». این دو اتفاق خوب، نشانه‌های مثبتی است که امیدوار باشیم در نهمین ارزیابی دولت الکترونیک، با نتایج بهتری مواجه شویم.             معاون دولت الکترونیک سازمان فناوری اطلاعات در گفت و گو با خراسان مطرح کرد: مدیران حامی امضای طلایی، مانع پیشرفت دولت الکترونیک «جواد موحد»، معاون دولت الکترونیک سازمان فناوری اطلاعات ایران، در گفت‌وگو با خراسان می‌گوید: یکی از علت‌های کندی پیشرفت دولت الکترونیک، امضاهای طلایی است و برخی مدیران که در فرایندهای سنتی از این امضاها به عنوان گلوگاه استفاده می‌کنند، طبیعتا موانعی را بر سر راه پیشرفت پروژه ایجاد می‌کنند. وی می‌افزاید: از طرف دیگر، نبود زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری یک دلیل مهم دیگر این موضوع است؛ همچنین در برخی دستگاه‌های اجرایی فرایندهای الکترونیکی‌شدن خدمات طی شده، اما این خدمت در نقطه نهایی در اختیار مردم قرار نگرفته و عملیاتی نشده است. موحد تصریح می‌کند: امیدوارم با تعامل خوبی که هم‌اکنون بین وزارت ارتباطات، سازمان امور اداری و استخدامی، شورای اجرایی فناوری اطلاعات و مرکز ملی فضای مجازی شکل گرفته است، بتوانیم پیاده‌سازی دولت الکترونیک را سرعت ببخشیم و دستگاه‌های اجرایی هم با انرژی و هم‌افزایی بیشتری برای اجرایی‌شدن آن گام بردارند.