بودجه خراسان رضوی دریغ از پارسال!

مسعود حمیدی/ طبق لایحه بودجه 1401 استان خراسان رضوی باید حدود 15 هزار میلیارد تومان یعنی دو برابر سال گذشته «درآمد عمومی» به خزانه دولت واریز کند از سوی دیگر کل بودجه عمرانی استان 60 درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است که البته نسبت به دیگر استان‌ها چندان محسوس نیست اما مهم تر این که سهم استان از مجموع اعتبارات عمرانی کشور تنها 4.6 درصد است که نسبت به سال گذشته نیز کاهش یک‌دهم درصدی داشته است و خبری از ردیف‌های اختصاصی برای حاشیه شهر مشهد هم نیست. به گزارش خراسان رضوی، رئیس جمهور روز گذشته لایحه بودجه1401 را  که بنا ست مبتنی بر آمایش سرزمینی و تمرکززدایی اجرایی شود، تقدیم مجلس شورای اسلامی کرد تا نمایندگان مجلس در مهلت قانونی برای بررسی و تصویب بودجه دولت سیزدهم اقدام کنند. جداول تصویر کلان بودجه استان‌ها در قوانین بودجه کشور معمولاً در قالب «جدول شماره 10 » در «ماده‌واحده و جداول کلان منابع و مصارف بودجه» انعکاس پیدا می‌کند. در لایحه بودجه 1401 این جدول به سه بخش« 10 الف جدول کلان منابع استانی» و «10ب جدول کلان مصارف استان‌ها» و« 10 ج  جدول مصارف استانی» تقسیم‌ شده است. درآمد استان بیش از 2 برابر سال گذشته! بر اساس جدول شماره « 10 الف» لایحه بودجه مجموع درآمدهای استان معادل 16 هزار و 316 میلیارد تومان برای سال 1401 برآورد شده است. البته این منابع درآمدی در قالب‌های مختلف  منابع مالیاتی، سایر منابع، درآمدهای حاصل از واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و درآمدهای اختصاصی تعریف‌ شده است  که از این مبلغ، می توان گفت مجموع درآمدهای عمومی استان در لایحه بودجه 1401 معادل 14 هزار و 980 میلیارد تومان برآورد شده است. این در حالی‌ است که در لایحه بودجه 1400 کل منابع درآمدی استان 6943 میلیارد تومان برآورد شده بود. این یعنی استان خراسان رضوی باید در بودجه 1401 بیش از دو برابر بودجه 1400 به خزانه دولت درآمد واریز کند. سهم درآمدهای مالیاتی استان در لایحه بودجه 1401 نیز 13 هزار و  964 میلیارد تومان در نظر گرفته‌ شده که این درآمدها نسبت به سال گذشته نیز بیش از دو برابر افزایش یافته است. در شرایطی که اقتصاد استان و کشور در وضعیت نامطلوبی قرار دارد باید دید دولت این افزایش دو برابری منابع درآمدی خود از استان را بنا دارد از طریق تعریف منابع جدید  درآمدی مانند مالیات‌های جدید دریافت کند یا قرار است فشار بر واحدهای اقتصادی استان به خصوص واحدهای تولید تشدید یابد. هر چند دولت سیزدهم منابع درآمدی استانی خود را در لایحه بودجه 1401 نسبت به بودجه 1400 دو برابر افزایش داده اما سهم استان خراسان رضوی برای درآمدزایی دولت نسبت به سال گذشته افزایش یافته است.بر اساس جدول«10 ب» جمع کل مصارف استان، خراسان رضوی در لایحه بودجه در  مجموع ملی و استانی معادل 42 هزار و 276 میلیارد تومان پیش‌بینی‌شده است. از این میزان 4907 میلیارد تومان به‌عنوان مصارف «استانی» پیش‌بینی‌شده و 37 هزار و 368 میلیارد تومان دیگر به‌عنوان مصارف «ملی» در نظر گرفته‌شده است. در لایحه بودجه 1400 درباره وضعیت مصارف ملی استان‌ها برآوردی در جداول شماره 10 نیامده بود و این جزو تفاوت‌های شاخص در لایحه بودجه 1401 است. افزایش 1540 میلیاردی اعتبارات عمرانی و هزینه‌ای استان جمع کل اعتبارات ردیف مصارف استانی( مجموع اعتبارات عمرانی یا تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و هزینه‌ای) در لایحه بودجه 1401 برای استان خراسان رضوی معادل 4907 میلیارد تومان برآورد شده که 3281 میلیارد تومان آن مربوط به اعتبارات عمرانی یا تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و 1490 میلیارد تومان دیگر آن مربوط به اعتبارات هزینه‌ای پیش‌بینی‌ شده است. این در حالی است که مجموع اعتبارات عمرانی و هزینه‌ای «مصوب» استان در بودجه 1400 معادل 3367 میلیارد تومان تصویب‌ شده است. بنابراین مجموع اعتبارات عمرانی و هزینه‌ای استان در لایحه بودجه 1401 نسبت به مصوب 1400 بیش از 1540 میلیارد تومان یعنی 45 درصد افزایش یافته است. افزایش 60درصدی اعتبارات عمرانی استانی خراسان رضوی اما جزئیات اعتبارات عمرانی استان‌ها همیشه مورد توجه بوده است. بر اساس آن چه در جدول«10ب» ماده‌واحده بودجه 1401 درج‌ شده است؛ مجموع اعتبارات عمرانی( تملک دارایی‌های سرمایه‌ای) خراسان رضوی معادل 3281 میلیارد تومان در نظر گرفته ‌شده است. در حالی‌که اعتبارات مصوب عمرانی استان در قانون بودجه 1400 معادل 2039 میلیارد تومان بوده است. بنابراین اعتبارات عمرانی استان در لایحه بودجه 1401 نسبت به مصوب قانون بودجه 1400 بیش از 1241 میلیارد تومان یعنی بیش از 60 درصد افزایش یافته است اما با ‌وجود این اعتبارات عمرانی استانی کل کشور نیز افزایش 60 درصدی داشته است ولی سهم استان خراسان رضوی از کل اعتبارات عمرانی استانی کشور در لایحه بودجه 1401 همچنان کمتر از 5 درصد و به ‌طور دقیق 4.6 درصد است این در حالی است که سهم استان از اعتبارات مصوب بودجه 1400 بیش از 4.7 درصد و در سال‌های پیشین سهم استان خراسان رضوی از اعتبارات عمرانی کشور بیش از 5 درصد بوده است. این کاهش سهم استان همواره مورد گلایه مسئولان و کارشناسان اقتصادی استان بوده است و مطرح می‌شود سهم خراسان رضوی از اعتبارات عمرانی با واقعیت جغرافیایی و جایگاه استان سازگاری ندارد و باید بر اساس شاخص هایی مانند جمعیت، مساحت و مطالعات آمایش سرزمینی 8/7 تا 8 درصد از بودجه کشور باشد.اعتبارات هزینه‌ای استان در لایحه بودجه 1401 معادل 1490 میلیارد تومان برآورد شده است در حالی‌که این اعتبارات در قانون بودجه 1400 معادل 1327 میلیارد تومان مصوب شده بود. بنابراین اعتبارات هزینه‌ای استان در لایحه بودجه 1401 نسبت به مصوب سال 1400 بیش از 162 میلیارد تومان و 12 درصد افزایش یافته است. سهم ناچیز استان از اعتبارات عمرانی« ملی» 1401 همان‌طور که مطرح شد در لایحه بودجه 1401 در جدول «10ب» وضعیت مصارف ملی استان‌ها نیز برآورد شده است.  بر این اساس، میزان کل مصارف ملی استان خراسان رضوی 37 هزار و 368 میلیارد تومان برآورد شده که بیش از 36 هزار و 611 میلیارد تومان آن مربوط به مصارف «هزینه‌ای» استان است و تنها 757 میلیارد تومان آن مربوط به اعتبارات عمرانی است اما قابل‌تأمل آن که سهم استان از اعتبارات عمرانی «ملی» بودجه 1401 کشور تنها 3.3 درصد است و مجموع سهم استان از کل مصارف «ملی» لایحه بودجه 1401 بیش از 7.6 درصد برآورد می‌شود. بنابراین بخش عمده مصارف ملی استان خراسان رضوی در بخش اعتبارات هزینه‌ای ،مربوط به پرداخت حقوق کارکنان دستگاه‌هاست. افزایش 128 میلیاردی سهم استان از  3 درصد نفت  جزئیات اعتبارات عمرانی استان در لایحه بودجه 1401 نشان می‌دهد که مجموع اعتبارات استان از سهم 3 درصد نفت 568 میلیارد تومان برآورد شده است درحالی‌که این اعتبارات در لایحه بودجه 1400 معادل 439 میلیارد تومان در نظر گرفته‌شده بود. بنابراین اعتبارات استان از ردیف سهم 3 درصد نفت در لایحه بودجه 1401 نسبت به لایحه بودجه 1400 افزایش 128 میلیارد تومانی دارد. اعتبارات استان در ردیف مربوط به قانون استفاده متوازن از امکانات کشور در لایحه بودجه 1401 معادل  1326 میلیارد تومان برآورد شده که این اعتبارات نسبت به لایحه بودجه 1400 هیچ تغییری نداشته است. 20 طرح آبی از ردیف ملی به استانی آمده‌اند ولی...  دولت در لایحه بودجه 1401 بخشی از طرح‌های عمرانی را که تا پیش‌ از این ردیف ملی داشته‌اند در قالب جدول شماره «10 د» به استان‌ها واگذار کرده است. بر اساس داده‌های این جدول، لایحه بودجه 1401 معادل 20 طرح عمرانی استان خراسان رضوی که تا پیش ‌از این ردیف ملی داشته‌ به استان واگذار شده‌اند. این طرح‌ها عمدتاً در حوزه آب هستند و مجموع اعتبارات این 20 طرح آبی 175 میلیارد تومان برآورد شده است اما قابل‌تأمل آن که سهم استان از مجموع 6270 میلیارد تومان مربوط به طرح‌های عمرانی ملی که ردیف بودجه‌شان به استان‌های محل اجرای آن‌ها منتقل‌شده تنها 2.7 درصد است. هزار میلیارد اوراق برای بافت‌های اطراف حرم‌های مطهر طبق بند «د» تبصره 5 لایحه بودجه 1401 به شهرداری‌ها و نهادهای وابسته اجازه داده می‌شود مبلغ هزار میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی برای بازآفرینی شهری بافت‌های فرسوده پیرامون حرم‌های مطهر امام رضا(ع)، حضرت معصومه(س)، حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)و حضرت احمدبن موسی(ع) استفاده کنند. این اعتبار در لایحه بودجه سال 1400 نیز با همین مبلغ و بدون تفکیک درنظر گرفته‌ شده بود. علاوه بر این، تضمین بازپرداخت اصل و سود این اوراق بر عهده شهرداری‌هاست. بودجه حاشیه کلان شهرها حذف شد حاشیه 1.3 میلیون نفری مشهد مقدس دومین کلان‌شهر کشور سال‌هاست که تشنه اعتبارات ملی است. دولت و مجلس شورای اسلامی در قانون بودجه 94 ردیف بودجه اختصاصی را برای رسیدگی به مشکلات حاشیه شهر مشهد اختصاص دادند و این ردیف در سال‌های بعد تکرار شد هر چند تخصیص اعتبارات این ردیف بسیار ناچیز بود. از سال 99 ردیف اختصاصی بودجه حاشیه شهر مشهد  از قانون بودجه حذف شد و در قالب  به سازی بافت فرسوده و سامان دهی حاشیه شهرها و کلان‌شهرهای مذهبی در جدول شماره 7-1  مربوط به اعتبارات متفرقه انتقال‌ یافته به جداول 7 و 10 ماده‌ واحده  اعتبار کمی معادل 95 میلیارد تومان در اختیار شرکت بازآفرینی شهری ایران قرار گرفت اما در لایحه بودجه 1401 این ردیف به‌ طورکلی حذف‌ شده است و خبری از ردیف اعتباری برای حاشیه شهرها نیست. تنها 22 میلیارد برای سامان دهی کشف رود سالیانه میلیون‌ها متر مکعب فاضلاب به رودخانه کشف رود در حاشیه کلان‌شهر مشهد ریخته می‌شود و امروز این منطقه تبدیل به معضلی زیست‌محیطی در حاشیه این کلان‌شهر شده و به‌ طور جدی نیازمند سامان دهی است. بعد از چندین سال پیگیری‌های رسانه‌ای سرانجام دولت در سال 99  درخصوص در نظر گرفتن ردیف اختصاصی برای سامان دهی کشف رود در لوایح بودجه اقدام کرد و در لایحه بودجه 1401 نیز مانند دو سال گذشته این ردیف حفظ‌ شده است. بر اساس جدول شماره 9 مربوط به برآورد اعتبارات ردیف‌های متفرقه سال 1401 معادل 22.5 میلیارد تومان   برای سامان دهی رودخانه کشف رود اعتبار در نظر گرفته است که این اعتبار نسبت به لایحه بودجه 1400 کاهش 2.5 میلیارد تومانی پیدا کرده است. برقی سازی قطار مشهد تهران زنده اما بدون اعتبار یکی از پروژه‌های مهم ریلی استان و کشور برقی سازی قطار مشهد به تهران است که بیش از یک دهه است کلنگ آن به زمین‌خورده اما به دلیل خروج  طرف چینی از اجرای این طرح، قطار مشهد به تهران نیز بدون اعتبار مانده و پیشرفت فیزیکی این پروژه تاکنون صفر است. دولت نیز طی سال‌های اخیر تنها ردیف اختصاصی این پروژه را در قوانین بودجه زنده نگاه داشته اما اعتبارات آن ناچیز بوده است. در لایحه بودجه 1401 نیز اعتبار در نظر گرفته‌ شده برای این پروژه تنها 100 میلیون تومان است که نسبت به مصوب 1400 یک‌ پنجم شده است. طرح‌های آبی کم اعتبار طرح‌های انتقال آب از دریای عمان و خلیج‌فارس نیز یکی از مهم‌ترین طرح‌های آبی استان است که طبق آن بناست بخشی از کسری منابع آبی استان در شرایط خشکسالی از این دو دریا تأمین شود و اعتبارات در نظر گرفته ‌شده برای اجرای این طرح در لایحه بودجه سال آینده 6 میلیارد تومان برآورد شده که صرفاً برای انجام مطالعات است و تأمین هزینه‌های اجرایی این پروژه بناست با مشارکت بخش خصوصی انجام شود. تأمین آب مشهد از سد دوستی یکی دیگر از پروژه‌های استانی است که در لایحه بودجه 1401 ردیف اعتباری این پروژه از ردیف‌های ملی حذف و به‌ردیف های استانی اضافه‌ شده است و اعتبار در نظر گرفته‌ شده برای این پروژه 22 میلیارد تومان و صرفاً برای احداث تصفیه‌خانه است. 90 میلیارد سهم آزادراه حرم تا حرم آزادراه حرم تا حرم یکی از مهم‌ترین پروژه‌های جاده‌ای کشور است که بخش‌هایی از این پروژه در استان‌های قم و سمنان به بهره‌برداری رسیده یا پیشرفت فیزیکی بالای 90 درصد داشته است اما قطعه سوم این آزادراه که در استان خراسان رضوی واقع‌شده کمتر از 15 درصد پیشرفت فیزیکی داشته  و  تشنه اعتبارات است و به‌نوعی آرام راه شده است. با توجه به تأکید دولت بر اتمام پروژه‌های ناتمام انتظار می‌رفت که ردیف اعتباری این پروژه تقویت شود اما اعتبارت این پروژه در لایحه بودجه 1401 تنها 90 میلیارد تومان برآورد شده که نسبت به مصوب 1400 تنها 10 میلیارد تومان افزایش  یافته است که با توجه به اولویت در نظر گرفته ‌شده برای اتمام قطعه سمنان این آزادراه به نظر می‌رسد سهم قطعه مشهد تا نیشابور این پروژه همچنان صفر خواهد بود. اعتبارات گذرگاه خونین آب رفت جاده شادمهر به کاشمر به گذرگاه خونین مشهور است و دولت برای احداث باند دوم این جاده در قالب طرح به سازی باند دوم محور شادمهر-کاشمر- بردسکن و انابد در لوایح بودجه ردیف اختصاصی در نظر گرفته است که در لایحه بودجه 1401 اعتبار برآورد شده برای این پروژه حدود 30 میلیارد تومان است که نسبت به مصوب سال 1400 بیش از 8 میلیارد تومان کاهش  یافته است. طبق برآورد لایحه بودجه، اعتبار مورد نیاز سال‌های آینده این پروژه حدود 400 میلیارد تومان است.  اعتبارات سایر پروژه‌ها از دیگر پروژه‌های مهم عمرانی استان می‌توان به پروژه قطار شهری مشهد گلبهار اشاره کرد که اعتبارات این پروژه در لایحه بودجه 1401 معادل 93 میلیارد برآورد شده در حالی‌که اعتبارات مصوب سال گذشته آن 60 میلیارد بوده است. برای تکمیل پروژه قطار شهری مشهد نیز در لایحه بودجه 1401 اعتباری معادل 42 میلیارد در نظر گرفته ‌شده که سال گذشته این پروژه 45 میلیارد اعتبار مصوب گرفته است. برای بیمارستان امداد و نجات 9 میلیارد و بدون تغییر نسبت به سال گذشته و برای بیمارستان شمال شرق مشهد نیز 45 میلیارد و 5 میلیارد کمتر از اعتبار مصوب سال گذشته   در لایحه بودجه 1401 پیش‌بینی‌شده است. خراسان رضوی در شماره های بعد بودجه دیگر پروژه های استان را بررسی خواهد کرد.